Wat weet je connected auto over jou?

Computers die met computers communiceren, in enkele decennia is het de normaalste zaak van de wereld geworden. En het zijn inmiddels niet alleen meer computers die onderling met elkaar verbonden zijn, ook heel andere apparaten beginnen contacten met elkaar te leggen. Fototoestellen sturen direct foto’s naar de cloud. Wasmachines bedien je via een app op dezelfde telefoon als waarmee je je ‘intelligente’ thermostaat regelt en de beelden bekijkt van je bewakingscamera’s. O, en uiteraard hoef je geen meterstanden meer door te geven; dat doet de meter zelf. Het klinkt voor sommigen nog als toekomstmuziek, maar het is er allemaal al. En dit is nog maar het begin. Welkom op het internet der dingen.

Connected auto van alle gemakken voorzien

Niet alleen de koelkast en de thermostaat communiceren er lustig op los, ook de auto doet enthousiast mee. De auto is de laatste decennia uitgegroeid tot een rijdend computernetwerk dat op tal van manieren met de rest van de wereld in contact staat. De geur van versgezette koffie wanneer je thuiskomt? Check! Bij Jaguar Land Rover hebben we in 2016 achter de schermen de techniek al gezien die op basis van je agenda en je navigatiesysteem alvast aan je keukenapparatuur kan doorgeven dat je in aantocht bent. Kijk er niet vreemd van op wanneer dit binnenkort de normaalste zaak van de wereld is. De auto weet nu al meer van jou en is al dieper ingekapseld in het web dan menigeen beseft. Met de almaar toenemende functionaliteit groeit ook het aantal communicatiekanalen waarvan de auto zich bedient.

Data die je goed kunt gebruiken

Navigatiesystemen die hun routes aanpassen aan de actuele verkeersdrukte doen dat op basis van locatiegegevens van andere auto’s, inclusief die van jou. Checken hoe het staat met je auto aan de laadpaal; voor EV-bezitters is het de normaalste zaak van de wereld. Net zoals auto’s via een app op je smartphone het interieur alvast op temperatuur kunnen brengen. De benodigde communicatie loopt via de kanalen van de betreffende autofabrikant. Auto’s die na een ongeval uit zichzelf de hulpdiensten inlichten (intussen al verplicht). Je moet er expliciet om vragen of ze deze functie willen uitschakelen als je er niet van gediend bent. Ook zijn er al diverse verhuur- en verzekeringsmaatschappijen (zoals bijvoorbeeld ANWB) die nauwgezet je rijgedrag controleren en je op basis daarvan een voordelige aanbieding kunnen doen of korting kunnen geven. Om je te waarschuwen dat je wegwerkzaamheden of de achterkant van een file nadert, is er ITS G5 (Intelligent Transport Systems, werkend in het frequentiespectrum rond de 5 GHz), een internationaal vastgestelde wifi-standaard waarmee infrastructuur en auto’s onderling gaan communiceren. En natuurlijk hebben we al kennisgemaakt met de eerste auto’s die je met je telefoon of intelligente sleutel kunt laten in- en uitparkeren, terwijl je er buiten de auto naar staat te kijken. Hierbij wordt gebruikgemaakt van directe Bluetooth- of wifi-verbindingen tussen de telefoon of sleutel enerzijds en de connected auto anderzijds. Op basis van gegevens uit het motormanagement kan je garage op afstand zien wat er eventueel met je connected auto mis is. Hiermee kun je vervolgens het advies krijgen om bijvoorbeeld even langs te komen, kunnen de benodigde onderdelen alvast besteld worden of kan het probleem op afstand met een software-update worden verholpen. Verder biedt de ANWB het Connected Car-abonnement. Hiermee kun je inzicht krijgen in je eigen rijgedrag, de technische staat van je auto en de locatie van je auto (ook handig als de Wegenwacht moet komen). 

Voor niks gaat de zon op

De communicerende auto levert dus toegevoegd gemak, comfort en veiligheid. Maar there is no such thing as a free lunch. Waarom zou iemand je zomaar kortingen, diensten, services voor niets of voor hooguit een geringe betaling of wat korting geven? Waarschijnlijk zouden veel mensen schrikken wanneer ze beseffen welke data van en over zichzelf er bekend zijn bij de Googles en Facebooken van deze wereld. Voor een beetje gebruiksgemak delen we zonder morren onze ziel en zaligheid met deze organisaties. En ook al vertel je deze bedrijven niet letterlijk wie je bent of wat je uitspookt, aan de hand van je surfgedrag en de cookies die je daarbij achterlaat kunnen ze een groot deel van je bestaan in kaart brengen. Big Data! Er gaan ook heel veel data heen en weer tussen je auto en ... ja, wie precies? Steeds meer gegevens uit de auto (inclusief de contactlijst op de gsm die je in de auto gebruikt, de mp3’s die je afspeelt of de radiozenders die je luistert) vinden hun weg naar de databanken van autofabrikanten, verzekeringsmaatschappijen, leasemaatschappijen, de ANWB, etc. Al deze bedrijven en organisaties kunnen (een deel van) je data analyseren en weten zo beangstigend veel over je. Door gegevens met elkaar te combineren is het mogelijk om gedragspatronen te herkennen. Big Brother is watching you. En daar houdt het niet bij op. Ze kunnen je gegevens ook gebruiken voor marketingdoeleinden, lees: spam, spam, spam. Afhankelijk van het land waar de servers staan waarop de data worden opgeslagen, kunnen veiligheidsdiensten ook meekijken. Om nog maar te zwijgen over hackers. Mocht het nodig zijn, dan heeft justitie het recht om je data in te zien. Inderdaad ja, de gegevens die je vrijwillig hebt afgestaan, kunnen dan zomaar als bewijslast tegen je gebruikt worden. George Orwell had het niet beter kunnen verzinnen. Met het argument ‘Ik heb niets te verbergen, dus wat maakt het mij uit’ zet je jezelf meteen buitenspel.

De wet aan je kant

Zijn we definitief verloren? Nee, zo dramatisch hoeft het niet te zijn. Een aantal autofabrikanten en ook de ANWB geeft expliciet aan dat de dataservers die ze gebruiken in Europa staan en niet in de VS (en dus niet al te dicht bij de NSA). Uiteraard gaat het om een momentopname. Het kan nooit kwaad om er nog even expliciet naar te vragen wanneer je ergens een contract wilt afsluiten. Verder hebben we in Nederland de Wet Bescherming Persoonsgegevens waarin duidelijk staat wat er wel en niet mag met jouw gegevens (zowel je personalia als de door jou en je auto gegenereerde data), want jij bent nog altijd de rechthebbende van de gegevens. Zo mogen persoonsgegevens slechts onder strenge voorwaarden verwerkt worden en moet ook uitdrukkelijk worden omschreven voor welk doel de gegevens worden gebruikt. We hebben deze wet naast de gebruiksvoorwaarden (de kleine lettertjes) gelegd van een aantal dienstverleners en autofabrikanten. De gebruiksvoorwaarden voldoen allemaal aan de regels, wat niet wegneemt dat je toch alert moet zijn. Teken niet klakkeloos een contract. Gegevens mogen bijvoorbeeld niet zonder toestemming met derde partijen gedeeld worden. Maar let op: wanneer in de voorwaarden staat aangegeven dat je gegevens gedeeld kunnen worden met een derde partij en je gaat akkoord met de voorwaarden, dan mag dat dus wel, daar heb je met je handtekening toestemming voor gegeven. 

My car, my data

Eind november stuurde de ANWB het alarmerende persbericht “Autofabrikanten eigenen zich steeds meer data toe” de wereld in. Het persbericht is onderdeel van de gezamenlijke campagne ‘My car, my data’, die is ingezet door de FIA in samenwerking met onder andere de ANWB, de Duitse ADAC en nog een aantal Europese zusterclubs. De toon was vrij dramatisch, al leert navraag dat het vooral om bewustwording draait, om de autobezitter erop te wijzen wat er speelt. Onderdeel van ‘My car, my data’ is een groot consumentenonderzoek, waarbij 12.013 mensen uit 12 landen zijn ondervraagd. Waar veel respondenten zich zorgen over maken, is het openbaar maken van privégegevens (88%), commercieel gebruik van persoonlijke gegevens (86%) en de kans op hacking tijdens het rijden (85%).

Daarnaast hebben technici van de ADAC op basis van een met alle optionele communicatiemiddelen uitgeruste BMW 320d en BMW i3 onderzocht welke data een moderne auto verzamelt, opslaat en verstuurt. Dat blijkt in de praktijk niet veel anders te zijn dan een uitdieping van wat we in principe zelf al waren tegenkomen in de verkoopinformatie en voorwaarden van BMW. 

Keuzevrijheid

Op basis van het ADAC-onderzoek deden de organisaties een aantal aanbevelingen. Zo zien ze graag dat voor databeveiliging een standaard (ISO/IEC 15408) gebruikt wordt, net zoals nu gebeurt voor computerbeveiliging. Om het voor de consument overzichtelijk te houden willen de organisaties de autofabrikanten verplichten om een eenvoudig toegankelijke lijst op te zetten waarin exact wordt gespecifieerd welke data verzonden worden. Dit is in lijn met de in september 2015 gepresenteerde beginselen van de ACEA (de associatie van Europese autofabrikanten) over databescherming van connected voertuigen. Daarnaast wordt gepleit voor open toegang tot de data voor voertuigeigenaren, onafhankelijke garagebedrijven en pechhulpverleners. Hier zijn echter kanttekeningen bij te maken. Volgens de Wet Bescherming Persoonsgegevens héb je namelijk al recht op inzage in gegevens die over jou verzameld worden. En onafhankelijke garagebedrijven en pechhulpverleners hebben al toegang tot data via de On Board Diagnostics (OBD)-aansluiting. (Houd in het achterhoofd dat de ANWB zelf het Connected Car-programma heeft en pechhulpverlener is). Ten slotte pleiten de organisaties voor een opt-out-regeling, die de voertuiggebruiker de mogelijkheid moet geven om het gebruik en de verzending van gegevens die niet strikt noodzakelijk zijn voor een veilige werking van het voertuig eenvoudig te deactiveren (met uitzondering van wettelijk verplichte data zoals eCall). Het opt-out-principe werkt nu al. Voor een deel worden data pas verzonden nadat je zelf een abonnement hebt genomen, en voor het andere deel kun je datacommunicatie laten uitschakelen. Je moet hiervoor alleen even naar de garage. 

Wellicht zou een opt-in-regel makkelijker zijn. Dan ben je weer losgekoppeld en bekijk je veel bewuster welke vormen van datadeling interessant voor jou zouden kunnen zijn. Voor autobezitters die gebruikmaken van datatransmissie via een OBD-dongle is het eenvoudig: die dongle krijg je pas wanneer je ergens een abonnement afsluit. Heb je daar later geen behoefte meer aan, dan trek je eenvoudig de dongle eruit en worden er geen data meer verstuurd.

Verder vertelde de ANWB aan AutoWeek dat ze zich sterk maakt voor keuzevrijheid. Je moet als consument zelf kunnen bepalen welke deel van je data je wilt delen en met welke serviceverlener voor welke dienst. Je zou zoiets al zelf kunnen regelen met verdeelstekkers op de OBD-poort en dongles voor de verschillende diensten. Een oplossing voor de toekomst is dat echter niet. De ANWB wil de keuzevrijheid afdwingen, zodat je via een (data-)platform kunt bepalen wie jou met welke data z’n diensten mag verlenen.

Koop een leesbril

Als auto-industrie en dienstverleners zich (zoals uit de kleine lettertjes naar voren lijkt te komen) aan de regels houden, is er weinig aan de hand. Of je daarop kunt vertrouwen? In elk geval is het zaak om – ook al is het misschien niet het leukste klusje – altijd aandachtig de voorwaarden te lezen. En dan is er nog iets: geen van alle systemen is verplicht, dus als je al die connecties echt niet wilt, kun je je auto helemaal standalone laten functioneren en blijft alle data onder de kap. De vraag is alleen: kun je de verleiding van al die comfortabele diensten weerstaan? Het vrijwillig opgeven van (een deel van) je privacy is de prijs die je betaalt voor tal van services en diensten.

OBD, het contact met de wereld

Als consument moet je je auto bij elke garage kunnen laten repareren en hem aan de milieu-eisen laten voldoen. Dat is een stukje mededingingswetgeving dat ze in Brussel voor ons hebben geregeld. Je hoeft dus niet per se naar de merkdealer, maar kunt ook terecht in het vrije kanaal. Om te zorgen dat je als consument vrij kunt kiezen naar welke garage jij je auto brengt, moet die garage natuurlijk niet tegen muren aanlopen waar merkdealers wél doorheen kunnen. Vandaar dat alle auto’s (in Europa sinds 2000 voor benzine-auto’s, sinds 2003 voor dieselauto’s) voorzien zijn van een gestandaardiseerde diagnose-aansluiting (EOBD, European On Board Diagnostics). Hier kan elke monteur z’n universele diagnoseapparatuur op inpluggen en in de elektronica van de auto kijken om alle essentiële gegevens uit te lezen, en dus ook de data die nodig zijn voor emissiedoeleinden. Dat zijn er nogal wat. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de stand van het gaspedaal, het toerental, de temperatuur van olie en koelwater, de snelheid, de druk in het inlaatkanaal en ga zo maar door. Het is werkelijk een waaier aan gegevens die de diverse sensoren aan de centrale regeleenheid melden.

De gegevens hoeven niet per se in een garage uitgelezen te worden, het kan ook real time, tijdens het rijden. En die real time geproduceerde data bieden natuurlijk veel meer mogelijkheden dan alleen maar kijken of er niet te veel schadelijke stoffen geproduceerd worden. In plaats van een diagnosekast kun je in de OBD-aansluiting ook andere apparaten pluggen. Er zijn ook dongles verkrijgbaar: OBD-stekkers die de data via een Bluetooth of wifi-verbinding naar je telefoon sturen waarna je de data in een app kunt bekijken in grafiekjes, tellers, meters of hoe je de data maar gevisualiseerd wilt hebben. Met je telefoon in een houder op het dashboard bouw je zo een uitbreiding op je instrumentarium. En je kunt nog verder gaan. Er zijn ook OBD-dongles met een gsm-kaart. Hiermee kun je alle gegevens doorsturen waarheen je maar wilt, al dan niet gecombineerd met locatiegegevens op basis van gps-signalen. De auto kan inmiddels ook data versturen zonder dat je daar een OBD-aansluiting voor nodig hebt. Bij steeds meer auto’s is in het centrale zenuwcentrum een gsm-kaart ondergebracht die in verbinding staat met de autofabrikant. 

Wat weten ze zoal van je via de OBD?

• Het maximum bereikte toerental met bijbehorende kilometerstand (geeft een beeld van je rijgedrag).
• Het aantal gemaakte ritten, onderverdeeld in ritlengtes tot 5, 20, 100 en meer dan 100 km (geeft een beeld van je gebruiksprofiel).
• De tijdsduur van een bepaalde rijmodus (bijvoorbeeld automatic, manual, sport) van de automatische versnellingsbak (geeft een beeld over je rijgedrag).
• De tijdsduur dat je de verschillende soorten verlichting ingeschakeld hebt.
• Het aantal keren dat de bestuurdersstoel versteld is.
• Het aantal keren dat er een cd of dvd in de speler is gestopt.
• Het aantal keren dat de veiligheidsgordels zijn aangespannen, bijvoorbeeld bij hard remmen (geeft een beeld over je rijgedrag).
• De contactgegevens uit je telefoon, inclusief e-mailadressen en foto’s.
• De laatste bestemmingen van je navigatiesysteem.
• De mate van accelereren, de stand van gas- en rempedaal.
• De inhoud van de brandstoftank of van het accupakket.
• Eventueel gebruik van een range-extender.
• Het aantal keren dat het accupakket is opgeladen en waar dat gebeurde.
• De staat van verschillende slijtonderdelen.
• Of de portieren vergrendeld zijn.
• De locatie van de auto.
• Informatie over de interieurtemperatuur bij auto’s aan de laadpaal.
• De tijdsduur dat de stoelverwarming aan heeft gestaan.
• Fouten en storingen.