Carrosserie op maat: een oud ambacht - Reportage
Achter de schermen bij Niels van Roij
Coachbuilder is een beroep van weleer, vandaag de dag is confectie zelfs in de topklasse vanzelfsprekend. Maar gelukkig zijn er voor wie goed zoekt nog wel een paar ambachtelijke koetsbouwers te vinden, zelfs in Nederland. We gaan op bezoek bij Niels van Roij Design en volgen de creatie van een wel heel bijzondere wedergeboorte.
In de vroege jaren van de automobiel was het, in het hoge segment tenminste, een vrij gewone zaak dat je een chassis kocht en ermee naar een carrosseriebouwer of coachbuilder stapte die er, al dan niet op jouw aanwijzingen, een koets omheen bouwde. Rolls-Royce kwam zelfs pas na de Tweede Wereldoorlog met zijn eerste af fabriek model. Vandaag de dag vinden we het al heel wat wanneer we met allerlei accessoires onze auto nog een beetje kunnen individualiseren. Maar gelukkig is het schone ambacht van koetsbouwer nog niet helemaal uitgestorven, getuige onder meer de Nederlander Niels van Roij, bij wie je terecht kunt wanneer je iets in de garage wilt hebben dat absoluut uniek en volledig op maat is. Het moge duidelijk zijn dat je een aardige som geld en nog veel meer geduld mee moet brengen, maar dat laatste verdient enige relativering, vertelt Van Roij: “De meeste van mijn klanten vinden het proces er naartoe minstens zo leuk als het bezit dat er op volgt.” Reden genoeg om eens over de schouder van Van Roij mee te kijken en dat doen we aan de hand van de Breadvan Hommage, een project dat hij onlangs afrondde met een unieke sportwagen die inmiddels bij zijn eigenaar in de garage staat.
Niels van Roij Design Breadvan Hommage
Klein wereldje
Klanten vinden hun weg naar Niels van Roij Design als vanzelf, vertelt hij: “Het is een klein wereldje waarin mensen praten over wat ze leuk vinden, dan kom ik een keer ter sprake en word ik via-via ergens uitgenodigd en zo komt wel eens iets aan het rollen.” Zo kwam ook de opdracht voor de Breadvan Hommage binnen. “Mensen die in deze markt zitten hoeven niets meer te bewijzen. Dit is echt een project voor jezelf. De eigenaar van de Breadvan Hommage vindt het leuk als er bewonderaars zijn, maar hij vertelt me ook wel eens dat hij volledig wordt afgebrand. ‘Ze snappen er niets van, Niels’, zegt hij dan. Maar het doet hem niets. Mensen als hij doen dit uit liefde voor de auto. Ze willen iets moois maken, het is meer commissioning art dan dat je een auto koopt.” Toch wordt de Breadvan echt gebruikt, vertelt Van Roij. Het duurde door corona even wat langer om hem door de TÜV-keuring te krijgen, maar zodra de papieren rond waren, is hij er meteen mee naar Monza gereden.”
Een project bij Niels van Roij Design begint altijd met een aantal gesprekken over het waarom. Van Roij wil weten wat de klant zo bijzonder vindt aan de auto, waarvan zijn creatie moet worden afgeleid en wat de essentie van zijn motivatie is. Verder wordt besproken wat de basisauto wordt en of de klant daarover zelf al een idee heeft. “Soms stuur ik daarin, soms ook niet. Een goed voorbeeld waar ik dat wel deed, was de Silver Spectre Shooting Brake. Als het aan de klant had gelegen, was het een Phantom Coupé geweest. Maar die is dermate fors en visueel zwaar dat het naar achteren doortrekken van de daklijn geen gezicht zou zijn geworden. Dat is niet op te lossen. Dus zijn we op mijn advies voor een Wraight gegaan. Met de Breadvan zat het er een beetje tussenin. We zijn eerst in de geschiedenis van Ferrari gedoken, waarom het project rond de oorspronkelijke Breadvan uit 1962 was ontstaan. Zo kregen we een heel rijk beeld van die auto uit 1962.” Van Roij vindt het essentieel te begrijpen ‘waarom zo’n auto eruit zag als hij deed’ en wat de voorgeschiedenis was.
Scheldwoord
De oorspronkelijke Breadvan was volgens Van Roij aanvankelijk een rijdende middelvinger naar Enzo Ferrari, ontstaan uit een ruzie tussen renstaleigenaar Giovanni Volpi en Enzo. Destijds was er nogal wat frictie bij Ferrari en liepen veel mensen weg. Volpi nam er een aantal van in dienst, waarna Ferrari weigerde hem nog auto’s te verkopen. Dus verbeterde Volpi een 250 GT SWB om hem competitief te maken met de nieuwere 250 GTO. De ‘kammtail’ zorgde voor een betere aerodynamica, maar ook voor een wat merkwaardig uiterlijk. “Het was geen schoonheid, daarover ben ik eerlijk”, zegt Van Roij. “Dat beaamde mijn klant ook. Terwijl de 250 GT SWB juist een ontzettend fraai geproportioneerde auto was. Hij werd niet voor niets Breadvan genoemd, het was een scheldwoord voor die afschuwelijke creatie van Volpi. Maar nu is hij legendarisch.” Des te meer uitdaging dus voor Van Roij om de remake zo fraai mogelijk te maken. “Binnen de kaders van wat een Breadvan een Breadvan maakt. Maar weet wel: ik doe geen kopieën.” Van Roij herinnert zich iemand die hem vroeg om op een AMG GT-R de koets van een klassieke Gullwing te bouwen. Hij weigerde: “De carrosserie van de Gullwing is heel rank en slank, dus zou het een uitgerekte, lelijke breedbekkikker zijn geworden. Mijn projecten moeten echt een eigen gezicht krijgen.”
Geen retro
Van Roij evalueerde samen met de klant wat de Breadvan uit 1962 zo typisch maakte en wat ze eraan kunnen wijzigen zodat het geen retro wordt. Als voorbeeld haalt Van Roij de Porsche 911 aan: “Zet je de huidige naast die uit 1965, zie je duidelijk een bloedlijn, maar de nieuwe is geen retro, zoals een Fiat 500 of Mini.” Hij legt een paar schetsen voor om te verduidelijken wat hij bedoelt: “De rake bijvoorbeeld”, zegt Van Roij, de hellingshoek van de achtersteven aanwijzend. “Naar voren gekanteld oogt hij wat moderner, zo goed als plat komt hij dichter bij het origineel. Maar kun je dat combineren met de heup- en daklijn? Daar is heel veel werk en tijd in gaan zitten.”
De basisauto is een 550 Maranello en dat was een heel bewuste keuze, vertelt Van Roij. "De SWB uit 1962 was niet per se een raceauto, maar een GT. Er waren eerder alleen wat aanpassingen aan gedaan voor straatraces. Onze basisauto moest een V12 voorin en een handbak hebben. Dan kom je uit bij bijvoorbeeld een F12, maar wat was nou de eerste Ferrari die dat klassieke recept weer terugbracht na het verdwijnen van de Daytona? Dat was de 550 Maranello.”
Toen na talloze schetsen min of meer vaststond hoe de Breadvan Hommage 2021 eruit zou moeten komen te zien, begon het werk van de carrosseriebouwer met het maken van kleimodellen. “Zoiets kost gauw twee, tweeënhalf jaar. Alles is even belangrijk, we doen de hele auto op de millimeter, van boven naar onder en van links naar rechts.” Ook tijdens dat deel van het proces worden nog regelmatig detail aangepast: “We maken meer gedetailleerde renderings, waarbij zaken als de positie van de uitlaat nog kunnen wijzigen, tot we op het punt komen dat hij helemaal is zoals hij moet worden. Dan gaat hij opnieuw in de klei.” Kleimodellen blijven volgens Van Roij essentieel, omdat het menselijk oog ontzettend gevoelig is voor veranderingen van richtingen, dimensie en proporties. Dat is niet te ondervangen met afbeeldingen, zelfs niet met CAD-modellen.
Wanneer uiteindelijk de plaatdelen zijn geklopt, ook een proces met veel herhaling en verfijning, volgt het spuitwerk, dat evenmin een routineklus is, legt Van Roij uit: “Door het klopwerk heb je minuscule, maar honderdduizenden deukjes. Als je dat gewoon spuit, ga je dat zien.” De Silver Spectre was opgebouwd uit koolstofvezel, maar bij de Breadvan was dat geen optie: “De romantiek van een Italiaanse sportwagen uit de jaren zestig is dat hij met de hand werd geklopt.”
Van generatie op generatie
Inmiddels is Van Roij al een eind op weg met zijn volgende creatie, een hommage aan de Ferrari Daytona Shooting Brake. Het mag dan een beroep en zelfs een nobel ambacht zijn, voor Van Roij en de mensen met wie hij werkt is coachbuilding vooral een roeping: “Het is een eer om zoiets te mogen maken. Hopelijk gaat deze auto nog heel lang mee en staat hij over tachtig jaar op het Concours d’Elégance. Dit soort auto’s is niet iets waarvan je na een paar jaar afstand doet, maar waarmee je met je familie een band krijgt. Dat zit ook in ons logo verwerkt; repetitie, van generatie op generatie.”
Heritage Customs
Naast zijn eigen ontwerpen houdt Niels van Roij zich ook bezig met het personaliseren van Defenders, zowel het oude als het huidige model, onder de vlag Heritage Customs. Het bedrijf ontwikkelt onder meer eigen lakken, bekledingspatronen en finishings, waarmee een ‘gewone’ Defender een heel eigen, unieke uitstraling krijgt.
Niels
In het verleden werkte Niels van Roij als ontwerper in de reguliere auto-industrie, maar hij wilde uiteindelijk iets anders: “Ik zat steeds met geheimhouding en zelfs achteraf mag je vaak niet zeggen dat je ergens aan hebt gewerkt. Zolang het goed gaat, is dat niet erg, maar wanneer het fout loopt, sta je op straat zonder portfolio. Bovendien heb je bij een OEM (Original Equipment Manufacturer, red.) te veel beperkingen. Kijk naar de nieuwe Polo, die veel te veel scherpe surface transities heeft, alleen maar om de investering in nieuwe press tools terug te rechtvaardigen. Daarom besloot ik iets anders te gaan doen en ik geloofde in coachbuilding. Je ziet met merken als Mini dat er steeds meer behoefte is om auto’s wat te personaliseren. Maar ja, je kunt wel zeggen dat je het kunt, maar zonder wapenfeiten kun je weinig. Ineens hoorde ik via een kennis dat er iemand was die zijn Tesla wel omgebouwd wilde hebben naar een shooting brake. Of dat iets voor mij was? Zo is het begonnen.”
Dit artikel verscheen eerder in GTO Magazine nummer 2 van dit jaar.
