De wetenschappelijke basis van de autostoel

Professor Peter Vink houdt zich bezig met reiscomfort in brede zin. Johan Molenbroek is dé wetenschappelijk expert op het gebied van auto-ergonomie. Niet voor niets heeft TU Delft goede contacten met BMW-designer Adrian van Hooydonk. Molenbroek weet haarfijn uit te leggen wat het probleem is waar ontwerpers tegenaan lopen. “Een autostoel wordt te vaak ontwikkeld voor de gemiddelde mens terwijl het beter is voor de variatie in afmetingen  te ontwerpen. Want hoe ziet die gemiddelde mens er uit? En is dat over tien jaar nog hetzelfde? Rond het jaar dat de auto zijn intrede deed, zeg maar rond 1885, was de gemiddelde lengte 167,5 cm. Honderd jaar later was dat al 182 cm. Nu zijn we gemiddeld 185 cm lang. De groei in de lengte vlakt nu af, maar we gaan meer de breedte in. Als ontwerper moet je op die trends inspelen. Daarnaast moet een autostoel voor uitersten ontwikkeld worden, dus goede verstelbaarheid is belangrijk. Voor de juiste zithouding is een onafhankelijke horizontale en verticale verstelling noodzakelijk. Bij mensen met dezelfde lichaamslengte kan de verdeling over romp en benen namelijk heel anders zijn.” 

Maak de juiste keuze voor de autostoel

Molenbroek werd in het verleden als deskundige bij een rechtszaak betrokken. “Een koper van een luxe auto had een zaak aangespannen tegen de leverende dealer. Hij kon onmogelijk in zijn auto zitten en wenste dat de dealer de auto terug zou nemen. De man was erg lang, maar niet zo extreem dat hij niet in een standaardstoel zou passen. Ik ging hem meten en het bleek dat zijn romp wél buitenproportioneel langer was dan gemiddeld, maar zijn relatief korte benen dat compenseerden. De rechter oordeelde dat de verkoper geen ergonomisch specialist hoefde te zijn en dat de koper zelf meer onderzoek had moeten doen of de stoel geschikt was voor hem. En juist dat laatste is het probleem. Mensen kiezen een auto uit op kleur of vorm, maar bedenken zich onvoldoende of de stoel geschikt is voor hen.”

Simulatie van zitcomfort

In het laboratorium van TU Delft zien we diverse methodes die gebruikt worden om de ergonomie van onder meer stoelen te testen. Her en der zijn studenten druk aan het filosoferen hoe je het comfort van bijvoorbeeld een vliegtuigstoel verbetert. Uit het magazijn komt een oude BMW-stoel die ooit beproefd is. Aan de hand van computermodellen, (namaak) ruggenwervels en andere simulaties wordt het meubilair beoordeeld. Molenbroek is enthousiast over de samenwerking met onder meer autofabrikanten: “Het levert mijn studenten leuke projecten op, terwijl de fabrikanten goede input voor het maken van juiste autostoelen krijgen.” Een ‘wapenfeit’ is de ontwikkeling van de stoelen van de BMW 7-serie, waarmee Matthias Franz promoveerde bij TU Delft. Voor de toekomst ziet Molenbroek dat de autostoel veel interactiever wordt. “We kennen al het systeem dat signaleert wanneer een bestuurder suffig wordt, met drukpunt sensoren in de stoelen zou je ook kunnen vaststellen dat het tijd wordt dat de bestuurder even gaat verzitten. Ook zou de stoelmassage automatisch aan kunnen gaan om teveel druk op één lichaamsdeel te voorkomen. Daarnaast verwacht ik een sterkere verpersoonlijking, waarbij de stoel geheel automatisch optimaal wordt ingesteld voor de bestuurder.”

Chiropractor Ronald Meijer: “Stop voordat je pijn hebt”

Een goede stoel is één ding. Je zithouding en rijgedrag zijn óók van belang voor rug- en beenvriendelijke kilometers. De Hoofddorpse chiropractor Ronald Meijer ziet in zijn praktijk dagelijks de gevolgen van een verkeerde zithouding. 

Meijer legt uit wat er onder andere met je ruggenwervels gebeurt bij een verkeerde zit: “Het vocht dat tussen de wervels in de tussenwervelschijven zit wordt naar buiten gedrukt wanneer er te lang druk op komt te staan. Je moet het zien als een tompouce die je samenknijpt, daar loopt de pudding ook tussenuit. Wanneer die schijf uitstulpt, komt hij tegen je zenuwbaan aan en irriteert die. Dat voel je als tintelingen in je voet. Het kan zelfs leiden tot een hernia en spieruitvalsverschijnselen.”

Het probleem dat Meijer schetst is echter groter dan alleen een verkeerde houding in de auto. “In een modern leven zitten we zo’n 16 tot 17 uur per dag stil en door de opkomst van tablets en smartphones ook nog eens in een onnatuurlijke, gebochelde houding. In de auto komt daar bovenop dat je vaker wat scheef zit, omdat je de informatie op het display in de middenconsole wil zien. Zeker wanneer je een lange rit maakt, zoals bijvoorbeeld op vakantie, is het heel belangrijk dat je beweegt. Om de honderd kilometer moet je dan even uit de auto. Ga dan niet in een restaurant zitten, maar loop even een rondje. Als je pas stopt wanneer je rug pijn doet, ben je te laat.”

Voor wie zeker wil zijn van een goede zit heeft Meijer een opvallende tip. “Laat de rugleuning van je stoel helemaal achterover zakken, maar blijf rechtop zitten. Zoek dan de juiste zithouding. Je moet steunen op je zitknobbels, dat zijn de onderste randen van je bekken. Plaats je handen met licht gebogen ellebogen tegen het stuur en zorg dat je goed zicht hebt op het verkeer. Pas dan doe je je rugleuning weer omhoog. Eigenlijk is het dan meer een steuntje in de rug, dan een leuning waar je met je volle gewicht tegenaan hangt.”

Een optie als stoelmassage juicht Meijer van harte toe. “Die micromassages zijn perfect om je rug steeds in beweging te houden. Hoewel ik twijfel wat de uitwerking voor de botsveiligheid is, zou uit ergonomisch oogpunt de autostoel best op een soort van kogellager geplaatst mogen worden. Daardoor word je gedwongen actief rechtop te gaan zitten om in evenwicht te blijven.”

(Dit artikel was geplaatst in AutoWeek 30, 2014)