Volkswagen in crisis: donkere wolken boven Wolfsburg

Wie de hiërarchie in grote Duitse bedrijven een beetje kent, zal zich er amper iets bij kunnen voorstellen: de Herren Doktor en Herren Professor die gewend zijn als filmsterren te worden bewonderd en aanbeden, krijgen afgelopen week een fluitconcert en boegeroep van hun vele duizenden ondergeschikten, die bijeen zijn geroepen om de onheilstijding aan te horen die al enige tijd in de lucht hangt: er moeten twee fabrieken dicht. Op de werkvloer gonzen de geruchten al een hele tijd, wat leidde tot verhoogd ziekteverzuim door stress en onzekerheid, zo schrijft een lokale krant de volgende ochtend op basis van gesprekken met fabrieksmedewerkers.

Budget is op

Wanneer het geroep en gefluit zijn verstomd en alleen de spandoeken nog zwijgend schreeuwen ‘Volkswagen dat zijn wij, niet jullie’, nemen CEO Oliver Blume en zijn medebestuurders beduusder dan ooit het woord. “Volkswagen is een gezin waarvan het budget steeds tegen het eind van de maand op is”, metafoort Blume. "Zodra er onverwachte kosten opduiken, is het afhankelijk van een ruimhartig familielid om bij te springen."

Oliver Blume: Volkswagen is een gezin waarvan het budget aan het eind van de maand op is.

Dat familielid was jarenlang de vriendelijke oom die Volkswagen China heet. VW deed altijd goede zaken in China en het daaruit voortvloeiende resultaat verbloemde het gebrek daaraan op de thuisbasis. Maar de laatste tien jaar is VW’s winst in China bijna gehalveerd, tot 2,6 miljard in 2023.

Dat probleem speelt de laatste tijd hoog op. Was de cash flow (het verschil tussen de inkomende en uitgaande geldstroom) in de eerste helft vorig jaar nog 2,5 miljard euro, dit jaar was dat tot en met juni minus 100 miljoen.

Ligt niet aan producten of prestaties

Toch glijdt de directiehand niet ver in eigen boezem. “Het ligt niet aan onze producten of prestaties”, valt financieel directeur Arno Antlitz zijn baas bij. “De markt is er simpelweg niet meer.” Daar heeft hij inderdaad wel een punt. In heel Europa worden op dit moment volgens cijfers van ACEA zo’n 2,5 miljoen auto’s minder geproduceerd dan vijf jaar geleden. In augustus werden in Europa 69 procent minder elektrische auto’s verkocht dan augustus 2023. Volgens analisten ligt een dalend consumentenvertrouwen daaraan ten grondslag, in combinatie met afnemende subsidies voor aanschaf van een EV. Zo kwam eind vorig jaar een belangrijke incentive voor Duitsers om een elektrische auto te kopen ten einde. Van wat er nu nog wel wordt verkocht aan EV’s in Europa, is een op de vijf Chinees.

Gemiste kansen

Daar zit dan ook een van de belangrijkste pijnpunten. Volgens insiders heeft Volkswagen jarenlang kansen laten liggen op het gebied van hybride en batterij-elektrische auto’s, waardoor het nu te laat is met een EV in het onderste segment, juist daar waar het ooit groot werd en nog steeds zijn naam aan ontleent. De eerste goedkope elektrische Volkswagen, de ID.2All, komt pas volgend jaar en het is maar de vraag hoeveel die voor de bezorgde Duitse fabrieksmedewerkers kan betekenen, omdat hij in het Spaanse Martorell, bij Seat, zal worden geproduceerd.

Komt de Volkswagen ID.2All te laat?

Schade Dieselgate

Natuurlijk zijn ook oudere ontwikkelingen van invloed op de precaire situatie van Volkswagen. De dieselgate-affaire mag dan al weer negen jaar oud zijn, VW’s reputatie heeft een flinke knauw opgelopen en, concreter, de tot dusverre 30 miljard euro die het merk wereldwijd moest afdragen als schadevergoeding, zijn niet 1-2-3 van de balans gepoetst.

Importheffingen Chinese auto's

Volgens deskundigen zorgen twee ontwikkelingen ervoor dat Volkswagens positie in een vrije val geraakt. Ten eerste zijn er de importheffingen die de Europese Commissie heeft opgelegd aan Chinese autofabrikanten. Je zou zeggen dat die de concurrentiepositie van Europese fabrikanten juist verbeteren en dat is ook wat de EC ermee had voorzien. Maar Volkswagen gaf al eerder aan dat niet te zien zitten en het lijkt erop dat fabrikanten als BYD, Leapmotors en Chery hun plannen om in Europa te produceren daardoor verder naar voren willen halen, waardoor ze op ons continent nog een stuk sterker zullen worden.

Ten tweede heeft Volkswagen de afgelopen tijd onder druk van de concurrentie de prijzen moeten verlagen, een maatregel die honderden miljoenen van de winst heeft afgesnoept. Volgens Reuters, dat zich baseert op interne bronnen, vielen de kosten van die actie hoger uit dan begroot, wat het management leerde dat Volkswagen zwak staat tegenover meer flexibele concurrenten uit het buitenland, met name China. De kosten van arbeid en energie in Duitsland behoren tot de hoogste van Europa.

Rigoureuze maatregelen

Hoogste tijd voor rigoureuze maatregelen dus. Volgens financieel chef Antlitz mist Volkswagen 500.000 verkopen per jaar en dat is - niet toevallig - ongeveer de productie van twee fabrieken. Afgelopen mei gaf Antlitz Volkswagen nog twee tot drie jaar om zich te wapenen tegen de (met name Chinese) buitenlandse concurrentie, afgelopen week stelde hij die deadline bij naar een tot twee jaar.

OR-voorzitter Daniela Cavallo: als Volkswagen hoest, krijgt Duitsland griep.

Kenners denken dat VW ongeveer 20.000 mensen te veel op de loonlijst heeft staan om dat herstel te realiseren. Die mensen zullen zich echter niet zonder slag of stoot de laan uit laten sturen, als we Daniela Cavallo, voorzitter van de ondernemingsraad namens de 120.000 medewerkers in Duitsland, mogen geloven. Crisis bij Volkswagen betekent crisis in Duitsland, hint ze naar bondskanselier Olaf Scholz om hulp: “Als VW hoest, krijgt Duitsland griep.” Mooie retoriek, maar met een afspraak uit 1994, waarmee gedwongen ontslagen tot 2029 werden uitgesloten, staat ze niet zonder lege handen. En dat Cavallo geen katje is om zonder handschoenen aan te pakken, ondervond Blume's voorganger Herbert Diess eerder. Toen Cavallo het vertrouwen in hem opzegde, kon hij zijn biezen pakken.

Cavallo dreigt met hard verzet en sluit zelfs stakingen niet uit. Dat middel wordt in Duitsland minder snel uit de kast getrokken dan in de meeste andere landen, maar als een groep fabrieksarbeiders de voltallige directie uitjoelt, hoeven we van arbeidsonderbrekingen ook niet meer op te kijken.

Hoe dan ook, het worden boeiende, maar vooral spannende tijden in Wolfsburg.