Waterstof in het Ruhrgebied

Vijftien jaar geleden – in het voorjaar van 2004 – reden we met collegajournalisten van een aantal zusterbladen met een brandstofcelauto kriskras door Europa. Het werd een 9.696 kilometer lange estafette van Hammerfest naar Lissabon. De Opel Zafira Hydrogen3 was een prototype, rechtstreeks afkomstig van de ontwikkelingsafdeling in Rüsselsheim.

AutoWeek nam de etappes van Delft naar Brussel en van Brussel naar Londen voor z’n rekening. De techniek was nog experimenteel, maar angst om met een lege tankte stranden hadden we niet, om de doodeenvoudige reden dat er in ons konvooi een tankauto met waterstof meereed. Dat was nodig, want een waterstoftankstation was in die tijd nog sciencefiction. Er werd wel over gepraat, maar niemand wist wanneer het realiteit zou worden. Wel was iedereen die je sprak overtuigd dat het geen vijf jaar meer zou duren voor waterstof gewoon bij de pomp te krijgen zou zijn. Overigens werd dat vijf jaar eerder – in 1999 – ook al beweerd door direct betrokkenen, net als vijf jaar later trouwens – in 2009.

Inmiddels is het 2019 en vinden we twee waterstofauto’s in AutoWeeks Nieuwprijzen-overzicht (zie pagina 58), de Hyundai Nexo en de Toyota Mirai. Om die auto’s te kunnen tanken hebben we in Nederland op het moment van schrijven drie waterstoftankstations: in Hoogezand, Helmond en Rhoon. En dan zijn er ook nog twee in aanbouw, in Arnhem en Den Haag. Nederland gidsland met een handjevol waterstoftankstations? Nee, niet echt. In Duitsland zijn ze beduidend verder.

Het gaat niet om solo-projecten bij onze oosterburen, integendeel: onder het label H2 Mobility hebben Air Liquide, Daimler, Linde, OMV, Shell en Total de handen ineengeslagen voor een strak georkestreerde uitrol van een volwassen netwerk. Bij het ter perse gaan van deze AutoWeek zijn er in Duitsland 70 waterstoftankstations operationeel en voor het eind van het jaar moeten dat er 100 zijn. Alleen al in de maand mei hadden we drie openingen van nieuwe tankstations kunnen bijwonen.

HALFVOLLE TANK

Een blik op de website van H2 Mobility leert dat er een hele reeks waterstofstations in het Ruhrgebied staat. Om een idee te krijgen of het ook echt werkt, nemen we de proef op de som. We gaan op pad met een Hyundai Nexo, de jongste brandstofcelauto van de Zuid-Koreanen. De bestemming is de waterstofpomp in Herten, waar je overigens (net als bij de andere H2 Mobilitypompen) alleen met een speciale tankpas terecht kunt. Die pas is via de H2 Mobilitywebsite gemakkelijk aan te vragen en hij valt al na een paar dagen op je deurmat.

Vanaf de AutoWeek-redactie in Hoofddorp is het 222 kilometer naar Herten, dat is geen probleem voor de Nexo. Hyundai geeft een WLTP-actieradius op van 665 kilometer. Voor aanvang van de trip hebben we de auto nog gebruikt voor wat ritjes in de omgeving van de redactie, maar voor vertrek aftanken in Hoofddorp zit er niet in, waardoor we met iets meer dan een halfvolle tank vertrekken, genoeg waterstof voor 342 kilometer (volgens de boordcomputer). Wat kan ons nog gebeuren? Het enige wat er zou kunnen misgaan is dat we in Herten bot vangen, hetzij doordat de pomp buiten bedrijf is vanwege onderhoud of doordat onze H2-tankpas het niet doet. In het laatste geval zijn we aangewezen op de pomp op de Automotive Campus in Helmond, alleen is het de vraag of we voor die noodsprong nog genoeg waterstof over zullen hebben. Het idee is namelijk om de Nexo gewoon met het verkeer mee te laten rijden en niet te gaan hypermilen in de slipstream van een vrachtwagen.

Van onze eerste kennismaking met de Nexo vorig jaar weten we dat het een comfortabele reismachine is. Daar is niets aan veranderd, lekker relaxed rijden we via de A12 richting het oosten. De eerste stop is bij het laatste tankstation voor de grens, Bergh-Zuid. De auto heeft hier weinig te zoeken, maar de bemanning is toe aan koffie, vandaar. Na een fotosessie bij de voormalige grensovergang Elten gaan we de Autobahn op. Bij een kruissnelheid tussen de 150 en 160 km/h ligt de auto nog altijd lekker stabiel op de weg. In volle rust en comfort gaat het over de Duitse A3 richting Oberhausen, de Nexo geeft geen krimp en de verbruiksmeter laat geen verontrustende informatie zien. Met volgens het navigatiesysteem net iets minder dan zeven kilometer te gaan, verlaten we bij Gelsenkirchen de snelweg en worden we richting een zandpad gedirigeerd, dat door een half overwoekerd hek wordt afgesloten.

Dat waterstof nog niet echt populair is, leidt geen twijfel, maar we worden hier toch echt naar de verkeerde bestemming geleid. Met wat eigen inbreng komen we via de Albert-Einstein-Allee uiteindelijk op de Marie-Curie-Strasse waar zich het tankstation bevindt. Overigens wel met 100 meter voor de eindbestemming de mededeling in het instrumentarium dat we niet genoeg waterstof aan boord hebben om de eindbestemming te bereiken. Dat is best opmerkelijk, want de boordcomputer zegt dat we nog genoeg in de tank hebben voor 120 kilometer. Waarschijnlijk een communicatiefout tussen navigatiesysteem en boordcomputer. Enfin, zonder problemen parkeren we bij de pomp. De resterende actieradius van 120 kilometer is overigens net niet genoeg om Helmond te halen.

De pomp in Herten maakt geen deel uit van een regulier tankstation maar staat stand alone aan de rand van een voormalig kolenmijncomplex, Zeche Ewald; een mooi contrast. Het is een gebied in ontwikkeling met plek voor kunst en cultuur en de nodige start-ups, waaronder het Wasserstoff-Kompetentzzentrum H2Herten met een waaier aan bedrijven die op de een of andere manier iets doen met waterstof. Een waterstoftankstation is daar prima op z’n plek.

Het tanken zelf gaat kinderlijk eenvoudig, net als bij een gewoon onbemand tankstation. Onze pas wordt geaccepteerd en de pincode herkend. We slaken een zucht van verlichting. Het vulpistool aan de nippel van de auto koppelen en op de startknop drukken, zo simpel is het. Vanuit het aanpalende gebouwtje klinkt gebrom en geblaas: voor € 9,50 per kilo wordt de Nexo gevuld. Althans voor 86 procent, daarna slaat de pomp automatisch af. Meer wil er niet in. We hebben voor € 38 exact vier kg getankt. Volgens de boordcomputer hebben we nu een actieradius van 493 kilometer.

WATERSTOFPOMPEN GENOEG

Puur uit nieuwsgierigheid is het volgende doel alsnog de Automotive Campus in Helmond. De campus is het voormalige ontwikkelingscentrum van NedCar waar nu een heel scala automobiele hightech bij elkaar zit, in de vorm van bedrijven, onderzoekscentra en opleidingen. Op het complex is ook een waterstoftankstation. Maar zover zijn we nog niet. Afgetankt en wel kijken we voor we uit Herten wegrijden of het navigatiesysteem nog meer waterstofpompen kent. En inderdaad, in een straal van nog geen vijftig kilometer hebben we al keuze uit vijf stations. Op twintig kilometer vanaf Herten – min of meer langs de route naar Helmond – staat in Mülheim an der Ruhr een waterstofpomp waar we uit interesse ook even een kijkje nemen. De pomp maakt onderdeel uit van een groot tankstation langs een invalsweg van Mülheim en staat aan de achterkant van de shop, bij de ingang van de wasstraat. Alsof het altijd al zo is geweest. Het enige waaraan we merken dat waterstof hier nog niet helemaal is ingeburgerd, is dat het nog niet voorkomt op de zuil met brandstofprijzen die bij de ingang van het tankstation staat.

Na deze twintig kilometer hoeven we nog niet bij te tanken en we rijden verder naar Helmond. Op de Automotive Campus staat de waterstofpomp in een vergeten hoekje, aan de achterkant van het complex. De boordcomputer van de Hyundai meldt dat we 153 kilometer hebben afgelegd sinds de laatste tankbeurt en dat we nog beschikken over een actieradius van 349 kilometer. We hebben dus net iets meer verbruikt dan aanvankelijk door het systeem werd verwacht, maar we hebben ook stevig doorgereden.

ACCEPTABEL GEMIDDELDE

Het waterstofstation in Helmond wordt geexploiteerd door Waterstofnet en genereert waterstof via elektrolyse (elektrische splitsing van water in zuurstof en waterstof, het omgekeerde van wat er in een brandstofcel gebeurt). Er zijn twee slangen: tanken met 350 bar (bijvoorbeeld voor bussen of vuilnisauto’s) en met 700 bar (personenauto’s).

Aan de sleutelhanger van de Nexo zit een dongel, net als voor een garagedeur of laadpaal, die we bij de pomp tegen een betaalzuil houden waarna we kunnen tanken. Na 1,95 kg slaat de pomp af. Volgens de boordcomputer is de tank voor 92 procent gevuld en kunnen we 522 km ver komen. In elk geval is het meer dan genoeg om zonder problemen Hoofddorp te halen.

ABEL GEMID

Na de Nexo een paar dagen om en rond de redactie te hebben ingezet voor korte ritten, tanken we de auto af bij Air Liquide in Rhoon voordat we hem weer bij de Hyundai-importeur inleveren. Het is een keurig overkapt waterstofstation met hier naast een slang voor 700 bar zelfs twee slangen voor 350 bar, getuige de bijschriften één voor personenauto’s en één voor vrachtwagens en bussen. Betalen doen we met een Air Liquide tankpas. De kiloprijs bedraagt € 9,998 en na 438 kilometer sinds de tankbeurt in Helmond lust de Nexo nu 4,76 kg.

De boordcomputer geeft een actieradius van 539 kilometer aan. Over de hele periode dat we met de Nexo op pad zijn geweest, betekent dit een gemiddeld verbruik van 1,1 kg/100 km, wat op basis van de waterstofprijs in Rhoon elf cent per kilometer is. En dat is alleszins acceptabel voor een 1.789 kg wegende SUV. Dit zijn namelijk dezelfde brandstofkosten die je hebt bij een benzineauto met een gemiddeld verbruik van 1 op 15,5 en een benzineprijs van € 1,70 per liter. In Nederland hoef je met een brandstofcelauto in elk geval niet meer zoals in 2004 achter een waterstoftankwagen aan te rijden, sciencefiction is het niet meer. Alleen van een gestructureerd netwerk zoals ze dat in Duitsland hebben en met één betaalsysteem is nog lang geen sprake. De rol van gidsland is duidelijk niet voor Nederland, maar voor de oosterburen.