Het Zweedse Arjeplog leeft al bijna 50 jaar van prototypetests

Stefan kan zich het moment dat het ijs bezweek nog goed herinneren. Hij zag de scheur ontstaan en toen ging het allemaal heel snel. Hij wist het vege lijf te redden door uit zijn tractor te springen, die kort daarna in het ijskoude water verdween. Inmiddels heeft de 67-jarige Zweed een nieuwe John Deere met sneeuwfrees. Hij verzekert ons dat er vandaag niets zal gebeuren. “Het ijs is op dit moment meer dan een meter dik”, zegt hij. Hoe hij dat weet? “Dat test ik met de kettingzaag.”

Stefan is ijsmaker in Arjeplog. Hij prepareert auto-testcircuits op dichtgevroren meren. Hier in het hoge noorden van Lapland, 900 kilometer ten noorden van Stockholm, bevindt zich één van de meest bijzondere testlocaties van de auto-industrie. Elke winter vliegen hier meer dan 3.000 ingenieurs naartoe om nieuwe modellen te testen op de dichtgevroren meren. BMW, Volkswagen, Mercedes, Opel, tal van toeleveranciers, ze zijn allemaal hier te vinden. De meeste merken beschikken over hun eigen, streng beveiligde test­terrein. Daar rijden ze tussen december en maart over het ijs met auto’s die pas over één of twee jaar op de markt komen. Waarom ze dat op dichtgevroren meren doen? “Omdat we hier met auto’s rijden die nog niet helemaal zijn uitontwikkeld, waarbij er altijd iets mis kan gaan”, aldus een ingenieur. Hij wijst op de drie knoppen in het prototype waarmee je de boel in geval van nood kunt uitschakelen. Eén exemplaar is bijvoorbeeld voor de stuurbekrachtiging, voor het geval dat die de auto sterk naar links of naar rechts laat trekken.

Nieuwsgierige blikken

Op een ijsparcours met veel ruimte links en rechts naast het testparcours is dat niet erg. Arjeplog ligt nu eenmaal behoorlijk afgelegen. Wil je naar de Ikea? “De dichtstbijzijnde vestiging is 330 kilometer verderop”, aldus Isak Utsi. De 30-jarige Utsi is burgemeester van de commune, de op één na jongste in heel Zweden. Veel mensen wonen er niet, hij heeft vooral natuur onder zijn hoede. Er zijn 2.707 inwoners, het aantal meren ligt met 8.727 een stuk hoger. De afgelegen ligging zorgt ervoor dat de prototypes worden onttrokken aan nieuwsgierige blikken. Helemaal lukt dat echter niet. Op een weg in het industriegebied staat Andreas Conradt. De 56-jarige is jager van beroep, zijn camera is zijn wapen. “Ik jaag al meer dan dertig jaar lang op prototypes”, vertelt hij. Hij woont in het Duitse Wendland, maar als in de winter de ingenieurs als trekvogels naar het noorden afreizen, reist hij mee. Dan zit hij de hele dag (hoewel de dagen hier kort zijn) in zijn witte Skoda Yeti met standkachel. Hij haalt zijn verrekijker tevoorschijn zodra er een gecamoufleerd prototype nadert en pakt vervolgens als hij wat interessants ziet zijn camera. Soms zwaaien de bestuurders, soms krijgt hij middelvingers te zien.

Andreas Conradt in actie

Vroeger kwamen de autofabrikanten met kleine teams, vertelt Andreas Conradt. Een werkplaatswagen, een paar auto’s, een handvol ingenieurs. Vandaag de dag is er eerder sprake van een complete industrie hier. Een industrie waar de plaatselijke bewoners heel goed van leven. “Veel lokale mensen verhuren in de winter hun huizen aan de autotesters”, aldus Lotta Lestander, die bij een organisatie werkt die zich bezighoudt met het stimuleren van de economie. “We wonen dan tijdelijk in kleinere hutten.” En mensen die zelfs in het bezit zijn van een eigen meer, verhuren dat natuurlijk ook.

Klimaatverandering

Zoals Stefan, de ijsmaker. Vijftien jaar geleden heeft hij hier een huis gekocht, en ook zijn meer. Elke dag opnieuw prepareert hij ’s ochtends het ijsparcours. Ook biedt hij toeristen stockcar-ritten op spikes aan, voor omgerekend € 230 per uur. Niemand weet hoe lang er nog goede zaken kunnen worden gedaan met de auto-industrie. “Hier in het noorden van Lapland merken we de effecten van de klimaatverandering heel duidelijk”, aldus burgemeester Utsi. “Vroeger was het hier twee tot drie maanden per jaar 30 graden onder nul, nu is dat één of twee weken het geval.”

Dat zorgt er niet alleen voor dat de auto­testers een kortere periode hun werk kunnen doen, maar ook de dieren hebben het er moeilijk mee. “In de winter trekken de elanden door dit gebied, waarbij ze dichtgevroren meren oversteken”, aldus Lotta Lestander. “Afgelopen jaar zijn veel dieren door het ijs gezakt en verdronken”, vertelt ze. Inmiddels doen sommige locals hun best om de dieren weg te lokken bij het water. Ze doen daarentegen ook hun best om de auto-industrie te blijven lokken. Volgend jaar hebben de autofabrikanten hier iets te vieren. Dan is het namelijk vijftig jaar geleden dat de eerste testers kwamen. “Het ging om een bedrijf dat tegenwoordig deel uitmaakt van het Bosch-concern”, aldus burgemeester Utsi. Indertijd was er een landingsbaan voor vliegtuigen op het ijs. Die werd ontdekt door de autotesters, toen ze er toevallig langskwamen bij tests van het antiblokkeersysteem. In die jaren bevond zich in Arjeplog slechts een klein hotel met twintig kamers. Tegenwoordig bevindt zich in de buurt het grootste hotel van Zweden, dat eigendom is van Volkswagen. De ingenieurs worden ingevlogen via het vliegveld in Arvidsjaur, op ongeveer een uur rijden. Bij de bagageband zien we hoofdzakelijk mannen die meestal van middelbare leeftijd zijn en dikke jassen en stevige schoenen dragen.

Eigen vliegtuigmaatschappij

De autotesters kunnen zelfs gebruikmaken van hun eigen vliegtuigmaatschappij: FlyCar brengt hen meerdere keren per week vanuit München, Frankfurt of Hannover naar het Hoge Noorden. En weer terug, als het na één, twee of drie weken tijd is voor een personeelswissel. Wie langer blijft, kan gezinsleden laten invliegen voor een speciaal ‘familietarief’. We kunnen ons voorstellen dat mensen daar gebruik van maken, want het vrijetijdsaanbod van deze plaats is bescheiden. Er zijn uiteraard veel hotels en een paar restaurants, maar dat was het dan ook wel. ’s Avonds zitten de autotesters aan de bar, ze doen een potje biljart of ze kijken tv. De huizen die worden gehuurd, zijn net wat comfortabeler, zegt één van de testers. Dat zijn een soort mancaves, waarin ongetwijfeld veel over auto’s wordt gepraat.

En wat doet Stefan de ijsmaker zoal als in het voorjaar het hele pk-gebeuren weer voorbij is? “Dan geniet ik van mijn rust”, zegt hij. “En dan ga ik met mijn boot op pad om te gaan vissen.” Daarbij hoeft hij overigens niet meer te vissen naar zijn gezonken tractor, want die is indertijd door een kraan uit het meer gehaald.