Volkswagen en Porsche verder uit elkaar: het was altijd al een turbulent huwelijk

Eind september kopten de kranten wereldwijd de beursgang van ­Porsche. Volkswagen AG verkoopt een kwart van zijn aandelen Porsche om kapitaal vrij te maken voor de energie­transitie. Dat betekent de grootste Europese beursgang in twintig jaar, goed voor zo’n tien miljard euro.

Family, jazeker, maar happy?

Hoewel de meeste mensen Volkswagen en Porsche zien als één big happy family, is de werkelijkheid altijd heel anders geweest. Family, jazeker, maar happy? Allesbehalve. Daarom is het goed om in het kader van deze beursgang even terug te blikken op de roerige jaren van Volkswagen en Porsche. Om de situatie te begrijpen is het belangrijk te weten dat de familie Porsche uit twee takken bestaat: de nakomelingen in man­nelijke lijn van Ferdinand Porsche en de ­nakomelingen van zijn dochter Louise, voortkomend uit haar huwelijk met ­de ­advocaat van Porsche, Anton Piëch. Twee personen uit deze snel uitdijende stamboom bepalen de turbulente geschiedenis van het bedrijf: Wolfgang Porsche (bijgenaamd WoPo) en zijn neef Ferdinand Piëc­h. De ‘echte’ Porsches zien de Piëchs vaak als tweederangs, maar dat kan niet voorkomen dat de briljante ingenieur en zakenman Ferdinan­d Piëch zich opwerkt tot de ­ongekroonde koning van het concern, waarbij hij vaak het misnoegen wekt van zijn neef Wolfgang.

Wolfgang Porsche

Behalve geniaal blijkt Piëch bij tijd en wijle ook volstrekt onvoorspelbaar, een ongeleid projectiel. Zo choqueert hij in 2006 de werel­d door zijn nietsvermoedende CEO Bernd Pischetsrieder tijdens de jaar­vergadering en plein public de wacht aan te zeggen, om zo plaats te maken voor zijn nieuwe kroonprins en rechterhand Martin Winterkorn. Pischetsrieder is een kostensnijder, hij wil dure modellen als de ­Touareg en de Phaeton schrappen omdat die volgens hem te hoog gegrepen zijn voor Volkswagen. Maar toevallig zijn dat nu juist de kroonjuwelen van Piëch.

Ferdinand Piëch.

Vetorecht van deelstaat Nedersaksen

Ondertussen groeit het aandeel van Porsche in Volkswagen, waardoor ook Wolfgangs positie sterker wordt. Hij hekelt al lange tijd de bestuursstructuur van VW en wil die wijzigen. Echter, om dat door te drukken heeft Porsche een belang van 75 procent nodig. En ook moet dan het vetorecht van een ander­e belangrijke aandeelhouder, de deelstaat Nedersaksen, van de baan. ­Piëchs machtspositie begint te wankelen maar briljant als hij is, slaat hij genadeloos terug. Via zijn vrouw Ursula herstelt hij zijn moeizame relatie met de minister-president van Niedersachsen en commissaris bij VW, Christian Wulff, die op zijn beurt Angela Merkel voor zijn karretje spant en het ­vetorecht uitspeelt, waardoor Wolfgang bakzeil moet halen.

Ursula bezocht in het verleden autobeurzen in het gezelschap van Ferdinand.

De veldslag is gewonnen, maar de oorlog woekert voort. Een jaar later heeft de CEO van Porsche Wendelin Wiedeking een ­slimme aandelentruc bedacht waarmee het relatief kleine Porsche het reusachtige Volkswagen zal kunnen inlijven, en dat lijkt te lukken. Maar dan slaat de financiële ­crisis toe. De banken willen van Porsche hun geld terug, geld dat keihard nodig is voor de monsterovername, en meer. Van het ene moment op het andere bungelt de agressor op de rand van faillissement en moet hopen op de helpende hand van Volkswagen.

Piëch en Winterkorn in betere tijden.

Absoluut dieptepunt was in voorjaar 2015

Nu is het aan Piëch om zijn troef uit te ­spelen. Hij is bereid Porsche te redden, mits het binnen vier weken orde op zaken stelt. “Het kan niet zo zijn dat Volkswagen moet boeten voor de risico’s die Porsche genomen heeft.” Zo serveert hij het levenswerk van zijn grootvader af.

Opnieuw overziet Ferdinand Piëch een nadam­pend slagveld als overwinnaar. Tevrede­n gaat hij back to business, door dik en dun gesteund door zijn onafscheidelijke rechterhand en CEO Martin Winterkorn. Maar de verhouding met zijn neef ­Wolfgang, met wie hij in de raad van ­commissarissen van Volkswagen AG zit, heeft intussen een absoluut dieptepunt ­bereikt. In april 2015 maakt hij opnieuw vriend en vijand sprakeloos. In een ­interview met Der Spiegel spreekt hij de historische woorden: “Ich bin auf Distanz zu Winterkorn.” Ofwel, hij neemt afstand van zijn toegewijde bondgenoot.

Het is een ongekende motie van wantrouwen en net als negen jaar eerder met Pischets­rieder een donderslag bij heldere hemel. Maar anders dan toen komt Piëch er ditmaal niet zo gemakkelijk vanaf. Sterker, het wordt zijn ondergang. Wolfgang ­Porsche haast zich te verklaren dat de woorden uitsluitend voor rekening van Piëc­h zijn en ook de meeste andere ­commissarissen nemen het op voor ­Winterkorn. Piëch wordt voor het blok ­gezet: geen lelijke woorden meer over ­Winterkorn of ‘Heraus!’ Wanneer blijkt dat hij Matthias Müller al als opvolger in de startblokken heeft staan, is de maat vol. De raad van commissarissen staat als één blok (op Piëchs vrouw Ursula na) tegenover de vallende patriarch. Het stel druipt af.

Verlost, maar niet voor lang

Martin Winterkorn schikt de panden van zijn jasje, recht zijn rug en kan weer door, met de zekerheid van het mandaat van de raad van commissarissen achter zich en verlost van de grillen van zijn voormalige beschermheer. Desondanks heeft hij de klasse om bij de volgende jaarvergadering Piëch en diens bijdragen aan het succes van Volkswagen uitvoerig te prijzen.

Lang kan Winterkorn niet genieten van zijn overwinning, want in september van datzelfde jaar, amper vijf maanden later, breekt wellicht de grootste crisis uit de geschie­denis van Volkswagen uit en sneuvelt Winterkorn op Dieselgate. Het kan niet anders of Ferdinand Piëch heeft in de familie­villa aan de Wörthersee handen­wrijvend toegekeken hoe Winterkorn alsnog struikelt.

Het is verleidelijk te denken dat Piëch het dieselschandaal zag aankomen en op deze manier het zinkende schip verliet, maar ­helemaal zeker zullen we dat waarschijnlijk nooit weten. Hij sprak er nooit meer over en overleed op 25 augustus 2019.