Het knooppunt brengt je verder op een andere weg

Ongelijkvloersheid van een knooppunt (dus met wegen die boven en onder elkaar langs gaan) is geen vereiste. Daarvan was verkeersknooppunt Joure tot voor enkele jaren geleden hét Nederlandse voorbeeld. Bij die Friese plaats kruisten de A6 en A7 elkaar namelijk door middel van een – oneerbiedig geschreven – heel grote rotonde. Er zijn in Nederland meer dan honderd knooppunten. Daarbij zijn er trouwens ook plaatsen waar 'maar' drie richtingen bij elkaar worden gebracht.

Het klaverblad

Het is echter geen toeval dat dat knooppunt inmiddels ook ongelijkvloers is. De veiligheid nam daardoor toe en vooral de capaciteit groeide er behoorlijk door. De bekendste knooppuntvorm in Nederland is het klaverblad. Met zijn vier bogen neemt dat relatief weinig ruimte in. Bovendien behoeft een klaverblad relatief weinig meters asfalt en is er maar één kunstwerk (of viaduct) nodig. Daardoor is de aanleg niet al te duur. Een groot nadeel kent de kruispuntvorm echter ook. De weefvakken bieden namelijk nogal een kleine capaciteit, waardoor een (deels) andere vorm al snel gewenst is bij een enigszins drukke verkeersstroom linksaf. 

Het turbineknooppunt

Bij de turbine worden de rijbanen voor linksaf als een doorgaande strook uitgevoerd zodat het verkeer zonder in- of uitvoegen door kan rijden. Daardoor is de capaciteit van dit type knooppunt hoger. Er zijn wel meerdere viaducten nodig om het verkeer op deze manier te kunnen afwikkelen. Door de constructie is het knooppunt echter wel lager uit te voeren dan een sterknooppunt en past daardoor ook beter in de omgeving. Deze vorm kom je overigens zelden als puur ontwerp tegen. Vaak wordt het idee gebruikt om een klaverblad met enkele overgangen in de drukste richtingen het verkeer sneller te laten afwikkelen. Dat noem je dan een klaverturbine. Voorbeelden van een klaverturbine zijn knooppunten Deil, Ewijk en Eemnes.

De ster

Een knooppuntvorm die wel extreem veel geld kost, is de ster. In Nederland is er dan ook maar één min of meer volledig sterknooppunt: het Prins Clausplein bij Den Haag. Met vier ‘verdiepingen’ is het gelijk het meest indrukwekkende knooppunt om te zien. Nog een verschil tussen het klaverblad en de ster zit hem in de afwezigheid van weefvakken. Door de ruime bochten en ‘richtingseigen’ verdiepingen is het op een sterknooppunt gemakkelijker om rekening te houden met het overige verkeer. Mede daardoor is de verkeerscapaciteit groter en is de mogelijke snelheid hoger.

Andere vormen voor een knooppunt

Na een blik op het klaverblad, de turbine en de ster hebben we nog lang niet alle knooppuntvormen gehad. Het is bovendien vaak lastig om één vorm te herkennen. Afhankelijk van de beschikbare ruimte en de drukte van de verschillende richtingen zijn de meeste kruispunten in de praktijk namelijk hybrides van verschillende vormen. De basis is vaak te zien in de twee uiterste basisvormen. Vooral de vereiste capaciteit en ruimte om het knooppunt te realiseren spelen een grote rol bij de beslissing voor de uitvoering.

De kans dat er in Nederland ooit nog een knooppunt zoals de voormalige ‘rotonde’ bij Joure wordt aangelegd, is dan ook klein. Ons wegennet geraakt immers nog steeds voller en voller.