Citroën ZX 16V (1992) - Ford Escort RS 2000 (1992) - Vergelijkende Test

Soms wil het toeval een handje helpen bij het maken van een test met klassiekers of youngtimers. Zo ook nu, omdat Janek Han van AutoHan in Zwanenburg het briljante besluit nam om tegelijkertijd een Citroën ZX 16V en een Ford Escort RS 2000 in zijn verkoopcollectie op te nemen. Scrollend door het ruime aanbod van in gedekte tinten gespoten youngtimers konden we de twee knalrode, dik uitgevoerde gezinsautootjes sowieso niet missen.

Allebei van 1992, gezegend met een tweeliter zestienklepper met (iets meer dan) 150 pk, een tellerstand van nipt boven een ton en in een keurige staat verkerend. Eén belletje was genoeg om met dit topduo een dagje het GTI-gevoel van begin jaren 90 te kunnen herbeleven. Doch met mate, want beide auto’s waren binnen de kortste keren verkocht (zelfs aan een collega-handelaar: Dijkstra Classic Cars te Sexbierum). De Escort RS 2000 en de ZX 16V vertegenwoordigen in dit verhaal het destijds overweldigende aanbod van auto’s die het GTIgevoel gebruikten in de strijd om de gunst van de sportief ingestelde koper. De drieletter-aanduiding zelf was anno 1992 allang niet meer voorbehouden aan de Volkswagen Golf, die als naamgever van het segment juist in die periode behoorlijk last had van de wet van de remmende voorsprong.

De Peugeot 205 GTI scherpte zijn klauwen toen al enkele jaren aan de daardoor steeds verder verzwakkende stoelpoten van de Golf, die zich bovendien een gestaag groeiende zwerm concurrenten van het lijf moest zien te houden. Een denkbeeldig rondje over de autoboulevard levert een bonte lijst van beroemdheden en muurbloempjes op: Alfa Romeo 33 1.7 16V, Fiat Tipo 2.0 16v, Honda Civic 1.6 VTi, Mazda 323 1.8i-16V GT, Mitsubishi Colt 1.8 GTi, Nissan Sunny 2.0 GTi, Opel Astra 2.0 GSi 16V, Peugeot 309 GTI 16, Renault 19 16V, Rover 220 GTi en dus ook de Ford Escort RS 2000 en de Citroën ZX 16V op deze pagina’s. Volkswagen leek even een nieuwe weg in te slaan met de Golf III VR6, wat bij nader inzien meer een snelle en comfortabele reiswagen was dan een echte sportieveling. Als GTI 16V en later als G60 was de Golf II veel beter opgewassen tegen het pk-geweld en de sportiviteit van de concurrentie.

TURBO EXIT

Een nadere beschouwing van voornoemde typeplaatjes maakt snel duidelijk dat de hete hatchback begin jaren 90 over het algemeen niet (meer) aan geforceerde beademing deed; de turbo was – voor zover aanwezig – verleden tijd. Zie bijvoorbeeld Renault, waar de Clio 16V en de 19 16V in de plaats kwamen van de 5 GT Turbo en de 11 Turbo. Een cilinderkop met 16 kleppen was het destijds helemaal; de snelste ZX ontleent zijn identiteit zelfs geheel aan de vermelding van die belangrijke technische voorziening. Hoe meer kleppen, hoe meer vreugd, was het idee. Toyota riep in campagnes ooit op om bij de aanschaf van een auto eerst het aantal kleppen te tellen (de achter-, brandstofen zonnekleppen deden niet mee), alsof dat zaligmakend was voor een vreugdevol autobezit. En Audi frommelde er een periode zelfs vijf boven elke cilinder.

Bij de Escort RS 2000 vind je geen ‘16V’ in de typeaanduiding of op de carrosserie terug, zoals bij de ZX, maar hij heeft ze wel degelijk. De motoren van de twee testauto’s vertonen meer overeenkomsten, zoals een boring en slag van tweemaal 86 mm, zodat we van ‘vierkante’ motoren kunnen spreken, en een vanzelfsprekend gelijke cilinderinhoud van 1.998 cc. Ook is er in beide wagens multi-point injectie toegepast en is de klepbediening via twee bovenliggende nokkenassen in een lichtmetalen cilinderkop; het blok is ook weer in beide gevallen van gietijzer. Logischerwijs verschillen de specificaties niet veel.

De ZX heeft een snufje meer vermogen te vergeven, maar zijn 155 pk komen er ook pas bij 6.500 toeren uit; de Escort komt tot 150 pk bij 6.000 toeren. Wat koppel betreft kunnen we een groter verschil noteren: de Ford heeft 190 Nm bij 4.500 toeren, terwijl de Citroën zijn praktisch gelijke 183 Nm al bij 1.000 toeren minder laat pieken. Dergelijke waarden zijn vandaag de dag misschien van een ernstig laag niveau, maar anno 1992 was je er helemaal de baas mee. Bedenk hierbij vooral dat beide auto’s met elk pakweg 1.100 kg schoon aan de haak vlieggewichtjes waren.

Bij stoplicht-sprintjes hadden ze maar weinig opponenten te duchten. Ze knallen in zo’n 8,5 seconden naar 100 km/h en weten met enig aandringen riant 200 km/h op de teller te krijgen. Nogmaals: uiterst rappe klanten, inmiddels 27 jaar geleden.

VICENZA

Het gaat wat te ver om de ZX en de Escort aan nieuwe metingen te onderwerpen, maar we hebben een testrit op het programma staan die oude, sportieve tijden moet laten herleven. De auto’s staan er in elk geval fris en fruitig bij. De Ford Escort RS 2000 is zelfs amper van een nieuwe auto te onderscheiden. De exacte herkomst en historie van deze auto zijn niet voorhanden, duidelijk is wel dat hij op een kleine smet op de bekleding na mooi genoeg is om door het bekende ringetje te mogen halen. Dat wil zeggen: pas bij het bestuderen van de foto’s kwamen we erachter dat de zwarte sierstrip rechts ontbreekt. De ZX onderbouwt het feit dat hij bijna zo keurig is als de Ford met een machtige stapel documenten op de passagiersstoel.

Even graven: de auto blijkt voor het eerst te zijn geregistreerd in de Italiaanse plaats Vicenza en de eigenaar heeft in een notitieboekje van elke rit met de auto minutieus de tellerstanden vastgelegd. We komen verder een berg onderhoudsfacturen tegen en zelfs een uitgeknipte advertentie, waarin Citroën gewag maakt van de winst met de ZX Rallye Raid in de gevreesde Dakar-rally. De ZX 16V deed bewust zijn best om op dat gele woestijnmonster te lijken; het was de eerste driedeurs ZX, die vooral opviel door de verhoging halverwege de onderste raamlijn. De Berlingo heeft die hobbel nog steeds.

Ten opzichte van latere 3-deurs ZX’en heeft de 16V verbrede wielkastranden en prachtig 15inch lichtmetaal. De Escort maakt optisch minder indruk, daar veranderen zelfs de flinke vleugel op de achterklep en de uitstulpingen in de motorkap niets aan. De RS 2000 staat minder stoer op zijn wielen (hoewel dit ook 15-inch lichtmetaal is) dan de ZX en wijkt in het geheel ook minder sterk af van de meer modale Escorts van zijn generatie.

GEPATINEERD

Vanbinnen is de Citroën ZX een beetje een tegenvaller, met zijn geheel zwarte interieur; de rode streepjes op de tellers zijn zowat de enige kleuraccenten! De inrichting is uitermate zakelijk, wat past bij het beleid dat Citroën er in de jaren 90 op nahield. In een poging hun modellen meer te laten aansluiten bij de dominante Duitse concurrentie, werd de typerende individualiteit gaandeweg aan de kant geschoven en vervangen door een weinig fantasierijke opzet. Frivoliteiten zijn derhalve niet te vinden, of je moet de verschuifbare achterbank bijzonder vinden. Maar goed, in een snelle, gefocuste sportmachine als de 16V is die gewoonheid niet eens zo’n probleem. Het is vooral instappen en wegwezen, zonder gezoek naar lichtschakelaars of ventilatieknoppen. Ook weleens fijn.

Aangenaam in deze ZX zijn de optionele airco en het zwarte, fraai gepatineerde leer waarin het meubilair is verpakt. De zit achter het stuur is vorstelijk, je wordt fijn beetgepakt door deze stoel. Achterin is het een krappe bedoening. Maar daar willen we nu ook niet zijn. De Ford Escort heeft vanbinnen een wat vriendelijker en meer uitnodigend karakter dan de ZX. Waarom? Dat is moeilijk te zeggen; waarschijnlijk is het de fantasievollere vorm van het dashboard die het hem doet, net als de iets lichtere kleurstelling met ook wat lichtgrijs in plaats van alleen maar diepzwart. De stoel is beduidend harder dan in de ZX, maar de zitpositie kan perfect worden ingesteld. Jammer genoeg is het instrumentarium nogal karig uitgerust, want de prettige metertjes voor oliedruk en -temperatuur die de ZX wel heeft, staan bij de Ford niet op het repertoire. De afleesbaarheid is wel beter, met name van de veel rustiger ingerichte snelheidsmeter.

NUANCEREN

Wat het rijden aangaat, zijn de verwachtingen hooggespannen. Eigen herinneringen aan de destijds nieuwe ZX 16V zijn zoet: die auto maakte niet alleen indruk met zijn ongekende prestaties, maar ook met zijn uiterst scherpe besturing. Dat laatste was opeens wel weer typerend Citroën; haast als een beginneling in een CX moest de aspirant-piloot van een ZX 16V heel even leren om niet te bruusk in te sturen. Dat scheelde allicht in onzachte ontmoetingen met onvergeeflijke stoepranden en ander straatmeubilair. De Escort RS 2000 is het gedurende zijn loopbaan (vanaf 1993 in gefacelifte vorm, met de ovalen grille maar dezelfde techniek) niet gelukt om op dezelfde manier piketpaaltjes in de GTI-grond te slaan. Het is, weten we nu, geen gedenkwaardige auto geworden. Maar niet getreurd, want de Escort had reeds als woeste RS Cosworth genadeloos gehakt gemaakt van alles wat hem voor de wielen reed. Mocht ook wel: hij was tweemaal zo duur als de RS 2000.

Hoe kijken we nu tegen beide kanonnen aan? Vooral genuanceerd, omdat ze dat nu eenmaal afdwingen. De meest verrassende vaststelling is hoe robuust de Escort blijkt te zijn gebouwd, zeker wanneer je dit afzet tegen de wat nonchalante indruk die de Citroën op dit punt maakt. De Ford lijkt uit beton gehouwen en alles draait, sluit, klikt en beweegt op een manier die je andermaal tot een controle van de kilometerstand verleidt. De grootste pluim gaat naar de wakkere motor, die Ford overhevelde uit de Sierra, voorzag van zestien kleppen en voor dwarse plaatsing geschikt maakte. In elke versnelling en vanaf elk willekeurig toerental spuit de Escort voortvarend weg, wat natuurlijk erg prettig is.

Toch kruipt er een aapje uit de mouw, want het blok is aan een uiterst krap gespatieerde vijfbak gekoppeld. De 16-klepper klimt telkens bliksemsnel in toeren, zodat je genoodzaakt bent om heel veel te schakelen. Bij 80 km/h pak je, op zoek naar wat motorische rust, als vanzelf de vijfde versnelling erbij. De geluidsproductie is daarbij steeds fors. Voor een hot hatch bepaald geen ramp en de RS 2000 is heerlijk voor wie er echt een sportieve rijstijl op nahoudt. Heel jammer is alleen dat juist het schakelen één van de weinige echt negatieve aspecten van de Escort is: te zwaar en te traag, zodat echt flitsende acties erdoor worden gehinderd. Jammer, want de RS 2000 is verder een fijn ding, die met zijn voldoende comfortabele onderstel en niet overdreven zware besturing verder prima geschikt mag worden geacht voor dagelijks gebruik.

De ZX 16V heeft diverse raakvlakken met de Escort RS 2000. Zoals de geluidsproductie, want de motor, die nog wat gretiger klinkt dan die van de Ford, zet een flinke keel op. Fijn is wel dat het geluid op snelheid redelijk stabiliseert. Dat geldt helaas niet voor het vele gekraak dat de carrosserie prijsgeeft. Het is er aldoor, waarschijnlijk afkomstig van tegen elkaar schurkende kunststof delen. Het veercomfort is gelukkig zeer te pruimen, net als het lichte, soms iets stroeve, maar per saldo toch plezierige schakelen. De besturing laat zich ook in deze 27 jaar oude auto van zijn beste kant zien: met voldoende gewicht en nauwkeurigheid. En ook nog even direct als toen, maar dat maakt inmiddels niet zoveel indruk meer. We zijn eraan gewend geraakt dat auto’s zo kunnen sturen, zo niet nóg beter en scherper. Een tegenvaller van de onderhavige auto is dat zijn motor waarschijnlijk niet in topconditie verkeert. Onderin gebeurt er helemaal niets, waarna vanaf pakweg 6.000 opeens de sluizen helemaal opengaan om kort daarna alweer te sluiten.

In dat gebied is het dikke pret en stuift de rode Fransoos er echt als aangeschoten wild vandoor. Zeer vermakelijk.