Killer-koudemiddelen

Onze Duitse collega’s van AutoBild lieten al in 2011 zien wat er gebeurt als het koudemiddel R1234yf verbrandt. Daarbij komen vloeibare zuren vrij die verstrekkende gevolgen kunnen hebben: de varkenskop die bij de test werd gebruikt, was helemaal aangevreten door deze zuren. Geen wonder dat we dit koudemiddel al snel de benaming ‘killer-koudemiddel’ gaven. Het indertijd nieuwe koudemiddel bevatte niet alleen giftige verbrandingsproducten, maar was ook prijzig. Bovendien zitten er problematische chemicaliën in, waardoor R1234yf zeer schadelijk is voor het milieu. Geen wonder dat het Duitse Umweltbundesamt (UBA) al snel waarschuwde voor het goedje, terwijl de autofabrikanten ons wilden doen geloven dat het milieuvriendelijk was. R1234yf is weliswaar geen broeikasgas, zoals R134a, maar er zit een afvalstof in die schadelijke effecten heeft voor het drinkwater en de bodem.

Het is inmiddels alweer zeven jaar geleden dat R1234yf werd geïntroduceerd. Vandaag de dag is het te vinden in de airconditioning van bijna alle nieuwe auto’s die in Europa op kenteken worden gezet, aangezien het alternatief R134a sinds 2017 niet meer mag worden toegepast op ons continent. Alleen al bij onze oosterburen rijden inmiddels 7,2 miljoen auto’s rond die R1234yf aan boord hebben. Gelukkig hebben er nog geen zware ongevallen plaatsgehad waarbij R1234yf vrijkwam. Dat komt wellicht doordat de autofabrikanten inmiddels voorzorgsmaatregelen hebben getroffen. Zo voorziet Daimler de benzinemotoren in Mercedes-modellen van een beschermende gasinstallatie in de motorkap. Koelend argon moet voorkomen dat weglekkend koudemiddel bij hoge temperaturen wordt omgezet in vloeibare zuren. Seat organiseerde afgelopen jaar uit voorzorg een terugroepactie omdat ‘in het geval van een aanrijding schadelijk en brandbaar koudemiddel kan vrijkomen’ (zie kader).

MINDER STABIEL

Maar laten we nog even teruggaan naar de milieuproblematiek. R1234yf is in chemisch opzicht minder stabiel dan R134a, zodoende wordt het veel sneller verspreid in de atmosfeer. Daarbij ontstaat trifluorethaanzuur (TFA). Het probleem daarbij: TFA is ‘persistent’, dat betekent dat het niet meer wordt afgebouwd. En TFA is ook giftig, met name voor algen. Dat het Umweltbundesamt onlangs weer heeft gewaarschuwd voor TFA, is een gevolg van metingen die duidelijk maken dat het goedje op steeds meer afgelegen plekken wordt aangetroffen, bijvoorbeeld in de Alpen op de 3.580 meter hoge Jungfraujoch. Er is nauwelijks nog onderzoek gedaan naar de gevolgen die deze stijgende concentratie op lange termijn kan hebben. Het hele verhaal doet sterk denken aan DDT en PCB, twee giftige stoffen die eveneens decennialang in het milieu terechtkwamen voordat ze wereldwijd werden verboden.

UBA’s president Maria Krautzberger vindt dat ‘gefluoriseerde koudemiddelen zoals R1234yf’ niet meer toegepast zouden moeten worden. Zij vindt dat het tijd is voor alternatieven. “Het is de hoogste tijd dat de Duitse auto-industrie de reeds vaker aangekondigde en op de lange termijn duurzame CO2-airco’s nu ook in grotere aantallen gaat toepassen door ze in meerdere modellen te monteren”, zo zei ze recent in een interview met de Duitse krant Frankfurter Rundschau. CO2-airco’s zijn echter een prijzig verhaal. Op dit moment worden ze alleen in drie modellen van Audi en Mercedes-Benz toegepast (zie kader rechts). De ‘top down’- verspreiding naar goedkopere modellen, die in 2015 werd aangekondigd, heeft tot nu toe nog niet plaatsgevonden, juist omdat dit een erg dure grap is.

RETROFIT

Ook bezitters van oudere auto’s moeten in de buidel gaan tasten vanwege deze milieuproblematiek. De reden is dat de productie van R134a steeds verder wordt teruggeschroefd om het broeikasgas langzaam van de markt te krijgen. In 2030 mag er nog maar een vijfde van de huidige hoeveelheid worden geproduceerd. De vraag is echter welk middel er dan moet worden toegepast in de vele oudere auto’s met airconditioning die nu rondrijden. De chemieconcerns werken achter de schermen allang aan een retrofit-oplossing aan de hand van een oud voorbeeld: nadat R12 werd verboden, werd in de jaren 90 R134a gehomologeerd voor de toepassing in oude airco’s. De vervanging van R134a door R1234yf zou de patenthouders Honeywell en Chemours (het vroegere Dupont) opnieuw een miljardenmarkt opleveren.

In Australië, Frankrijk en Canada laten ze zien dat het ook anders kan: in deze landen zijn airco’s van meer dan een miljoen auto’s gevuld met fluorvrije koolwaterstoffen. Het mengsel, dat de naam ‘R12a’ draagt, is weliswaar brandbaar, maar er kunnen geen vloeibare zuren vrijkomen. In bijna 20 jaar tijd hebben er geen gevaarlijke situaties plaatsgevonden. En het broeikaseffect is beperkt. Dat dit middel nog niet wordt toegepast, is een gevolg van de typegoedkeuring, die alleen geldt voor de bedrijfsstoffen die de fabrikant heeft laten homologeren, niet het mengsel. Bizar genoeg zijn het dan ook de fabrikanten van R1234yf die het pad kunnen effenen. Als hun lobbywerk ertoe zou leiden dat er in oudere auto’s brandbare koudemiddelen toegepast mogen worden, dan is ook de toepassing van R12a een optie. R12a is milieuvriendelijk en goedkoop, dus dat zou een flinke stap in de goede richting zijn.

TE GOEDKOOP ...

Het is geen verrassing dat het Duitse Umweltbundesamt waarschuwt voor de gevaren van R1234yf. Bij de tests die AutoBild in 2013 uitvoerde, bleek namelijk al dat dit koudemiddel giftige reststoffen achterlaat. Het wordt hoog tijd dat Daimler en Volkswagen hun belofte nakomen om alle modelreeksen te voorzien van CO2-installaties. Voor gebruikte auto’s zouden koolwaterstoffen als R12a perfect ingezet kunnen worden als koudemiddel. Die zijn echter goedkoop, dus wordt er niet voor gelobbyd. Er kan niet genoeg mee worden verdiend.