Wagenziekte bestrijden met geluid

De weg naar volledig autonoom autorijden kent vele hobbels, hindernissen en uitdagingen. Misschien niet de grootste, maar toch stiekem een belangrijke, is het winnen van het vertrouwen van de inzittenden. Niet alleen liefhebbers van Stanley Kubricks filmklassieker ‘2001: a Space Odyssey’ zullen er moeite mee hebben hun leven uit handen te geven aan een almachtige computer, zo is de verwachting. Bij Volvo breekt een speciaal team zich het hoofd over de mogelijkheden om het vertrouwen te winnen met geluiden. Dat klinkt wellicht wat zweverig, maar na een gesprek met de projectleider van Volvo’s Team Active Sound Experience, interactive sound designer Fredrik Hagman en zijn collega, sound designer Pontus Larsson, is het ineens een stuk realistischer.

Onwetendheid

Vooral mensen die gevoelig zijn voor wagenziekte hebben veel baat bij Volvo’s geluidsproject, legt Larsson uit: “Wagenziekte gaat samen met autonoom rijden. Een bestuurder heeft er nooit last van, omdat die steeds op de weg let en de bewegingen zelf controleert. Maar in zelfrijdende auto’s is iedereen passagier en juist daar willen mensen andere dingen doen, zoals lezen. Dat wekt wagenziekte op. Het gaat erom dat je passagiers laat begrijpen wat er de komende paar seconden te gebeuren staat. Eerdere experimenten hebben ons al geleerd dat je op die manier wagenziekte aanzienlijk kunt verminderen. Wagenziekte komt niet alleen voort uit een conflict tussen wat je ziet en wat je voelt, maar ook uit onwetendheid over wat er staat te gebeuren. Als je dat wel weet, kun je je erop voorbereiden, zelfs wanneer je de weg voor de auto niet ziet.

Dit verschijnsel is al eerder aangetoond in laboratoriumsettings, maar wij hebben het op een testbaan in de praktijk geprobeerd, waarbij we passagiers in condities brachten die wagenziekte versterken, zoals lezen op een tablet. Daarbij bleek het wagenziekteverminderende effect te werken. Los daarvan creëer je ook een soort transparantie tussen de autonome auto en zijn inzittenden, zodat de passagiers weten wat de auto waarneemt en van plan is te gaan doen en daardoor meer vertrouwen in de auto krijgen.” Tegelijkertijd moet de geluidservaring wel prettig blijven, benadrukt Larsson: “De geluiden moeten natuurlijk hoorbaar zijn, maar ze mogen niet opdringerig of anderszins hinderlijk worden en juist een geruststellend gevoel geven. Je moet er ook voor een langere periode naar kunnen blijven luisteren en ze als behulpzaam ervaren.”

Volvo meetopstelling

Tweaken

Niet alleen Volvo neemt het verschijnsel geluiden in auto’s serieus, BMW heeft zelfs Hollywood-filmcomponist Hans Zimmer in de arm genomen om geluiden voor zijn auto’s te maken. Hoe ver kun je daarin gaan? Hagman: “Dat is ook bij ons heel belangrijk. Daarom hebben wij de gaming-industrie erbij betrokken, om te leren hoe die met geluiden omgaat en daarmee een prettige omgeving weet te creëren en tegelijkertijd een praktisch doel dient.”

Wat moeten we ons praktisch gezien dan voorstellen bij zulke geluiden? Hoe denkt Volvo bijvoorbeeld een scherpe bocht te moeten aankondigen? Larsson: “Het gaat er niet alleen om hoe het klinkt, maar ook wanneer het klinkt. In een hedendaagse auto hoor je wat er gebeurt op het moment dat het gebeurt. Wij willen gebruik maken van het voordeel dat zelfrijdende auto’s meestal van tevoren weten wat er staat te gebeuren. Dus spelen we de geluiden ook net iets voor de daadwerkelijke gebeurtenis af, ongeveer één à twee seconden eerder. Bij bijvoorbeeld acceleratie en deceleratie, typische bewegingen die tot wagenziekte leiden, horen natuurlijk pitch up- en pitch down-geluiden, dat voelt vertrouwd aan. Voor bochten maken we gebruik van de mogelijkheid om het geluid tussen links en rechts op en neer te pannen. Daar bovenop gebruiken we filters (apparaten of plug-ins waarmee een bepaald deel van het geluidsspectrum wordt tegengehouden, red.), waarmee we tegelijk met het verschuiven van de ene naar de andere kant van de auto het geluid ook meer of minder prominent kunnen maken, en dat iets vervroegd, zodat je weet dat er een bocht zit aan te komen. Met die parameters tweaken we tot we de juiste sweet spot hebben om het zo
aangenaam en intuïtief mogelijk te krijgen.

De mate van versnelling of vertraging en de scherpte van de bocht hebben allemaal invloed op de vorm van de klanken. Zo maken we klanken die natuurlijk aanvoelen bij de bewegingen van de auto.” Niet iedereen is even gevoelig voor wagenziekte, zo weet Hagman: “Daarvoor maken we verschillende geluiden. Mensen die er totaal geen last van hebben, zijn wellicht meer gebaat bij stilte, zodat ze ongestoord kunnen werken.”

Stemactrice

De geluiden zijn allemaal ‘synthesized’, vertelt Hagman, maar: “De échte autogeluiden liggen ten grondslag aan die klanken. Niettemin maken we gebruik van de mogelijkheden die synthesizers ons bieden om de klanken door te ontwikkelen. De creatieve ruimte is geweldig.” Larsson: “We proberen werkelijk van alles uit, waardoor we ook ver afdwalen van conventionele autogeluiden. Ook geluiden die gebaseerd zijn op de menselijke stem. Geen spraak, maar wel klanken. We hebben zelfs een stemactrice de studio in gehaald om wat klanken op te nemen.”