100 jaar Mazda

Eigenwijs. Dat is toch wel het woord dat honderd jaar Mazda het beste samenvat. Zo is het merk één van de weinige automerken in de wereld dat nog op zichzelf staat. In de jaren 90 had Ford een groot aandeel in Mazda, maar toen het mogelijk werd om die aandelen weer terug te kopen, wist Mazda niet hoe vlug het moest handelen om weer uit de handen van het Amerikaanse concern te komen. Lekker op jezelf, dat bevalt deze individualisten toch het beste.

Honderd jaar geleden begon Mazda onder de naam Toyo Cork Kogyo als producent van kurkmaterialen. De link met de mobiliteitsbranche was al meteen aanwezig want er werden onder andere pakkingen voor in verbrandingsmotoren gemaakt. Toen kort na de start van het bedrijf de boel afbrandde, was het bij de heropbouw meteen tijd voor de volgende stap en werden er voertuigen gemaakt. Het eerste van Mazda was een driewieler, die nog het meest deed denken aan een gemotoriseerde riksja. Het duurde nog tot 1960 voordat de eerste echte auto werd gemaakt. Dat is de R360, een kei-car (dwergauto), met door de Japanse overheid voorgeschreven maximale afmetingen, waardoor hij in een lage belastingklasse viel en bereikbaar was voor een groot publiek.

Denk niet dat Mazda ervoor koos om die auto zo praktisch mogelijk te maken: het boetseerde een elegant coupeetje, dat, als je het met Europese ogen bekijkt, nog het meest doet denken aan een Goggomobil of een Autobianchi uit die tijd. Mocht je de R360 zelf eens willen aanschouwen, dan ben je welkom in het Mazda Museum van de familie Frey, in het Zuid-Duitse Augsburg, waar voor zover bekend het enige exemplaar in Europa staat. De R360 coupé heeft een 356 cc V2-motor met 16 pk. De auto van de familie Frey is ook nog eens een automaat, waarbij de transmissie volgens de eigenaren ‘zeker 8 pk opsnoept’, wat de R360 waarschijnlijk vooral leuk om naar te kijken maakt.

IJZERENHEINIG

Dan de wankelmotor, of in Mazda-taal: de rotatiemotor. Dat avontuur begint in 1961 als een licentie wordt gekocht van het Duitse NSU voor de productie van die motor. In plaats van cilinders draaien er rotatieschijven in rond waarmee de motor bijna zonder vibraties draait. Dat er veel minder onderdelen dan in een motor met cilinders in zitten en dat die krachtbron veel compacter is, is ook mooi meegenomen. In de loop van de decennia is het één van de handelsmerken van Mazda geworden. Eigenlijk jammer dat we er in Europa relatief weinig van hebben meegekregen. Wij kennen de rotatiemotor vooral van de sportauto’s van Mazda. In andere delen van de wereld is die motor echter ook geleverd in normalere modellen en bedrijfsauto’s, tot een pick-up aan toe.

Wat we in Europa wél meekregen was dat de Mazda 787B in 1991 de prestigieuze 24 Uur van Le Mans won, met de Formule 1coureurs Johnny Herbert, Volker Weidler en Bertrand Gachot achter het stuur. Een sensatie van jewelste. Mazda is bijna dertig jaar na dato het enige merk dat ‘Les 24 Heures’ won met een andere krachtbron dan waarin gewoon cilinders op en neer stampen. De ijzingwekkende schreeuw van de vierschijfs rotatiemotor klinkt nog altijd na op het 13,6 kilometer lange Circuit de la Sarthe.

Duidelijke nadelen heeft een rotatiemotor ook. Die is dorstig van karakter en de bijbehorende uitstoot deed daarom al in 2010 de RX-8, de laatste Mazda met rotatiemotor, voortijdig de das om. Tot op de dag van vandaag blijft Mazda evengoed actief met dit concept. Waar bij elke andere autofabrikant de dossiermappen met projecten met wankelmotoren al lang zijn verdwenen boven op de stoffigste archiefkasten is er bij Mazda nog steeds een club van dertig ingenieurs dagelijks ijzerenheinig bezig met deze techniek. Ze experimenteerden in de loop der jaren met waterstof, waar de rotatiemotor uitermate geschikt voor is, en waarschijnlijk kunnen ze binnenkort weer triomf kraaien als er een ro tatiemotor verschijnt als range-extender voor de (tot op heden) volledig elektrische MX-30, al loopt die weliswaar op benzine.

BPM-WET AANGEPAST

Dat roeien tegen de stroom in is kenmerkend voor Mazda. Nu veel andere merken de verbrandingsmotor al zo’n beetje aan het gedag zeggen zijn, komt Mazda doodleuk met de SkyActiv-X, een benzinemotor waarbij de ontbranding in de cilinders vooral door druk (compressie) plaatsvindt, zoals bij een dieselmotor. Het idee is dat de motor hierdoor veel minder brandstof verbruikt. Je moet maar durven om daar in deze tijd van elektrificatie je geld op te zetten. Het concept is zelfs zo vernieuwend dat de Nederlandse bpm-wet ervoor moest worden aangepast, want in Nederland gold een auto met deze com pressieontsteking automatisch als diesel, terwijl in een auto met SkyActiv-X-motor toch echt benzine moet worden getankt.

Binnenkort gebeurt er trouwens nog iets aparts bij Mazda. Andere autofabrikanten zijn bezig met compacte turbomotoren met het liefst drie cilinders, maar Mazda presenteert gewoon geheel nieuwe zescilinder-in-lijn benzineen dieselmotoren. Natuurlijk nodeloos te melden dat die ook volgens het SkyActiv-X-principe werken. En volgens de allervuigste roddels worden die motoren geplaatst in een nieuw model met achterwielaandrijving. Doet dat je ergens aan denken? Als de Duitse fabrikanten het laten liggen, wie zijn de eigenwijze creatievelingen van Mazda dan om die kansen niet op te pakken? Het zal niet voor niets zijn dat in het voorwoord van het speciale boekwerkje rond het honderdjarig bestaan van Mazda de directeur van Mazda Motor Europe de ambitie uitspreekt om een meer premium merk te worden.