De sociale gevolgen van klimaatbeleid

De reacties op zijn Green Deal-tijdbom zijn voorspelbaar. Meteen het vertrouwde gekrakeel tussen klimaatactivisten en klimaatrelativisten, die elkaar overigens vinden in hun zorgen over de prijskaartjes van de transitie of Timmermans’ slappe opstelling inzake biomassa. De Telegraaf kopt zoals je van De Telegraaf verwacht. Burger Krijgt Peperdure Klimaatrekening Gepresenteerd. Volgens de een gaat Timmermans te ver, volgens anderen niet ver genoeg.

Dit plan is geen besloten zaak. Eerst moeten de lidstaten er een plasje over doen, dan volgt het onvermijdelijke en minder stekelige compromis. Intussen gebeurde er iets interessants: Duitse autofabrikanten reageren opmerkelijk positief. Raar? Welnee. Natuurlijk gaan ze hier niet over mekkeren. Ze willen hun miljardeninvesteringen in elektrisch rijden terugverdienen, als het kan graag met de politieke wind in de rug. Timmermans maakt ze in één klap magisch relevant. Uiteraard evenmin klachten vanuit het weldenkende progressieve establishment, dat de klimaatdoelstellingen van harte onderschrijft en bereid en in staat is erin te investeren.

Timmermans’ gekmakend ijdele media-optredens zijn fataal voor het humeur, maar je moet niet de boodschapper de boodschap gaan verwijten. Ik geloof in de klimatologische en humanitaire noodzaak van een grote ommezwaai. Zelfs als die overstromingen in Limburg en die hittegolf in Canada niet door klimaatverandering komen moet er iets gebeuren, en dat iets is vrij veel.

Alleen die kosten. Daar gaan ze zich in hun ivoren Europese torens aan vertillen. De EU hamert op de tastbare voordelen van de energietransitie voor de hele mensheid, ‘gezondheid, welzijn en welvaart voor iedereen’. De pr-bakkers van de EU produceren met stalen gezicht hun abominabele feelgoodleuzen: Wat goed is voor de aarde, is goed voor de economie!

Helemaal onwaar is het niet. Het klimaatplan levert banen op en op termijn wellicht lagere energierekeningen - maar eerst gaan ze stijgen. Terwijl Europa benadrukt hoe juist nietsdoen de maatschappelijke kloof tussen arm en rijk kan vergroten, vraag je je af hoe de Green Deal die trend zou moeten keren. Kijk naar de automarkt. De gemiddelde Europese auto is 11,5 jaar oud en de occasion boomt op Europese schaal als nooit tevoren; Duitsland koopt weer tweedehands diesels. Wat dat zegt? Dat vrij veel mensen dus geen geld hebben voor een nieuwe. Fit for 55 is een ongelooflijk maatschappelijk risico, een vergelijking met te veel onbekenden. We weten niet hoeveel goedkoper elektrische auto’s zullen worden. We weten niet hoe de overige kosten – belastingen en stroomprijzen – zich zullen ontwikkelen. We weten niet welke klimaatrampen, pandemieën en economische crisis Europa nog gaan teisteren. En vooral weten we niet hoe de Green Deal voor de laagbetaalde onderkant gaat uitpakken. Maar het laat zich raden.

Daar is iets op gevonden. Europa voelt de bui hangen. Een Sociaal Klimaatfonds zal de zwakkeren in de transitie financieel ondersteunen met imposante middelen; 72,2 miljard euro, lees ik, over de periode 2025-2032. Bedoelen Timmermans en ik dezelfde zwakkeren? Ik denk niet alleen aan de achtergestelde regio’s in voormalige oostbloklanden of het achterland van Italië, maar ook aan de ‘gewone’ mensen thuis in Nederland. De slecht betaalde verzorgster met moeilijke wisseldiensten in een verpleeghuis. De schoonmakers en fabrieksarbeiders, alle laagbetaalden in nachtdienst die geen gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer en dus een auto nodig hebben, zo goedkoop mogelijk. Mensen in die inkomensklasse zijn iets talrijker dan de Timmermans-kaste. Ik zeg het altijd en ik zeg het weer; die mensen kunnen geen elektrische auto betalen, ook niet met subsidie, ook niet als er eentje van 11.000 euro komt. Vijf- tot zesduizend, hoor ik in de handel, is voor de niet-bemiddelde occasionkopers de limiet. Daarboven wordt het lenen en dat gaat niet.

Voor al die mensen houd ik mijn hart vast. Omdat ze niet op elektrisch kunnen overstappen, gaan ze via de extra heffing op fossiele brandstoffen met hun oude barrels mogelijk wel de rekening betalen aan de pomp. Want de vervuiler betaalt, en dat is niet per definitie een rijke stinkerd, terwijl de Europese Commissie de tax-inkomsten juist zegt te willen aanwenden ‘om ongelijkheid aan te pakken’.

Ik begrijp de nood, begrijp de drastische beleidsvoornemens, begrijp dat waar gehakt wordt spaanders vallen. Maar de kloof tussen haves en havenots zal niet kleiner worden. In de schaduw van de schone droom waart het spook van de armoedeval.  Tenzij Frans gratis stekker-Dacia’s gaat uitdelen.

De Telegraaf zit misschien gemeen te stoken, de krant krijgt waarschijnlijk wel gelijk. Hoe gelijk, dat weten we in 2035, als volgens Timmermans, maar niet volgens mij, alle auto’s op stroom rijden. En nu eerst Limburg maar eens opruimen.