Klaarmaken voor rekeningrijden met voorstel

Terwijl men in het Haagse nog altijd aan het worstelen is met een politieke crisis die weinig met auto’s te maken heeft, is het voor de lobbygroepen flink duimendraaien tot er daadwerkelijk wat te lobbyen valt. En dat is dan nog lastig genoeg, want de formatietafel in 2021 is nu net een plek waar afspraken kunnen worden gemaakt zonder dat er allerlei partijen over je schouder meekijken. Als er eenmaal een nieuw kabinet zit en in een regeerakkoord staan plannen die je niet aanstaan, dan heb je een probleem. Men is allang blij dat er overeenstemming is tussen verschillende partijen om een kabinet te kunnen maken, gezeur uit het land van een paar belangenbehartigers is dan niet zo belangrijk. Dus wat kun je doen? Al ingrijpen voordat de plannen daadwerkelijk worden gemaakt. En dat is precies wat de Nederlandse autosector heeft gedaan. Een coalitie van vijf partijen heeft een uitgebreid voorstel in elkaar gezet als een soort handvat tijdens de formatieonderhandelingen. De club bestaat uit RAI Vereniging namens de auto-industrie, Bovag namens de autobedrijven, ANWB namens de particuliere automobilist, VNA voor de zakelijke rijder en autoleasemaatschappijen en Natuur en Milieu voor de maatschappelijke kant. Deze laatste partij was erg nodig om het geen autofeestje te laten zijn. Want hoe breder het maatschappelijk draagvlak, hoe blijer de politiek er mee is. Meer draagvlak betekent namelijk minder protest en meer politieke steun. Ideale ingrediënten om een belangrijke herziening vlot ingevoerd te krijgen. 

Spagaat voor rekeningrijden

Want belangrijk is het. Zo moet Nederland vanwege het klimaatakkoord aan strenge CO2-eisen voldoen. En ondertussen kraakt het huidige autobeleid qua belastingen in zijn voegen. Elektrische auto’s krijgen immers enorm veel belastingvrijstellingen, maar als daar veel gebruik van wordt gemaakt dalen de belastinginkomsten veel te hard. Bovendien worden nieuwe auto’s met een brandstofmotor steeds duurder (want men wil dat je een EV koopt), maar dat heeft tot gevolg dat er veel gebruikte auto’s via import het land binnenkomen. Die zijn uiteraard veel minder schoon dan de nieuwe benzine- en dieselauto’s met moderne motor- en uitlaattechniek aan boord. Dat is iets waar veel politieke partijen heel eigenwijs geen oog voor hebben omdat ze het idee van een belastingverlaging voor nieuwe auto’s die geen EV zijn geestelijk niet aankunnen. Maar de spagaat wordt steeds groter en ondanks het feit dat Nederland wereldwijd een van de koplopers is als het gaat om het percentage EV’s van alle nieuw verkochte auto’s, zijn we óók een van de landen met het oudste wagenpark van Europa! De gemiddelde leeftijd van een auto ligt inmiddels ver over de tien jaar. En dus moet er wat veranderen. De genoemde coalitie van partijen draaide een plan in elkaar dat de CO2-uitstoot meer naar beneden moet halen en dat ook doorgerekend en budgetneutraal is. “Tijdens een formatie komen er genoeg wensenlijstjes op tafel van partijen. En alles kost geld. Maar dit plan niet. We kunnen wel leuk om een forse belastingverlaging voor auto’s gaan vragen, maar dat heeft niet veel zin”, verklaart Paul de Waal, woordvoerder van Bovag. “Dit plan is budget neutraal en heeft brede steun. Bovendien zorgt het ervoor dat er netto géén belastingverhoging is voor mensen met een auto met brandstofmotor tot 2026! Daar kan de politiek wat mee omdat het breed gedragen is en budgetneutraal kan worden ingevoerd.” Elke partij heeft hiervoor volgens De Waal water bij de wijn gedaan. “Dat is onvermijdelijk natuurlijk, met zoveel belangen. Maar het plan wat er ligt is daardoor wel beresterk.”

Rustig aan

Zetten we de maatregelen op een rijtje, dan zien we eigenlijk nergens heel harde veranderingen en dat is geen toeval. “Dit is juist bedacht om grote verschuivingen te voorkomen”, legt De Waal uit. “Op deze manier is er zekerheid voor bedrijven zonder dat er ieder keer grote verschuivingen ontstaan zoals we het afgelopen decennium hebben gezien.” De meest opvallende maatregelen zijn een mrb-heffing voor elektrische auto’s – al vanaf 2023 – en ook een mrb-heffing voor bestelauto’s met een brandstofmotor. “Die zijn nodig om het plan financieel dekkend te krijgen. Maar let wel, wij pleiten ook voor een veel langere korting op de mrb voor elektrische personenauto’s, die anders al vanaf 2026 de volle mep gaan betalen.” Een van de belangrijkste effecten van de plannen is dat het voor particulieren aantrekkelijker wordt om een elektrische auto aan te schaffen, ook als occasion. “Op dit moment vindt er een netto-export plaats van elektrische auto’s. Dat willen we veranderen in een netto-import.” De fiscale plannen moeten gelden voor een komend kabinet, plus één jaar. Voor daarna moet men flexibel zijn. “Je weet niet goed hoe snel de markt en de techniek zich tegen die tijd ontwikkelen, dus daar moet je flexibel in zijn.” Ondertussen wordt er wel reëel beleid verwacht voor auto’s met een verbrandingsmotor. “Zelfs bij extreme stimulering is in 2030 nog 80 (!) procent van het bestaande wagenpark voorzien van een brandstofmotor. Door goed met biobrandstoffen te werken valt daar heel veel CO2-winst te halen.” 

Dit zijn de voorstellen voor rekeningrijden

Alle maatregelen zoals de brede coalitie ze graag ziet:

• Een opmaat naar een kilometerheffing in 2030, wat in wet wordt vastgelegd om politieke vertraging te voorkomen
• Kilometerheffing mede afhankelijk maken van uitstoot
• Nooit bpm voor elektrische auto’s. De bpm moet afsterven met de brandstofmotor
• Een progressievere bpm die nieuwe, kleinere brandstofauto’s goedkoper moet maken
• Al in 2023 mrb voor elektrische auto’s, maar wel met veel (kilo)korting. Vervolgens moet die korting veel langer blijven dan nu het plan is
• Bijtelling voor elektrische auto’s langzamer laten stijgen dan nu het plan is. Een terugval is al merkbaar
• Een mrb voor bestelauto’s die langzaam oploopt richting 2030. Vanaf 2026 ook een bonus/malus heffing voor de aanschaf van bestelauto’s
• Afschaffing belastingvrijstelling voor overheidsvoertuigen
• Aanschafsubsidie elektrische auto’s voor particulieren voor zowel nieuw als gebruikt behouden. Wel een cap op de aanschafwaarde, geen jaarmaximum meer aan subsidie. Wel minder subsidie per auto dan nu
• Extra aandacht voor gedragsverandering: zaken als lease-fietsen of thuis- en onlinewerken gemakkelijker maken, afspraken met werkgevers over ZEV in een wagenpark

Kilometerheffing

Ook al gaan de zeer concrete fiscale plannen maar tot 2026, de coalitie heeft toch ook een verhaal neergelegd voor de periode daarna. Het maatregelenpakket borduurt voort op de plannen zoals in het andere kader, alleen is alles nog niet zo doorgerekend als de jaren ervoor, vanwege de onzekerheden voor de jaren die nog zo ver weg zijn. Zo kan EU-beleid of nieuwe doorbraken in accutechniek natuurlijk veel veranderen. Maar wat volgens het vijftal wel vaststaat is dat Nederland in 2030 moet overschakelen naar betalen voor gebruik, dus een vorm van kilometerheffing. Dit komt dan als vervanger voor de huidige autobelastingen mrb en bpm, maar het moet ook zorgen voor een alternatief inkomen in plaats van de brandstofaccijns, die op dit moment maar liefst 8 miljard euro per jaar oplevert. Elektrische auto’s dragen daar logischerwijs niet aan bij (ook al zit er op stroom óók accijns) en met een kilometerheffing kan de overheid deze inkomsten garanderen. Deze beweging zat er al jaren aan te komen, en het besef dat accijnsinkomsten straks gaan wegvallen was zelfs voor de VVD reden om op dit dossier te bewegen. De uitstoot van een auto (zowel CO2 als zaken als fijnstof) zou volgens de coalitie onderdeel moeten uitmaken van het tarief, wat betekent dat occasions automatisch op een achterstand staan. Dat is nu al een onprettig idee voor mensen die sowieso geen nieuwe auto kunnen betalen. Daar staat tegenover dat het aanbod van gebruikte elektrische auto’s tegen 2030 al behoorlijk op stoom moet zijn.