Dit betekenen de levels van autonoom autorijden

Met de opkomst van de assistentiesystemen merk je bij nieuwere auto’s al dat sommige taken bij het autorijden gemakkelijker worden of dat je als bestuurder al minder hoeft te doen. Steeds meer auto’s hebben bijvoorbeeld dynamische cruisecontrol die ook de afstand tot de voorligger bewaakt. Over de rijstrookhulpsystemen kunnen de meningen per autotype aardig wisselen. Soms ervaren we ze gewoon als té fanatiek. Het zijn dit soort systemen die de basisbouwstenen vormen van zelfstandig rijden. In de technieken en ook de wetgeving kennen we vijf niveaus waarop auto’s zich in het verkeer kunnen (en mogen) bewegen zonder dat de mens actief ingrijpt. We zetten ze hier op een rijtje. Er zijn verschillende systemen, maar we nemen de internationale standaarden van de SAE als uitgangspunt.

Level 0 autonoom rijden: Geen automatisering

Bij dit level van autonoom autorijden moet de automobilist alles zelf doen. Het kan wel zijn dat de bestuurder wordt geholpen door bijvoorbeeld sensoren of een camera, maar die maakt alleen het waarnemen wat gemakkelijker.

Level 1 autonoom rijden: Ondersteuning van de bestuurder

Dit is het basisniveau van autonoom rijden. De auto neemt daarbij bepaalde (losse) taken van de bestuurder over. Denk daarbij aan sturen, remmen en versnellen. Daarbij wordt de auto geholpen door sensoren die de omgeving in de gaten houden. Alle andere taken worden door de bestuurder zelf in de hand gehouden. Praktisch gezien kun je hierbij denken aan de standaard cruisecontrol en parkeerassistentie.

Level 2 autonoom rijden: Gedeeltelijke automatisering

Bij dit hogere niveau van autonoom rijden neemt de auto meerdere taken van het operationele rijden over van de bestuurder (sturen, remmen en versnellen) maar ook een klein deel van de tactische rijtaken. Ook hier zorgen sensoren voor de input van de besturing: zij houden de omgeving in de gaten. De bestuurder heeft hier nog wel een belangrijke taak om het verkeer in de gaten te houden, bijvoorbeeld bij inhaalacties. Daarbij moeten zowel de rijbaan als het andere verkeer worden gezien en beoordeeld door de automobilist zelf. Denk bij dit niveau aan dynamische cruisecontrol, remassistenten, rijstrookhulp en de automatische parkeerassistent die de auto in principe zelf wegzet.

Level 3 autonoom rijden: Voorwaardelijke automatisering

Bij deze derde stap in autonoom rijden neemt de auto de taken van de bestuurder nog verder over. De auto rijdt dus zelfstandig maar de bestuurder moet wél op signaal van de auto de besturing over kunnen nemen. In de praktijk betekent dit dat de bestuurder soms de situatie met eigen ogen moet beoordelen en daarbij een beslissing moet nemen hoe de auto zich in het verkeer moet bewegen.

Level 4 autonoom rijden: Hoog geautomatiseerd rijden

In deze stap zie je ook dat de auto alle rijtaken van de bestuurder kan overnemen. De auto bepaalt dus zelf de snelheid en de richting van de auto. Ook registreert de auto wat er om hem heen gebeurt. Echter, de auto kan ervan uitgaan dat de bestuurder op verzoek ook snel de besturing van de auto kan terugnemen. Maar je hoeft hier in principe niet meer steeds op de weg te letten. Het kan wel zijn dat je een beslissing moet nemen tijdens het rijden. De auto rijdt hier wel vaak op een bepaald deel van de weg of een afgesloten terrein.

Level 5 autonoom rijden: Volledig automatisch rijden

Dit is het punt waarop de bestuurder van de auto niets meer hoeft te doen: de auto neemt alle rijtaken helemaal over. De bestuurder hoeft dus helemaal niet meer alert te zijn op het verkeer om zich heen. Op dit niveau van autonoom rijden kun je dus rustig gaan lezen of iets anders doen. Dit stelt echter ook de hoogste eisen aan alle techniek van de auto.

Reactietijd bestuurder neemt toe met hogere levels autonoom rijden

Een belangrijke factor is de reactietijd van de bestuurder in de verschillende niveaus van autonoom rijden. Het mag duidelijk zijn dat dit op de laagste niveaus nihil is: de bestuurder moet direct reageren. Bij hogere niveaus zie je ook een gewenning, waardoor je als bestuurder meer vertrouwt op de auto en daardoor minder snel zelf in actie komt. Dat is tegelijk een reden dat je in de praktijk ziet dat er tussen autonoom rijden level 2 en 3 een niveau 2+ komt. Daarbij kan de auto zelfstandig rijden maar moet de bestuurder duidelijk aandacht voor het verkeer hebben. Dat registreert de auto bijvoorbeeld door met camera’s de ogen van de bestuurder in de gaten te houden. Wijken die (te lang) af van de weg, dan stopt de automatische besturing van de auto.

Hoe autonoom mag een auto rijden?

In het Nederlandse verkeer mag de auto nog maar beperkt zelfstandig rijden. Dynamische cruisecontrol, remassistentie en rijbaanhulp zijn wél redelijk ingeburgerd als losse systemen. In veel auto’s kun je met deze systemen een tijdje de rijbaan volgen maar je zult toch zeker het stuurwiel zelf moeten vasthouden (in de praktijk krijg je na pakweg een minuut met losse handen rijden signalen om het stuur weer beet te pakken). Dus dat is level 2. In een land als Duitsland zijn enkele auto’s goedgekeurd of krijgen binnenkort goedkeuring om een half stapje verder te zetten, namelijk dat je in bepaalde situaties (op de snelweg met constante snelheid) voor langere tijd het stuur los kunt laten. De ervaring leert dat je als bestuurder dan nog steeds alert moet zijn. Zo kan de auto in de autonome actie een snelheidslimiet over het hoofd zien en met te hoge snelheid doorrijden.

Grote uitdagingen in de stad

In de praktijk wordt autonoom rijden vooral gecompliceerd als je in de stad rijdt. Dat is immers moeilijker dan op de snelweg. Vooral de exacte plaatsbepaling van de auto speelt daar een veel grotere rol. En er gebeurt veel meer op de weg. Denk daarbij aan voetgangers en fietsers die minder voorspelbaar zijn, wegopbrekingen en op vreemde plaatsen stilstaande auto’s. Maar ook op doorgaande wegen buiten de bebouwde kom, zeker als je bijvoorbeeld te maken hebt met verkeerslichten stelt dat hogere eisen aan de techniek van de auto. Die moet ze in alle omstandigheden waar kunnen nemen en daar op een goede manier op reageren.