Stoomauto - Rijden met de eerste auto uit 1769

Als je met het gevaarte waarmee we vandaag op pad zijn de topsnelheid aantikt, dan voelt het alsof je met een Porsche Turbo de grens opzoekt. Toch is de kans klein dat we uit de bocht vliegen, want de topsnelheid van deze automobiel bedraagt een bescheiden 3 kilometer per uur. Zodoende vormt ook de rijwind geen echte bedreiging. De stoom daarentegen wel. Ik word omhuld door wolken alsof ik in een Turks bad zit en ik moet steeds weer opstaan om het verloop van de weg voor me te kunnen zien. Ik rijd over de boulevard in Tampa Bay, Florida.

De eerste auto ter wereld, een voertuig dat wordt aangedreven door een machine – en dus niet door dieren, niet door de zwaartekracht en niet door zeilen – werd oorspronkelijk ontwikkeld in Frankrijk. Een in de VS wonende Fransman heeft het model nagemaakt. Ondernemer Alain Cerf liet de Fardier de Cugnot volgens de oorspronkelijke plannen opbouwen. De rechtuitloop van deze puffende, rammelende, bonkende en stampende viertonner lijkt op die van een jachthond in een bos. Gelukkig is de rit snel voorbij, het voertuig raakt buiten adem. We moeten het eerst weer 15 minuten lang opstoken. De ‘tank’ bevindt zich onder de stoel. Er zit gedroogd beukenhout in een rieten mandje. Dat gooien we in de verbrander op de plek waar de kreukelzone van moderne auto's zich bevindt. Dan gaan we in een slakkengang verder. Het monster is daadwerkelijk goedgekeurd voor de openbare weg, wat waarschijnlijk alleen in de VS mogelijk is. Het is een fascinerende reis door de tijd.

PRODUCT VAN EEN OORLOG

De Fardier de Cugnot maakt exact 250 jaar geleden zijn eerste meters. Napoleon Bonaparte is net geboren, schepen worden voortbewogen met behulp van zeilen of roeiende matrozen. Ingenieur Nicolas-Joseph Cugnot krijgt van de minister van Oorlog onder koning Lodewijk XV de opdracht om een kar te bouwen waarmee 48-ponds kanonnen kunnen worden vervoerd. Zoals zo vaak het geval is met technische ontwikkelingen, is de eerste auto ook een product van een oorlog.

In het midden van de 18e eeuw worden slechts 12en 24 ponds kanonnen gebruikt op het slagveld, omdat die nog net door een kar met paarden ervoor kunnen worden verplaatst. 48-ponders worden daarentegen alleen gebruikt op schepen of in forten. Totdat de Franse artillerieofficier Cugnot over een oplossing gaat nadenken en aan de slag gaat. Hij gebruikt als aandrijving een stoommachine, ontwikkeld door de Engelsman Thomas Newcomen en reeds in gebruik in de mijnen. Pas later zullen ze aan boord van locomotieven een revolutie teweegbrengen in de transportwereld. Cugnot plaatst de ketel en de oven aan de voorzijde van het voertuig, zo ver mogelijk bij de kruitvaten aan de achterzijde vandaan. Dit verhoogt de levensverwachting van de bemanning aanzienlijk.

GRAPPIG

Het voertuig ziet er ronduit grappig uit. Qua rijdynamiek legt het de lat zoals te verwachten niet bijster hoog, maar het werkt allemaal wel. Als ik vanaf de ingang van het Tampa Bay Automobile Museum de Gateway Centre Boulevard op draai, zie ik een kleine goot in het wegdek, waar je in hedendaagse auto’s nauwelijks iets van zou merken. Maar de niet-geveerde Fardier helt zo sterk over dat ik bang ben om het monster op zijn zij te leggen. Andy, de hoofdmonteur van Alain Cerfs prachtige museum, zegt dat deze kleine goot hem elke keer weer bang maakt.

Bij de chauffeurs van 250 jaar geleden was het waarschijnlijk hetzelfde verhaal, zo zegt Andy. Een kuil op de binnenplaats van de kazerne van het Parijse Arsenaal zorgt ervoor dat de bemanning tijdens een test van het apparaat wordt geworpen en het eerste ongeluk in de geschiedenis van de auto mobiel gebeurt: de bestuurder knalt tegen de muur van de kazerne. Vreemd genoeg is deze crash in de meeste publicaties het belangrijkste historische detail van deze auto. Het is echter heel normaal dat er met zo’n nieuwe technologie weleens wat fout gaat. In ieder geval kwam het niet doordat de auto geen remmen had, want die heeft-ie wel.

Net als vandaag de dag bedien je het remsysteem met je voeten. De werking is eenvoudig: een massieve voethefboom drukt een blok eikenhout tegen het ijzeren voorwiel. En als twee mannen, de chauffeur en de stoker, tegelijkertijd met al hun kracht tegen de hendel drukken, wordt er een remkracht van 1.200 kilo opgebouwd. De grootste uitdaging is de aandrijving. Omdat het overbrengen van mechanische kracht op twee wielen van een as een ingewikkeld verhaal is, kiest Cugnot voor slechts één aangedreven wiel. De Fardier is daarom een voorwielaangedreven driewieler.

Na de eerste tests in 1769 wordt de auto in juni 1771 voltooid. Door tal van intriges verdwijnt het voer tuig echter roemloos van het toneel. Cugnot krijgt voor zijn inspanningen en prestaties wel een lijfrente van de koning, die na de Franse Revolutie van 1789 weer wordt geannuleerd. Zelfs Napoleon, die interesse heeft in alle vormen van oorlogsmateriaal, is niet geïnteresseerd in de vuurwagen. Auto pionier Cugnot sterft in 1804 geheel berooid op 79-jarige leeftijd in Parijs.