Dit Volvo VESC veiligheidsconcept was zijn tijd ver vooruit

Eén ding hebben we Volvo nooit ­kunnen verwijten: dat het merk er op veiligheidsgebied met de pet naar gooit. De fabrikant vindt in 1959 de driepunts veiligheidsgordel uit en monteert vervolgens in alle modellen standaard gordels op de voorstoelen. De Zweden nemen ook een voortrekkersrol aan wanneer na de publicatie van Ralph Naders boek ‘Unsafe at any speed’ in 1965 in de VS een debat op gang komt over de verkeersveiligheid. Dat leidt, in ieder geval in de VS, tot een streven naar meer veiligheid met een nieuwe verkeersveiligheidswetgeving, de oprichting van de verkeersveiligheidsinstantie NHTSA en in 1970 tot het project Experimental Safety Vehicle (ESV) van het Amerikaanse ministerie van Verkeer (DOT). Bij Volvo stapt in het voorjaar van 1971 ontwikkelingshoofd Rolf Mellde het kantoor binnen van Arne Åsberg, die dan 31 jaar oud is. “Hij vroeg me hoeveel geld ik nodig had om een experimentele auto te ontwikkelen die de grenzen verlegde qua veiligheid”, herinnert Åsberg zich. “Ik zei hem dat ik daarvoor ongeveer 30 miljoen Zweedse kronen (omgerekend naar hedendaags geld 2,95 miljoen euro, red.) nodig had. Dat gebeurde vlak voor de lunch, diezelfde middag was de financiering rond.”

Stopafstand van 1,5 meter

Het project wordt ontwikkeld op basis van de P1560, een model waar Volvo’s nieuwe directeur Pehr Gyllenhammar net de stekker uit heeft getrokken. Die auto zou de modelreeks 140/160 moeten aflossen, maar de directie besluit om de modelreeks door te ontwikkelen en als 240/260 op de markt te brengen. De prototypes en carrosserieën worden vervolgens gebruikt bij de VESC, de ‘Volvo Experimental Safety Car’. De nieuweling groeit 32 centimeter in lengte, 11 centimeter in breedte en is 250 kilo zwaarder dan de Volvo 140. Functie gaat overduidelijk voor vorm. Het opvallendste aspect vormen de bumpers die mijlenver uitsteken. De technici van Volvo ontdekken dat een mens een stopafstand van 1,5 meter nodig heeft om een botsing met 80 km/h tegen een stilstaand voorwerp te overleven. Om die reden krijgt de VESC een kreukelzone van 110 centimeter en voor de mensen die voorin zitten, is er 40 centimeter ruimte beschikbaar om via de gordels, de airbags voor- en achterin en bekledingsdelen te worden afgeremd. Een rolbeugel die ook van buitenaf zichtbaar is, maakt het mogelijk om de VESC vanaf een hoogte van 2,4 meter op zijn dak te laten vallen, dat vervolgens slechts 75 millimeter wordt ingedrukt. Buizen in de deuren en extra portiervergrendelingen in de dorpels verhogen de stijfheid. Sinds het midden van de jaren 60 onderzocht Volvo 28.000 aanrijdingen, wat resulteerde in diverse veiligheidsmaatregelen. Zo is de VESC-auto uitgerust met een ABS-remsysteem van toeleverancier ATE en hoofdsteunen die bij een aanrijding automatisch omhoog schuiven. Airbags in de hoedenplank moeten bij kop-staartaanrijdingen helpen om de schade te beperken, ook al is de term whiplash op dat moment nog niet echt in zwang. Een nieuwe ophanging moet ervoor zorgen dat de motor bij een aanrijding onder het passagierscompartiment door schuift. Het stuurwiel trekt door de botsenergie terug, zo is het idee.

Tegenwoordig staat het enige bewaard gebleven exemplaar van de VESC in het Volvo-museum in Göteborg. De auto mag niet worden gestart, maar een eerste indruk krijgen we er ook zo wel van. De zitpositie en het overzicht zijn uitstekend. Details als het bruine tapijt kennen we van andere Volvo-modellen uit dezelfde ­periode. De wijze waarop het prototype in elkaar is gezet, is tegelijk grofstoffelijk en richtinggevend. Neem bijvoorbeeld de enorme (buizen-)monitor in het dashboard, die is gekoppeld aan een camera in de ­achterzijde.

“Een medewerker reisde naar Japan af om een camera te kopen die in dat land in schoolbussen werd gemonteerd. We hebben dit systeem ingebouwd ter vervanging van een achteruitkijkspiegel. Het zicht naar achteren was fantastisch”, aldus Åsberg.

In maart 1972 stelt Volvo de VESC aan de Zweedse pers voor. “Veiliger dan de ESV-auto’s die in de VS werden ontwikkeld”, zo bericht het tijdschrift ‘Vi Bilägare’, maar het magazine brengt ook een oude discussie weer op gang. “Volgens de Amerikanen gebeurt er niet veel als er geen gordelplicht komt. Daarom was men van mening dat uitsluitend airbags ingebouwd zouden moeten worden”, vertelt Claes Tingvall, vroeger ­directeur van de Zweedse veiligheidsinstantie. Bij de VESC zijn ook gordels getest die aan de portieren vast zaten en automatisch werden omgedaan. Tingvall: “‘Vi Bilägare’ vroeg indertijd of we dat eigenlijk wel ­nodig hadden: een ­airbagsysteem of ­gordels die automatisch werden omgedaan, aangezien er toch al goed werkende ­veiligheidsgordels waren.”

Kort, maar heftig

De carrière van de VESC en de ESV-auto’s is kort maar hevig. Wanneer in mei van dat jaar alle ESV-auto’s in Washington aan de wereld worden getoond tijdens de beurs Transpo 72, staat de VESC bij de entree, omdat Volvo geen tentoonstellingskosten wil betalen.

“Maar het eerste wat de beursbezoekers zagen staan bij binnenkomst, was de VESC”, herinnert Åsberg zich. Anderhalf jaar later zorgt de oliecrisis ervoor dat de focus op een laag brandstofverbruik komt te liggen. ‘Vi Bilägare’ schrijft zelfs dat de veiligheidsauto dood was. “Eindelijk, ­zouden we eraan willen toevoegen.” Maar dat klopt niet helemaal. Sommige details die voortkomen uit het ESV-programma worden al in 1974 verplicht in de VS, bijvoorbeeld grote bumpers die aanrijdingen met een snelheid van maximaal 8 km/h zonder schade kunnen doorstaan. “De Amerikaanse verzekeringsmaatschappijen hebben deze ontwikkeling ­gestimuleerd. De auto-industrie slaagde er intussen in  voorgeschreven inbouw van ­airbags te vertragen”, vertelt Åsberg.

Nadat het ESV-programma bij Volvo is stopgezet, blijven de meeste veiligheidsvoorzieningen lange tijd toekomst­muziek, maar bijna dertig jaar later heeft bijna alles zijn weg gevonden naar de serie­productie. Microsoft-oprichter Bill Gates zei het ooit al: “De mens heeft de eigenschap om technische innovaties op korte termijn te overschatten en op lange termijn te onderschatten.”