BMW 520i (1986) #3
autoreview
45
Signalement
| Uitvoering | 520i |
|---|---|
| Versnellingen | 5, Handgeschakeld |
| Bouwjaar | 1986 |
| Jaar van aanschaf | 2015 |
| KM-stand bij aanschaf | 184.965 km |
| KM-stand laatst | 201.502 km |
Sinds aanschaf (25/04/15)
Samenvatting: voor de liefhebber die zelf knutselt een hele fijne, degelijke en betrouwbare rijmachine - mits al het onderhoud gedaan is en er niet meer op bezuinigd wordt - waar jijzelf en anderen een glimlach op het gezicht van krijgen, iedere keer weer. Voor z'n tijd vooruitstrevende techniek en klassieke styling. Kosten niet hoog, plezier niet laag.
Update 18/12/16: de review begon op een epos te lijken, dus heb het waar mogelijk ingekort voor het gemak van de lezer. Veel plezier!
Stelt u het zich even voor: als éérste auto, een BMW 5-serie.
Laten we dat even inzinken. ;-)
Oké, eerlijkheid zal mij nu gebieden om erbij te vermelden dat het gaat om een 30-jarige E28 en dat ik hem samen met twee anderen aangeschaft heb. Alsnog geen gekke propositie, toch? In deze review zal ik uitleggen hoe dat zo komt en van tijd tot tijd updates plaatsen over hoe het gaat met onze Bimmert.
Begin april, nu zo'n twee maanden terug, werd ik op Facebook aangesproken door Buurman (niet letterlijk mijn buurman, maar op het internet kiest hij ervoor deze naam te hanteren - ik zal dat in ere houden). Ik kende Buurman vooral via een vriend van me op de universiteit; die zag ik soms lopen en dan was Buurman er meestal bij. Ik had Buurman nog niet zo gek veel gesproken, maar toen Buurman tegen onze gemeenschappelijke vriend zei dat hij aan het kijken was naar auto's, werd hij door hem doorverwezen naar mij.
Buurman vertelde mij dat hij samen met zijn buurman, Buurman (ze hanteren dezelfde naam zodat ze, wanneer ze beiden genoemd worden, doen denken aan een zekere stop-motion animatieserie uit de 20e eeuw) op zoek was naar een leuke auto voor een vakantietripje of zoiets dergelijks. Hierbij werd vooral gekeken naar classics en youngtimers, omdat onze Belastingdienst dan wat schappelijker is in het innen van wegenbelasting. Onder de classics en youngtimers werd er dan vooral gedacht aan de E28 en de E30, want die zouden dan nog een beetje te sturen zijn. (Vooroordelen zijn nu eenmaal alomtegenwoordig in de autowereld, maar ik vond het zeker geen gek idee!)
Na zo'n anderhalve week stuitten we op een zekere advertentie uit Hoogeveen, betreffende een BMW E28 520i Platanengrün uit 1985. De advertentie zelf zag er niet zo vertrouwenwekkend uit - twee erbarmelijke foto's en een vage tekst vormden de gehele opmaak - maar toch zijn Buurman en Buurman er heengegaan. (Ikzelf niet vanwege andere plannen op dat moment.)
Wat ze daar aantroffen deed dit hele verhaal haast op een schuurvondst lijken. (Zo noemden goede vrienden van ons, met kennis van zaken, deze BMW later.) Onder een laag stof stond hij daar dan, in een schuur, na 20 jaar lang stilstaan - in die tijd enkel af en toe naar buiten genomen voor een rondje over het plein. De toenmalige eigenaar was de derde en wist te vertellen dat de tweede eigenaar de schoonzoon was van de eerste. Hij had hem dus, na een tijdje erin te hebben gereden, laten staan om te wachten op wegenbelastingvrije status, maar zoals wij allen weten heeft de overheid daar een stokje voor gestoken. Alsnog niet zo'n groot probleem, maar de man leed een beetje aan tijdgebrek en dus - met pijn in z'n hart - moest de BMW er maar eens uit.
Buurman en Buurman hebben toen met kritische ogen (tenminste, zo kritisch als ze konden) gekeken naar deze BMW en daarbij de volgende dingen geconstateerd:
-Enkele deukjes en schrammetjes in de lak, maar verder stond hij er strak bij!
-Eén koplamp linksvoor functioneerde niet
-Tellers functioneerden niet
-Stuurde en schakelde netjes en strak
-Reageerde goed op gas, startte ook netjes met verhoogd toerental. Mooi geluid uit de zescilinder!
-Uitlaat leek lek te zijn bij de pakkingen, midden onder de auto
-Banden waren 20 jaar oud en onderhevig aan kleine haarscheurtjes
-Achterkant bestuurdersstoel hing los
-Radio hing een beetje scheef, functioneerde verder prima
-Bijna nergens roest! Klein beetje onderaan de auto, maar was allemaal nog hard - ook na voorzichtig bewerken met een schroevendraaier
-Nieuwe distributieriem lag alvast in de auto, olie was een jaar geleden nog vervangen
-Raam rechtsachter zakte een beetje in en sloot niet helemaal. Mechanisme leek defect.
-Gasveren van de motorkap te zwak om deze nog overeind te houden. Noodgedwongen moest er telkens een plankje tussen als je bij de motorruimte moest zijn! (Deze is overigens erg ruim - toendertijd wisten ze nog wat het begrip 'werkruimte' inhield...)
Nou goed, de auto was zeker niet in concoursstaat, maar dat hoefde hij ook niet te zijn. De puntjes die ze konden vinden leken ons ook relatief klein voor z'n leeftijd. Na wat overleg met de beste man zijn ze naar huis gegaan met in het achterhoofd zijn vraagprijs van 2100.
Vervolgens ben ik met Buurman en Buurman op de universiteit samengekomen om het allemaal te bespreken. Wat ze aangetroffen hadden, wat we ermee gingen doen, waar we hem zouden stallen, hoe we hem zouden vervoeren naar die stalling, hoe we de kosten (en de auto!) zouden verdelen, tot wanneer we hem zouden schorsen, et cetera. Dit gesprek was de eerste keer dat ik de tweede Buurman in levenden lijve ontmoette. Het gesprek wekte veel vertrouwen op en we besloten om met z'n drieën in zee te gaan en over te gaan op aanschaf.
Minder dan een week later hebben we een busje gehuurd bij Century en een autotrailer en zijn we die kant op gegaan om hem op te halen. Bij terugkomst reden we gelijk langs de wasbox om hem goed schoon te schrobben. Toen zagen we pas echt wat voor een mooie auto verscholen lag onder het stof. Diep onder de indruk klinkt als een goede omschrijving voor wat wij toen meemaakten!
Wij waren (en zijn nu nog steeds) erg blij met de plek waar wij hem mogen stallen: bij goede vrienden op het platteland. Daar staat een loods (bijna afgebouwd) met een brug (ook bijna afgebouwd) waar wij hem droog kunnen stallen en in alle rust aan kunnen werken. Gratis en voor niets! Nou ja, bijna dan - van tijd tot tijd willen ze graag even kijken naar de auto (ze hebben zelf ook twee van dezelfde generatie staan) en een praatje komen maken. Vinden wij alvast geen straf! ;)
Aangekomen op de plek van stalling namen wij alle drie eventjes plek achter het stuur om een klein stukje over een betonpad te rijden (op privéterrein, hij is immers nog altijd geschorst en heeft verlopen APK). Dat ging allemaal goed! Sturen en schakelen, zoals eerder gezegd, ging prima, ondanks de hoge leeftijd van de bandjes. Ook de remmerij leek in orde; bij hard remmen trok hij niet scheef. Toegegeven, zo hard remden we niet en zo hard reden we niet in de eerst plaats, maar toch. Alles in de auto functioneerde verder nog naar behoren, en er zaten veel originele spulletjes in.
Als je dan zo naar de auto kijkt kun je maar denken aan een paar dingen. Wat een degelijkheid! De 'sharknose' doet sommigen wellicht al wat agressief aan, maar dat valt ons toch heel erg mee. We vinden hem heel statig, heel ingetogen, discreet. En met die chroomrandjes toch ook trots! Heel mooi. Ja, we zijn nog altijd enthousiast.
Inmiddels zitten we al halverwege het project en is het voor mij heel moeilijk om al onze werkzaamheden netjes op een rij te zetten. Ik probeer het lijstje hieronder voor nu zo compleet mogelijk te maken; met dingen die we wilden (of nog willen doen) en dingen die we al gedaan hebben.
TO-DO:
-Dimlicht linksvoor (GEDAAN)
-Remlicht linksachter (Heeft zichzelf opgelost...?)
-Distributie (BEZIG)
-Waterpomp (BEZIG)
-Filters en vloeistoffen, alle soorten (BEZIG)
-Achterzijde bestuurdersstoel (GEDAAN)
-Scheve radio (BEZIG)
-Raam rechtsachter (BEZIG)
-Motorkapsloten smeren (GEDAAN)
-Gasveren vervangen (GEDAAN)
-Oplossing voor tellerbak (BEZIG) (we kijken naar een nieuwe bak mét toerenteller, onze heeft daar een klok zitten)
-O-ringetjes benzine-injectoren
-Injectoren reinigen
-Engine flush
-Uitlaat lek dichten (BEZIG) (het waren niet de pakkingen, er zat een lek vlak achter - Gun Gum op gesmeerd, bleek er nóg een lek in te zitten - we blijven bezig!)
-Banden (we gaan zaterdag 30 mei naar de Sharknose-meeting te Barneveld en hopen daar een mooi setje wielen te vinden!)
-Achterlicht rubbers
-Mistlampen of afdekkingen daarvoor (weten niet zeker of ze gaan passen vanwege een deuk in de bumper rechtsvoor, zijn we mee bezig)
-Bumpers rechthangen (hangen nu een klein beetje scheef)
Verder hebben we het interieur schoongemaakt, het chroom een beetje opgepoetst - al kan het nog wel wat chroompoets gebruiken. Ook werd van al dat starten en weinig rijden de accu een beetje moe dus die heeft het op een gegeven moment begeven, opgelost met startkabels.
Ook was de benzinetank bijna leeg dus hadden we er 15 liter Shell V-Power bij gegoten. Daar had de motor het in eerste instantie maar moeilijk mee; waarschijnlijk moest er nog wat meuk de motor uitgespoeld worden. Na een uurtje draaien liep hij weer mooi.
Ook de rubbers voor de ruitenwissers vervangen voor de zekerheid. Klein detail maar hoort erbij. ;)
Tot nu toe zijn we zo'n 135 euro kwijt geweest aan deze werkzaamheden. Dit zal nog oplopen wanneer we onze grote beurt uitvoeren en nieuwe wielen aanschaffen. Ook willen we de lak nog even strak maken door hem te laten kleien. Maar daarna...? Er lijkt verder niet zo heel veel te hoeven gebeuren.
Voor nu gaan we rustig verder aan het werk. Bij grote ontwikkelingen zal ik deze review nog verder updaten. Bijvoorbeeld wanneer het onderhoud klaar is en we hem laten keuren, of wanneer we er een weekendje mee gaan rijden!
Freude am ein bisschen vorsichtig Fahren!
Zei iemand "grote ontwikkelingen"? Oh ja, dat was ik.
;)
Boven deze paar zinnetjes staat in dik gedrukte letters beschreven wat wij afgelopen vrijdag mochten ervaren. Maar eerst zal ik voor u de weg ernaartoe nog even kort beschrijven.
In de afgelopen maand hebben we weinig tijd gehad voor onze Bimmert. Tentamens op onze horizon lieten voor ons weinig ruimte over om er mee bezig te zijn en de studie is natuurlijk gewoon de belangrijkste zaak. Toch hadden we de tijd gevonden voor, onder andere, het volgende;
- Oplossing tellerbak. Het achterste printplaatje was helaas door accuzuur zodanig aangetast dat we een nieuwe moesten hebben. Een tellerbak (met toerenteller!) uit een 528i uit 1987/1988 bood de oplossing: we gebruikten de "nieuwe" tellerbak als basis, waar we onze snelheidsmeter en kilometerteller inzetten, alsook de plaatjes die vóór de lampjes zitten. Het resultaat kan op de foto's bewonderd worden... al zeg ik het zelf, ziet er toch strak uit. Doet ook wonderen voor het interieur! Voelt weer als een echte auto, nu dat de klokkenwinkel er weer in zit.
- Oplossing raammechaniek rechtsachter. Het mechanisme leek defect te zijn; het raam was ietwat ingezakt en de hendel haalde weinig uit. Deurpaneel eraf, gekeken naar mechanisme; bleek het steunbalkje, waar het raam in rust, gewoon onderin de deur te liggen. Steunbalkje erop gezet, wat kit tussen steunbalk en glas, deurpaneel erop - en we hebben weer een functionerend raam! De charme van zulke simpele mechanismen laat zich toch maar weer kennen wanneer je een danig probleem zo kunt aanpakken en ook nog fantastisch resultaat behaalt. Het raam werkt in ieder geval weer alsof er nooit iets mis mee is geweest!
- Nieuwe wielen! Voor een schappelijke prijs hebben we een net setje wielen aan kunnen schaffen die onder een E34 vandaan kwamen. De banden (2 Maxxis, 2 Pirelli) zijn net iets platter en over het algemeen een stukje breder. We gaan deze banden er niet eeuwig om laten, we willen natuurlijk wel gewoon wielen die helemaal bij een E28 horen - maar we wachten daar nog even mee, zodat in de tussentijd ons budget nog even kan recupereren! Hopelijk geven deze bredere banden de auto, vanaf de voorkant bezien, wat meer cachet! De velgen (BBS Styling 5, 15 inch) zijn, naast wat hele kleine krasjes, in goede staat - en de hoofdreden dat we voor dit setje wielen gingen. We gaan deze wielen er binnenkort onder zetten en onze bevindingen zal ik later nog weer bijvoegen in een nieuwe update. De verkoper heeft ze nog speciaal voor ons uitgebalanceerd, we verwachten daarmee in ieder geval geen problemen!
En we hebben nu een nieuwe distributieriem erom! Het opnieuw in elkaar zetten van de motorruimte verliep echter niet zonder verrassingen; de radiatorplug is namelijk wel van plastic en daar zat een scheur in, dus toen zijn we naar de dichtstbijzijnde Peugeot-dealer gereden en hebben we gevraagd naar een radiatorplug. Uiteindelijk hebben ze ons meegegeven: een moer in dezelfde maat als de plug, met een klein rubberen ringetje eromheen ter afdichting. Geen orthodoxe oplossing, maar werkt prima! Wij zijn er blij mee.
Voor de eerste keer weer opstarten was natuurlijk een spannend moment; koelvloeistof moesten we in de gaten houden, de tellerbak evengoed. Sleutel om - en al na drie seconden stonden wij daar te luisteren naar een gezonde, functionerende lijn-zes! Ook de toerenteller schoot omhoog, evenals de verbruiksmeter, en de temperatuurmeter begon langzaam aan zijn klim richting de middenstand. De tankmeter was wat onzeker, het onregelmatig flikkeren van het INSPECTION-lampje vonden we typisch en het lampje voor de accu was kennelijk kapot. Maar ja, dat valt nog wel op te lossen allemaal. ;)
En tsja, toen we tevreden waren over het functioneren van de motor - hij kwam netjes op temperatuur en genoot van verse koelvloeistof! - konden we eigenlijk nog maar één ding doen.
Fahren!
Welnu, met verlopen APK en bij de RDW nog in het bezit van de status "Geschorst" deden wij dat uiteraard niet op de openbare weg. Wel was er natuurlijk het betonpad beschikbaar! Op zo'n moment kun je je alleen maar verwonderen over wat voor een fantastische machine BMW toen had neergezet.
Sturen is lekker zwaar, met veel gevoel. Schakelen gaat nauwkeurig en soepel. Wanneer de lijn-zes eenmaal warm is, pakt hij heerlijk goed op. We trekken hem nog niet voorbij de 3000 toeren omdat we hem eerst nog gedegen willen inrijden, maar hij begint dan net zo heerlijk te klinken...! En het comfort aan boord is tegelijkertijd even indrukwekkend. Het onderstel filtert oneffenheden nog verrassend goed weg. (De stoelen zelf maken daarin ook veel verschil uit, daar zitten namelijk nog flinke veren in, naar ons idee!) Ook de geluidsisolatie slaagt er nog in om aan boord een aangenaam geluidsniveau te onderhouden.
Nu is met 20 kilometer per uur over een betonpad rijden natuurlijk niet genoeg om een compleet beeld te vormen (ook al hebben wij dit meteen heel veel gedaan, knipoog), maar de eerste tekenen zijn daar en ze zijn goed. De openbare weg lonkt... het duurt niet lang meer, dames en heren. De terugkeer van deze E28 naar 's lands wegen, alwaar wij met grote trots ons aandeel zullen leveren in het verbeteren van het straatbeeld, zal snel plaatsvinden.
Bijna daar, op het Nederlandse straatbeeld!
De lijst van ontwikkelingen omtrent deze BMW groeit langzaam doch gestaag. Mede daardoor nadert het moment dat hij weer de weg op mag snel. Ook hebben we toch al snel 40 kilometer met deze auto gereden! Dan zie je wel waar al dat verplaatsen en rijden op een betonpad goed voor is.
Een groot punt kan ik nog maken van de wielen. De velgen (BBS Style 5, 15 inch) hebben we nog heel mooi kunnen krijgen en staan deze auto echt ontzettend goed. Deze velgen konden ook geleverd worden op de E28, dus toch mooi een beetje origineel! Maar het teleurstellende is dus dat ze van wielen zijn die onder een E34 vandaan komen. De banden die er omheen zitten (195/55 vóór, 205/50 achter) zijn daarom qua hoogte een slag te klein. Dit is ook wel te zien op de foto's, nummers 2 en 3. Qua breedte redelijk goed, auto staat een stukje lager nu - maar ze zijn toch te klein, vullen de wielkasten niet zo mooi (van opzij), zorgen voor hoger verbruik (hoger toerental bij dezelfde snelheid), beïnvloeden het comfort, et cetera.
We hebben daarom alvast besloten om rondom Vredestein "Sporttrac 5"-banden te gaan monteren in maatje 205/60 terwijl we deze velgen aanhouden. Dit zal het verbruik en het comfort ten goede komen, evenals het esthetisch effect (mooi gevulde wielkasten!). Onze bankrekeningen zullen bepalen wanneer we dit besluit gaan uitvoeren (nu nog niet, red.).
Overigens passen die mooie BMW-naafkappen (we hebben er vier, ééntje voor elke velg) alleen op de achterste twee wielen. Vooraan is er te weinig ruimte om ze er op te zetten... dat krijgt men met wielen voor een E34 op een E28! De oplossing is om simpelweg nieuwe naafkappen te bestellen, daar zijn we dan ook mee bezig.
Terwijl we de wielen vooraan eraf hadden hebben we direct even gekeken naar de remklauwen (we hebben schijfremmen voor, trommels achter). Die zagen er nog aardig roestig uit en liepen ook een beetje aan (kwamen niet helemaal los van de schijven). Niet goed voor het verbruik en overmatige slijtage van de remschijven is ook niet grappig! Die zagen er toch al wat dunnetjes uit. WD-40 in de klauwen en af en toe goed remmen in de hoop dat ze vanzelf weer helemaal loskomen, anders moeten we serieuzere maatregelen nemen.
Verder de uitlaat nog extra dichtgeplakt met GunGum, de kofferbak piep- en kraakvrij gemaakt met WD-40, de bumper wat verder recht gehangen (nog niet helemaal), één afdekplaatje gemonteerd voor de ruimte van de mistlamp linksvoor (rechtsvoor past hij nog niet omdat daar bumperschade aanwezig is, die we overigens nog wat verder uitgedeukt hebben), verse kentekenplaten gemonteerd, derde remlicht (aftermarket) eruitgehaald en interieur evenals exterieur schoongemaakt. Op foto's 2 en 3 hadden we hem net even met water afgespoeld en dan ziet hij er al zo gaaf uit! Wij zijn er alvast blij mee.
Toen we, uit groot plezier vanwege bovengenoemde voortgang, nog even over het betonpad reden, gaf de motor opeens niet meer thuis. Het pedaal leek weinig meer uit te halen. Daar onze brandstoftank-meter een beetje onzeker is van zichzelf en vooral maar gezellig bij de stand "leeg" blijft hangen konden we maar moeilijk voorspellen wanneer de tank echt leeg zou zijn, maar één van de buurmannen trok direct de juiste conclusie en we zijn subiet maar even in z'n achteruit teruggerold. Daarna zijn we, samen met een jerrycan van 25 liter, vertrokken richting het dichtstbijzijnde pompstation: 25 liter BP Ultimate 98 à 45 euro.
Dat lustte de E28 wel. Een hoger octaangetal is beter voor de motor: houdt hem beter schoon, zorgt voor een zuiniger verbruik, een mooiere loop, en doet hem onderin de toerentallen beter oppakken. Bij het opstarten geloofden we dat direct. "Dat smaakt naar meer!", zou de E28 wel willen zeggen. Er gaat dan ook 70 liter in... ik kan wel zeggen dat het bij zo'n project niet om de portemonnee gaat, maar als die in het bezit was van een bewustzijn, zou hij in uiterste wanhoop zich aan mijn bereik proberen te onttrekken.
Voor de geïnteresseerden onder u presenteer ik hierbeneden nog even een to-do-lijst.
- Kleppen stellen
- Injectoren reinigen / O-ringetjes vervangen
- Engine flush
- Bumper beter recht, helemaal uitdeuken en lak bijwerken
- Mistlampen op de kop tikken of afdekplaatjes erop houden
- Boordcomputer (OBC)?
- Chroom bijwerken / poetsen
- Nieuwe banden
- Brandstoftank-meter in de gaten houden
- Uitlaat, als deze toch weer lek blijkt te zijn, weer dichtplakken / nieuwe halen
- Remklauwen vóór in de gaten houden
- Remschijven (uiteindelijk) vervangen
- Grote beurt! Nieuwe filters (ook brandstoffilter) en vloeistoffen (koelvloeistof is kakelvers, motorolie ziet er helder uit, remvloeistof is net binnen), bougies vervangen
Zoals u ziet is de lijst nog fors. Absolute prioriteit gaat uit naar de technische zaken, daarna volgen de nieuwe banden. Als laatste zullen we ons dan nog gaan buigen over cosmetische zaken en extra's. We kunnen, zostraks na de APK, er wel alvast wat mee gaan rijden, maar niet al te veel voordat het bovenstaande opgelost is.
Op zoek naar het zesde deel
Op de dagteller staat sinds kort 713 kilometer en we hebben hem niet teruggedraaid sinds aanschaf... hoe kan dat dan? Door er mee te rijden natuurlijk!
Ja, sinds kort is onze E28 terug op de Nederlandse wegen. We hadden de remschijven vooraan maar eens preventief vervangen (wat vrij vlekkeloos verliep), nieuwe bougies gemonteerd (hij liep zowaar beter!) en de uitlaat goed dicht gesmeerd. Daarna vertrokken richting de APK. Daar zou hij direct met vlag en wimpel geslaagd zijn, ware het niet dat bij de remmenbanktest de trommelremmen moeilijk gingen doen door dicht te slaan. Een aantal zuigertjes waren eigenwijs en wilden graag vast blijven zitten. Via dezelfde werkplaats direct nieuwe besteld en een paar dagen later alsnog geslaagd.
Sindsdien dus enkele honderden kilometers op de klok gezet. Dat is inclusief een tripje naar Friesland om op bezoek te gaan bij BMW Specialist Offenga (die dit exemplaar erg mooi vond, nog dank!) en ook een tripje naar Leer om eens wat Aral Ultimate 102 te gaan tanken. Geen slecht spul in ieder geval.
Zo heb ik een betere indruk kunnen krijgen van de auto en heb ik dus ook de waarderingen voor comfort en prestaties omhoog geschroefd naar vijf sterren! Qua comfort: aan boord zeer behaaglijk, fijne zitpositie en uitstekend overzicht. Veer- en afrolcomfort erg goed, zeker als je nog bedenkt dat we nu de verkeerde - minder hoog dan zou moeten - bandenmaat erom hebben liggen. Qua prestaties: aan de motor moet nog wat werk gebeuren (ga ik straks verder op in), maar hij sleurt er nu al heerlijk aan. Je merkt echt dat je met meer dan vier cilinders op pad bent. En het geluid... altijd en overal verslavend, of het nu bij rustig zoemen over snelwegen is of wanneer je in een bocht toch even doortrekt naar hogere toerentallen... fantastisch.
Betrouwbaarheid en kosten heb ik even laten staan: betrouwbaarheid, ondanks dat ik denk dat hij op dit onderdeel goed gaat scoren, kan ik nog niet heel goed toetsen; kosten omdat het onderhoud toch te voelen is in ons arme studentenbudget. Maar dat budget dikken we met de tijd weer aan, dus geen zorgen dat hier en daar onderhoud achterwege gelaten wordt - we zorgen goed voor deze auto.
Maar goed, zoals ik al eerder noemde: werk aan de motor! Sinds aanschaf heeft hij namelijk toch wel altijd al wat onregelmatig gelopen en zaten er trillingen in de koets die daar helemaal niet hoorden. Hier hebben we telkens weer wat nieuws op geprobeerd: Euro 98 tanken hielp een beetje, nieuwe bougies hielpen een beetje, nieuwe verdelerkap en rotor hielp eigenlijk niets, een dichte uitlaat hielp een beetje, nieuw brandstoffilter hielp misschien wat, Aral Ultimate 102 hielp een beetje... maar na dit alles bleven de trillingen toch nog wel aanwezig. We besloten om maar eens de kleppen te gaan stellen (wilden we sowieso nog doen) en dat staat nog steeds in de planning.
Een goede vriend van ons (die zelf nog enthousiast klust aan zijn eigen E30) kwam ondertussen met het idee om de bougiekabels maar eens te controleren. Hoe? Door bij een draaiende motor telkens één van de bougiekabels eruit te trekken! Dat dient twee doeleinden: het eerste - je kunt de bougiekabel zelf controleren door (bij gebrek aan professionele meetapparatuur, knipoog) het uiteinde tegen het aluminium steuntje tussen inlaatspruitstuk en kleppendeksel te houden. Hoor je een tikkend geluid, dan functioneert de kabel. Het tweede doeleinde: bij elke bougiekabel die je eruit trekt hoort een (goed functionerende) motor dan meteen wat moeizamer te gaan lopen omdat in de desbetreffende cilinder dan geen ontbranding meer plaatsvindt.
Afijn, we durfden het niet zo goed aan, maar het was toch wel belangrijk om het te controleren. Alle bougiekabels bleken goed te zijn - opluchting. Bij elke verwijderde kabel liep de motor wat moeizamer... behalve bij cilinder zes. De conclusie: cilinder zes deed niet meer mee...! Onze felbegeerde zescilinder was, heel stiekem, een vijfcilinder!
Dat was bij ons niet eerder bekend - en bij de APK ook niet opgevallen! - omdat hij wel gewoon als een zescilinder klonk, maar als we het hadden geweten, hadden we er geen meter meer mee gereden tot het probleem opgelost was. In de zesde cilinder werd nu dus geen brandstof gespoten, terwijl dat normaliter voor de juiste smering en koeling zorgt en de motor in balans houdt... de kans bestaat dus dat we de zesde cilinder onherroepelijk beschadigd hebben. Dat zou een hele nare grap zijn! We weten ook niet hoe lang dit al zo geweest is dus dat is spannend. De (vermoedelijke) oorzaak van de trillingen is nu dus wel bekend.
In ieder geval, met de aanname dat het probleem dan wel bij de injectoren zou moeten liggen, zijn we aan de slag gegaan. Alle injectoren eruit (was nog een moeizame klus - ik was eerder nog wel te spreken over de werkruimte onder de motorkap, maar tussen het inlaatspruitstuk en het kleppendeksel wil je niet zijn moeten!) en ja hoor, nummer zes zat dichtgeslibd. Dat wordt dus de injectoren ultrasoon reinigen en dat is nog een flinke klus voor een doe-het-zelver. De optie van professioneel reinigen blijft natuurlijk wel in beschouwing omdat dan ook naar de opbrengst en het sproeibeeld gekeken wordt, maar we willen eerst kijken hoe zelf reinigen ons bevalt.
Verder nog een nieuwe uitlaat besteld; anders blijven we maar gungum smeren en op een gegeven moment bereik je dan het omslagpunt waar nieuwe gungum halen duurder wordt dan een nieuwe uitlaat. Die gaan we binnenkort dan eronder hangen. Zal de E28 goed doen! De man van de APK vond onze uitlaat met al die gungum een waar kunstwerk, zelf worden we er wellicht minder blij van - na het tripje richting Leer was er bij één van de grotere lekken gewoon een stukje gungum afgeblazen.
Voor nu even een actuele to-do-list:
- Injectoren reinigen / O-ringetjes vervangen (leek niet heel nodig)
- Kleppen stellen
- Hogere banden eronder (en nu eindelijk de juiste maat!)
- Geluidssysteem repareren (speakers bijrijderskant doen het, aan de bestuurderskant niet)
- Chroom bijwerken (strips rondom achterruit zijn een beetje af)
- Goed wassen / waxen, kleien
De komende paar dagen wordt het dus weer even spannend rondom onze E28 maar we hopen dat het niet met al te veel problemen verloopt en dat we binnenkort weer een keertje naar Duitsland kunnen met een echte zescilinder. Met een vijfcilinder is niets mis in principe, maar wel als er een zesde cilinder bij zit die niet meedoet, de motor in onbalans brengt en ook daarbij zichzelf schade berokkent! Daar moet dus echt nog wat aan gebeuren binnenkort...
No. 6 is een held!
Geachte lezer,
Ik mag nu met blijdschap mededelen dat onze zescilinder weer daadwerkelijk een zescilinder is! Cilinder nummer 6, waarin dus dankzij een niet-functionerende injector geen ontbranding plaatsvond, heeft de omstandigheden gewoon doorstaan en is nu - alsof er nooit iets aan de hand is geweest - weer aan het werk om onze E28 voort te stuwen over de landelijke wegen. Wat een held; het verschil is te merken! Een snelle zakberekening leert ons dat we tot voor kort dus geen toegang hadden tot ruwweg 16% van het vermogen. Nu wel - en de motor is uiteraard beter in balans, waardoor veel van de eerder aanwezige trillingen bij stationair weer afwezig zijn. En de zesde cilinder wordt nu ook zeker net zo warm als de andere vijf, zodat er in ieder geval niets (meer?) dankzij temperatuurverschillen krom getrokken wordt...
Achteraf denk je dan natuurlijk: hoe had dit zo kunnen komen? Waarom hadden we dit niet eerder gemerkt? Hoe lang was dit eigenlijk al zo?
Tsja, we geloven dat dit probleem al bestond voordat we de auto tot ons bezit mochten rekenen. De zesde injector bleek dicht te zitten toen wij deze inspecteerden. Dat we überhaupt bedachten dat het daaraan kon liggen was trouwens al een klein geluk. De zescilinder klonk namelijk in ieder geval wel alsof hij op zes cilinders liep - maar in vergelijking, achteraf, klonk hij wel degelijk veel ruwer en was de loop bij stationair veel minder mooi.
Maar ja, de kenmerken van een falende cilinder zijn, onder andere, (soms zwaar) toegenomen trillingen, een rauwere loop, minder kracht en meer verbruik. Voor dit alles hadden wij natuurlijk geen vergelijkingsmateriaal voorhanden, mede omdat dit probleem zich al sinds vóór de aanschaf heeft voorgedaan.
Welnu, hoe hebben we dat dan kunnen oplossen?
We hebben vooraf een tijdje gekeken naar het laten reinigen van injectoren. Zo belde ik bijvoorbeeld naar een garage van Bosch (waarbij op de website vermeld werd dat ze ook injectoren reinigden) waar ik na enkele seconden doorverbonden werd met een medewerker. Ik vroeg, "Ik heb hier een setje injectoren van een BMW 5 serie uit 1985, zou u die voor ons kunnen reinigen?" De medewerker zei dat ze het even zou navragen, waarna ik werd getrakteerd op 15 seconden Viva La Vida van Coldplay. Daarna het korte antwoord: "Nee, die doen we niet." Jammer. Zeker als je bedenkt dat de injectoren ook nog eens de naam Bosch dragen...
In ieder geval hadden we al het alternatief van "nieuwe" injectoren in het achterhoofd gehad en gingen we daar nu maar eens achteraan. Voor 30 euro een gebruikte injectorrail (6 injectoren), uit een 320i van 1985, bij D-parts in Winneweer. Maar ze kwamen dus wel mooi van een M20B20-blok, wat wij ook in onze E28 hebben liggen - en eenmaal daar leerden we ook dat we er 3 maanden garantie op kregen. Ze waren van hetzelfde type en zagen er verder netjes uit. Waren ook van dezelfde leeftijd als de onze. Dus mooi meegenomen!
We hadden al eerder geverifieerd dat het aan injector 6 lag door injectoren 5 en 6 om te wisselen en de motor te laten draaien. Plots deed cilinder nummer 5 niet meer mee en nummer 6 wel. Juist...
Dus alles weer terug op z'n plek, met deze keer de "nieuwe" injector op cilinder zes. Daarna de vingers kruisen en de motor starten... Kort daarna mochten we genieten van een (dit keer echt) gezonde zescilinder. Wat een mooi moment was dat!
Een tijdje later maakten we een rit naar een goede vriend, die nog wel wat trucjes wist om de motor nog beter te laten lopen. Direct viel op dat de motor nu echt nog veel beter liep. Het geluid was voller, mooier, zachter. De motor trok een stuk beter, pakte eerder op... De rit was des te aangenamer! (Ook konden we lachen om onze eerdere ritten, waarbij we opmerkingen maakten als "wat een vermogen!", "hij heeft echt het karakter van een zescilinder!" - niet dus...)
Daar aangekomen hebben we met wat hulp de vacuümslangen bij de gasklep wat ingekort omdat er in beide een knikje zat, waar ze dus wellicht lek waren geraakt. Het stuk met het knikje recht afgeknipt en de vacuümslangen opnieuw aangesloten. Toen starten... en hij liep opeens zo ontzettend beroerd! Na het starten viel de motor terug naar 250 toeren en sloeg daar dan weer af. Alleen bij extra gas wilde hij blijven lopen. Gekeken naar de gaskabel, hier wat gerommeld, opnieuw geprobeerd... hielp niets. (Per ongeluk ook schade aan de gaskabel aangericht bij gas bijgeven - het pedaal ging opeens heel zwaar en ik moest en zou gas bijgeven, dus iets getordeerd of uitgerekt misschien...)
Na zo'n twee uur met de handen in de haren te hebben gestaan, zagen we opeens dat we tijdens onze bovengenoemde werkzaamheden de slang voor de carterventilatie hadden losgetrokken. Slang weer aansluiten, motor aan... schoot gigantisch in de toeren! Gaskabel verkeerd afgesteld. Opnieuw aangepast... en daar liep er weer een heerlijk rustige zescilinder. Opluchting! Zo zie je maar weer dat, bij alle werkzaamheden aan een auto, de diagnose de meeste tijd rooft. We merkten even op dat de motor, na gas te geven, veel sneller terugviel in de toeren dan eerst. Daarna hebben we een nieuwe slang gehaald voor de carterventilatie en het huidige exemplaar vervangen - die was aan één uiteinde namelijk flink ingescheurd.
Helaas bleek er wel iets gebeurd te zijn met de gaskabel, want ook na hem uitvoerig te verstellen konden we (met het pedaal ingetrapt) maar voor maximaal driekwart gas geven. Ach, wat kan ik er van zeggen... meer tijd om te genieten van het geluid, een stukje minder benzineverbruik.
Inmiddels was het weer tijd om naar huis te gaan, dus we weken een klein stukje uit naar Duitsland om daar via de wegen binnendoor - en uiteindelijk over de Autobahn - weer terug naar huis te rijden. Vooral de wegen binnendoor waren genieten! Veel rotondes en stoplichten betekende veel afremmen en daarna - met de raampjes op een kiertje - weer doortrekken naar de 4000 toeren per minuut. Wat gaat dat heerlijk! De zescilinder loopt tussen de 1000 en 3000 nog wat op te warmen, het vermogen ontwikkelt zich geleidelijk - en begint dan boven de 3000, met gepaste duw in je rug, echt te zingen. Ik kan het niet anders zeggen - zingen.
Ik lees wel eens dat de 520i weinig soeps is en dat je voor het vermogen toch beter kunt zoeken naar een 525i of zelfs een 535i. Waar halen ze dat vandaan! Ik wil daarmee niets afdoen aan die andere motoriseringen, maar de M20B20 is een fantastisch blok. Qua vermogen en trekkracht ontbreekt het ons echt aan niets.
Daarna dus verder terug via de Autobahn. Ik zal zometeen nog een video plaatsen van een klein stukje daarvan. Het filmpje is gemaakt toen we nog maar voor driekwart gas konden geven, en bij accelereren trekken wij hem nog niet voorbij de 4000 toeren omdat we hem nog wat aan het inrijden zijn. Dat wilde ik graag even vermelden voordat er vragen worden gesteld / commentaar geleverd wordt. ;)
[Edit: MyReview doet stom en accepteert alleen filmpjes die op http:// staan en niet https:// dus moet ik hem hier maar even inplakken:
https://www.youtube.com/watch?v=GP0Rk36Q4mg
Ik heb Autoweek al gecontacteerd over dit stukje website!]
Op de Autobahn reden we verder in "etappes" naar ongeveer 165 kilometer per uur op de GPS - 5000 toeren in de vijfde versnelling (met de banden zo'n 5% te klein). Harder kon niet met driekwart gas. Daar bleven we een paar minuten (de temperatuurmeter ging dan ook naar de warme kant hangen), dan weer terug naar de 130 voor 10 minuten, daarna weer naar de 165, etc.
Wat ons opviel was dat, bij elke keer dat we accelereerden naar de 165, de motor harder ging trekken. We kwamen steeds wat sneller bij die (voorlopige) topsnelheid. Hij leek telkens gewoon wat beter te lopen. Binnen een uur merkten we dus al de effecten van het inrijden! Ik dacht altijd, je moet er nog eens 1000 kilometer tegenaan gooien voordat je wat merkt - niet dus. Dat ging veel sneller dan ik dacht.
Ook lag de auto bij 165 nog heel stabiel op de weg. Heel rustig en koersvast. Het feit dat we bredere banden gemonteerd hebben heeft hier vast een aandeel in. Verder prettig om te merken.
Toen, de volgende dag, naar de BMW-dealer gereden waar deze auto 29,5 jaar geleden is verkocht. Ze vonden het leuk om zo'n oud beestje te zien maar geen van het aanwezige personeel herkende hem - was trouwens ook knap geweest, na al die tijd. Ook een snelle zoekopdracht door hun systeem leverde niets meer op. De medewerker die ons hielp legde ons uit dat elke auto zo'n half jaar na verkoop uit de database gehaald wordt, anders zou het wel een hele grote database worden. Toch jammer, maar zo is het nu eenmaal!
Nu we toch bij de dealer waren, bestelden we direct een nieuwe gaskabel. Ook een nieuw vergrendelingsknopje voor de deur rechtsachter, want daar was een stukje plastic van afgebroken. De volgende ochtend deze onderdelen opgehaald. Nu de auto vier intacte vergrendelingsknopjes op z'n deuren heeft zitten is hij direct 50 euro meer waard. ;)
De nieuwe gaskabel hebben we er ook ingezet. We hebben heel wat afgesteld en we kunnen - op een héél klein beetje na - weer volledig gas geven. "Op een héél klein beetje na" komt omdat de kabel wat lang uitvalt en we dus een moer onder het gaspedaal dieper de bodem in moesten draaien zodat je het gaspedaal verder kunt intrappen. Dit moertje heeft echter een rubberen kop en is zodanig geplaatst dat we er alleen met een waterpomptang bij konden. Op een gegeven moment moesten we zoveel kracht zetten dat de rubberen kop beschadigd raakte en besloten we dus niet verder te gaan. Zodoende kunnen we met het gaspedaal dus nét niet de gasklep volledig openen. Het scheelt maar weinig, maar zoiets blijft toch in het achterhoofd hangen.
Verder is de nieuwe uitlaat (het stuk tussen het uitlaatspruitstuk en de rest) ook binnen. Bij ons is deze inmiddels weer zo lek als een mandje. Al het gungum is er zo'n beetje afgeblazen. Het geeft een sportieve brom onderin en meer kabaal bovenin en klinkt best goed, maar een gasdichte uitlaat is wel zo netjes - en minder illegaal! Ook verliezen we wat kracht en loopt de motor (misschien) iets minder stabiel bij lage toerentallen. Het nieuwe stuk uitlaat gaat er dus binnenkort tussen.
Voor nu plaats ik maar weer eens een lijstje met opvallende dingen / dingen voor op de to-do-lijst.
- Tellerbak: de meters zijn wat wispelturig, met name de tankmeter onder de 25 liter en de temperatuurmeter. Wanneer je de bak een tikje geeft staan ze weer goed, maar dan wil de toerenteller soms ook nog eens 100 toeren verspringen...
- Rechtsachterin ligt een goedkope grijze deurmat. Deze willen we nog eens vervangen door een originele groene mat.
- De chromen lijsten rondom de achterruit zijn wat vergaan. Deze willen we vervangen.
- Wielen in de juiste maat! Op dit moment rijden we met wielen die eigenlijk één slag te klein zijn. Verhoogt bij elke snelheid het toerental met 5% en de snelheidsmeter / kilometerteller heeft een extra afwijking van 5%. Wel kom je misschien iets sneller bij die snelheden trouwens.
- Uitlijnen! Het stuur trilt wat bij 85 kilometer per uur, wellicht ligt dat aan de wielen.
- Remmen piepen soms een klein beetje, hier gaan we zeker wat aan doen.
- Werk onder de motorkap! In de winter, wanneer er alweer een stuk met de auto is gereden, willen we de olie verversen. Dit moment nemen we dan gelijk ook meteen om een engine flush te doen, het oliefilter te vervangen en ook elke slang in de motorruimte te vervangen. De huidige slangen zijn alweer 30 jaar oud en we willen niet graag het risico lopen dat daarmee iets misgaat. Ook zit er het één en ander aan afzettingen en vervuiling in de slangen wegens het lange stilstaan. Dat is natuurlijk niet optimaal.
- Twee kleine sterretjes in de voorruit laten wegwerken! We kunnen wel zeggen "liever een ster in de voorruit dan eentje op de motorkap", maar liever heb je ze natuurlijk helemaal niet. ;)
- Vastgekoekte tankdop in de WD-40 laten weken. Deze tip kregen wij van behulpzame forumleden en voeren we binnenkort uit. Zo bespaart men weer 48 euro ex BTW voor een nieuwe tankdop met sleutel bij de dealer!
Ik geloof dat dat het wel zo'n beetje is, voor nu. Iedereen een prettige vakantie toegewenst en ik zal zeker nog eens een update gaan plaatsen over de gang van zaken betreffende onze Bimmert. We zorgen er zeker voor dat 'ie heelhuids de vakantie doorkomt, één van ons neemt hem nog mee naar Duitsland voor zo'n 12 dagen (en we zijn er zeker van dat 'ie daar zingend doorheen gaat!) en we rijden hem nog stukken verder in om hem weer in topvorm te krijgen. Wij hebben er alvast weer zin in.
Luxe uit vervlogen tijden
Even samenvattend... ik realiseer me dat het allemaal tot nu toe meer een blog dan een review is geweest en ik dacht, laat ik daar maar eens verandering in brengen. Heb net een weekendje gereden, heen en terug naar Utrecht, uiteindelijk in totaal 708 kilometer op de dagteller (eigenlijk 5% minder, vanwege de een-maatje-te-kleine wielen).
Eerst maar even het volgende: wat - een - fantastische - wagen. Dertig jaar oud, ruwweg 15 daarvan geslapen - maar wij hebben hem weer wakker gemaakt en laten hem doen waar hij gemaakt voor is: wegen verslinden... en ik zou haast zeggen, tijdens het rijden kun je merken dat hij er net zoveel plezier van heeft als jij...
Nu ben ik zelf iemand die al gauw, zeker wanneer het gaat om auto's, last krijgt van personificatie - dat wil zeggen, het toekennen van menselijke eigenschappen aan levenloze zaken - dus ik zal maar eens voort maken met die review.
Goed dan, een BMW E28 520i. Gebouwd halverwege 1985. De enige opties die er af-fabriek op zaten, waren de metallic lak (Platanengrün, nog steeds naar mijn mening een erg mooie kleur, in ieder geval uniek op het hedendaagse straatbeeld) en de groene warmtewerende ruiten.
Ja, dan heb je dus een 5-serie met afdekplaatjes waar de mistlampen zouden zitten, afdekplaatje waar het knopje voor de airco zou zitten, wieltjes met 14" wieldoppen (wauw!), slingerraampjes, een klok waar de toerenteller zou zitten, enz. enz., en - bijna - de "zwakste" (relatief!) motorisering gekoppeld aan een handgeschakelde bak met vijf verzetten. Is dat erg? Nee. Misschien vergeleken met wat men in die tijd van een BMW verwachtte wél, maar in 2015 hoort het allemaal bij de ervaring. Ook is het natuurlijk bij een 30 jaar oude auto fijn om te weten: wat er niet op zit, kan ook niet stuk...
Niet dat deze auto op welke manier dan ook een fragiele indruk wekt. In tegendeel! Bovendien moet je ook maar eens zien wat je wel krijgt. Een fraai gelijnde youngtimer die evenveel rijplezier als binnenruimte biedt (net zo groot als de huidige 3, minder zwaar, en toch meer ruimte dan in de huidige 5!) en waarvan het gebruik alleszins meevalt. De 2,0-liter zescilinder (M20B20 "baby six") levert niet alleen 125 pk (bij 5800) en 170 Nm (bij 4000), maar verbruikt daarbij ook nog eens ruwweg 9 liter per 100 kilometer. Daar kunnen wij goed mee leven!
Voordat ik per onderdeel verder ga, even opnoemen wat we er aan gedaan hebben tot nu toe:
- Injector #6 vervangen
- Nieuwe gaskabel (eigen schuld)
- Distributiewissel (daarbij ook nieuwe waterpomp)
- Nieuwe bougies, verdeelkap en rotor
- Nieuwe koelvloeistof, olie
- Lamp linksvoor vervangen
- Nieuwe ruitenwissers (rubbers)
- Nieuwe gasveren motorkap
- Remleidingen, remcilinders achter (trommelremmen) en nieuwe remschijven vóór
- Nieuwe wielen met BBS velgen 15" (Styling 5)
- Nieuw stuk uitlaat (van uitlaatspruitstuk naar midden)
- Nieuw luchtfilter, oliefilter, brandstoffilter
- Nieuwe tellerbak (waarvan we gewoon de achterste printplaat en de toerenteller in de originele gezet hebben, die was aangetast door accuzuur)
- Nieuwe APK!
- Raam rechtsachter ingezakt en los van de slinger, opgelost met 'n beetje kit ;)
- Radio hing scheef, opgelost met 'n beetje kit ;)
- Achterkant bestuurdersstoel hing los, opgelost met 'n beetje... nee. ;)
De werkzaamheden hebben ons grofweg zo'n €1200 gekost (APK en wielen waren grote kostenposten, voor de rest allerlei kleine beetjes). Gelukkig doen we alles met z'n drieën, dat maakt het weer wat makkelijker.
Ook zijn we al lang blij dat de roestduivel alleen kleine sporen achterlaat op het chassis (onder de auto), maar verder nergens te bekennen is. Scheelt een boel werk en zou ook een grote kostenpost zijn geweest. Dan is stilstaan in een droge schuur toch nog ergens goed voor ;)
Verder de auto goed schoongemaakt, daarbij ontdekt dat de lak in goede staat is. Hij heeft hier en daar wel wat schade, om te beginnen met de bumper rechtsvoor waar de mistlamp zou zitten. Daar is de bumper naar buiten gedeukt (vinden we nog steeds raar) en is de lak beschadigd. Die hebben we een klein beetje uitgedeukt, maar we moeten hem nog wat rechter krijgen eer het afdekplaatje voor de mistlamp past (we hebben dat plaatje dus nog wel). Linksvoor zitten er hardnekkige tape-resten (lijm van wat schilderstape en ducttape). Ook is de lak bij de wielkastrand rechtsvoor beschadigd, daar zal vast een paaltje langsgeschuurd zijn of iets dergelijks. Verder een paar lichte krassen hier en daar en een sterretje in de voorruit, aan de kant van de passagiersstoel. Aan de achterkant is de bumper op twee plekken, links en rechts, haast symmetrisch, héél licht ingedeukt. Weer een ontmoeting met twee paaltjes, denken we.
Nogmaals stel ik de vraag, is dat erg? Graag willen wij wel de bumper vooraan mooi maken en het sterretje in de voorruit verwijderen, maar de rest zijn in feite de littekenen van het gebruik. De auto heeft geschiedenis en draagt deze met trots. Als die bumper weer recht en mooi is en het afdekplaatje er zit, kun je vanop een kleine afstand op de auto eigenlijk helemaal niets aanmerken. Alleen als je van dichtbij de auto goed bestudeert zie je wel beschadigingen zitten. Op het moment dat wij alle krasjes eruit zouden willen halen, zouden we net zo goed een grondige renovatie / restauratie van de hele auto op handen hebben. Dat gaat ons toch ook weer eigenlijk wat te ver.
Welnu, tijd voor de beoordelingen;
Comfort: uitmuntend. De veren en schokbrekers zijn dan wel 30 jaar oud en hebben vast hun beste tijd wel gehad, toch doen ze nog goed hun best om oneffenheden te dempen en klappen op te vangen. Zodoende blijft het aangenaam reizen voor de inzittenden. Die hebben overigens alle ruimte; zowel de beenruimte als de hoofdruimte is uitstekend voor elkaar.
Wel iets minder aan die veren en schokbrekers: misschien alleen in combinatie met de kleinere wielen, maar wanneer de achteras beladen is met bagage en passagiers, is het oppassen met al die drempels in Nederland. Daar ben ik al meerdere keren tegenaan gelopen, letterlijk... die overhang achter vind ik mooi, maar daarvan hoef ik die drempels echt niet te overtuigen. Schuin erover is meestal de oplossing.
Achterin zit je wel een beetje op de veren en ik als bestuurder moet wel even zoeken naar een goede zitpositie zodat ik geen last van de rug krijg, maar ik hoor verder weinig klachten daarover. Ook kan ik met mijn 1,94 meter goed achter het stuur, welke in hoogte en in diepte verstelbaar is. Verder is de boel fijn gestoffeerd (ook hier weer mooi groen!).
Ook leuk: ouderwets slingeren aan die raampjes! Het ontbreken van een airco lost men op door de raampjes op een kiertje te zetten (slingeren) en door te rijden. Zo deden ze dat vroeger ;)
In het donker is het ook goed vertoeven. Al het nodige is verlicht (zelfs de aansteker) en de tellers zijn van bovenaf in een prettige amber-rode kleur verlicht. De sterkte van alle lampjes in het dashboard kun je met een klein wieltje links naast het stuur aanpassen naar wens. De "grote" lamp aan het plafond kent ook drie standen; uit, aan bij open deur(en), altijd aan.
Het "comfort" in het gebruik is ook aanwezig en de afwerking is daarbij goed voor elkaar. Het stuur is naar hedendaagse maatstaven gewoon een hoepel met vier spaken, maar heeft een fijne textuur en kun je op allerlei manieren vanuit een comfortabele zitpositie vasthouden. Op elke spaak zit een knop voor de claxon. Op de stengels zit geen speling en ze bewegen heel net en secuur op de verschillende posities. Links: knipperlichten naar boven of naar onderen, voor grootlicht duw je hem van je af (eigenaardig: soms duurt het even voordat die daadwerkelijk aangaat). Ruitenwissers: Duw hem even naar onderen voor één slag (stengel blijft niet zitten), één tik naar boven voor interval, nog één voor continu, de derde voor continu (versneld). Trek hem naar je toe voor ruitenwissersproeiers. (Stengel blijft niet zitten, ruitenwissers doen nog twee of drie slagen wanneer je hem loslaat.)
Tellers: tot voor kort altijd wat wispelturig. Zo wilde de snelheidsmeter je er nog wel eens van overtuigen, vooral na een koude start, dat je in een bebouwde kom toch al wel 160 aan het rijden was. Dit verdween wanneer het allemaal wat warmer was (5-10 minuten). Iets met de temperatuur van het interieur misschien? Ook de tankmeter was niet altijd zeker van zijn zaak. Hier heb ik afgelopen weekend verder weinig last van gehad. Snelheidsmeter heeft een afwijking van 10 km/u, boven de 100 ongeveer 15 km/u - maar dat komt ook deels doordat de wielen die we eronder hebben, een slag te klein zijn. Toerenteller doet het altijd goed. Koelvloeistofmeter functioneert ook goed. Inspection-lampje doet het, blijft ook vrolijk aan staan. Verbruiksmeter (ja ja!) doet het ook goed; deze berekent het verbruik gebaseerd op snelheid, het toerental en de stand van het gaspedaal. Reageert snel en dat is toch wel mooi. Nauwkeurig? Best wel eigenlijk! Bij constante snelheid 70 km/u rijden meent de verbruiksmeter dat de auto wel genoeg heeft aan 7 liter / 100 km. Bij 50 km/u dan 5 liter / 100 km. De tankmeter geeft bij volle tank "60" aan in plaats van "70", naarmate de tank leger raakt wordt de tankmeter wel steeds nauwkeuriger (rond de "20" wil hij af en toe wel heen en weer springen, maar blijft daarna weer rustig staan).
Qua geluidsisolatie: die is ook goed. Op de snelweg valt het motorgeluid weg tegen het windgeluid, tenzij je 135 of 140 gaat rijden (motor zit dan rond de 4000 toeren). Dan nog kan men met duidelijk spreken elkaar goed verstaan. De nieuwste modellen zijn duidelijk een stuk verder, maar dat is ook alleen maar logisch en niets valt te wijten aan deze BMW.
Prestaties: uitmuntend. Het is dan wel (op één na) de lichtste motorisering; als je echt wil, dan gaat deze auto als de brandweer. Eerst goed warm rijden en dan doortrekken naar 6000 toeren als je het onderste uit de kan wil halen. Ouderwets atmosferisch, heerlijk! Ook één van de dingen die me voor de rest van mijn leven bij zal staan: het heerlijke geluid van die zescilinder. 0% sound engineering, 100% BMW reihensechser. Rasecht mechanisch geluid. Hij doet tussen 1000 en 2500 toeren rustig zijn werk; kom je daarboven, dan begint het feest. Hij begint harder en harder (ondertussen haast zingend) eraan te sleuren, bij 5000 toeren nog een extra duw in je rug, bij 6000 toeren opschakelen en door... Ik kan het haast niet in woorden omschrijven. Ik zal in de eerste helft van 2016 nog eens een filmpje plaatsen hoe het is om te rijden vanuit de eerste persoon, dat beloof ik.
Daarbij ook hele fijne feedback van stuur, pedalen en pook overigens. Het sturen gaat heel evenwichtig en precies, misschien wat nerveus rond de middenstand op de snelweg (al ligt dat vooral aan een stukje zijwindgevoeligheid). In de pedalen en de pook zit veel gevoel; als je de koppeling bijvoorbeeld te snel laat opkomen, dan voel je dat ook daadwerkelijk aan het pedaal, in plaats van alleen maar aan de hele koets. Haptische feedback noem ik dat. (Mercedes doet dat tegenwoordig met een radar in de neus en het gaspedaal... BMW deed het 30 jaar terug dus al ;))
Kortom, sturen en schakelen is een plezier in deze auto. Leuk stukje kennis over de handgeschakelde vijfbak trouwens: deze heeft precies dezelfde overbrengingen als de vierbak - topsnelheid kan dus ook bereikt worden in z'n 4, en dat moet ook wel, want dat trekt hij (officieel) niet meer in z'n 5 - waarbij de 5 dus eigenlijk puur als overdrive fungeert. Verder merk je daar tijdens het rijden weinig van.
Typerend is wel dat de motor relatief snel in toeren terugvalt wanneer je ontkoppelt. Snel schakelen dus, voordat je gas bij moet geven om te "rev matchen", of domweg afremt op de motor (terwijl je dus bezig bent met versnellen en opschakelen...). Ook als je van de eerste naar de tweede versnelling schakelt en daarbij het gas geheel los laat, treedt er geklapper op in de aandrijflijn. Dit verdwijnt zodra je een klein beetje gas bij houdt bij het schakelen. Wellicht een kenmerk van de drukgroep van een koppeling die meer dan 190.000 kilometers heeft gelopen...
Wegligging: in ieder geval sinds we er bredere banden onder gezet hebben, zeer stabiel. Koersvast is hij ook, ook al willen zijwinden nog wel eens een gemeen spelletje met je spelen en zit je de hele tijd te corrigeren. Maar de algemene indruk is vooral: secuur. Ondanks de wat comfortabele afstemming van de vering (of de vering is gewoon 30 jaar oud) zit je nooit vervelend te deinen en ook op hogere snelheden (we hebben de 190 wel eens aangetikt) ligt de auto als een blok op de weg. Hij geeft dan gewoon geen krimp. Vind ik toch wel knap voor een auto die dertig jaar geleden gebouwd is. Het kan haast niet anders, dan dat deze auto ontworpen is als een Autobahn-stormer. Dat merk je iedere keer dat je op de snelweg komt en dat schept veel vertrouwen.
Remmen: nieuwe schijven, nieuwe remcilinders voor de trommels achter... stoppen wil hij wel! Geen gebrek aan remkracht. De kersverse schijven verdelen wel wat zwarte stof over de velgen vooraan, die mogen we dus weer van tijd tot tijd schoonmaken! Ook gaat het bij stevig remmen allemaal wat trillen, kwestie van uitlijnen? Ook willen de remmen nog wel eens piepen. Wij weten inmiddels waar het aan ligt, het is een kwestie van keramisch vet op tactische locaties toepassen...
Betrouwbaarheid: goed. Heeft wat ouderdomskuurtjes: tellers doen soms raar, achteruitrijlicht doet het soms niet (althans, zo was dat in het begin), geklapper tussen de 1 en de 2 bij gas los, speakers doen het alleen aan de bijrijderskant van de auto... het gros van de kuurtjes is eigenlijk elektrisch en daarom ben ik wel blij dat er niet veel opties op zitten. We gaan er nog een tijdje tegenaan kijken maar de verwachtingen zijn goed. Is bijna allemaal gewoon een kwestie van achterstallig onderhoud.
Gebruikskosten: goed. Valt ons alleszins mee in ieder geval! Het verbruik variëert doorgaans tussen de 1 op 10 en de 1 op 12, waar wij best mee kunnen leven - we hebben hem ook niet voor het dagelijks gebruik, meer voor het plezier - en de youngtimer-regeling van 120 euro wegenbelasting per jaar bevalt ons ook nog best goed. Dat we hem in de wintermaanden dan niet mogen rijden deert ons dus ook niet, sterker nog, dat bespaart hem de confrontatie met het pekel - en dat is voor alle auto's een verloren strijd. Verzekering is circa €30 per maand. Naast de vaste lasten en variabele lasten hebben we ook het onderhoud, maar het gros van het werk is gedaan. Dat we het door drie kunnen delen is ook erg fijn.
Nog een to-do-list om het even af te maken:
- Kleien (verwijderen oneffenheden uit lak)
- Chroomstrips mooi maken
- Bumpers mooi maken
- Mistlampen?
- Engine flush
- Vervangen slangen motorruimte
- Speakers repareren
- Remlicht linksachter vervangen
- Kijken naar veren/schokbrekers
- Kijken naar geklapper tussen één en twee
- Aanmelden voor Klokje Rond / Op de Rollenbank
- Uitlijnen wielen
- Remmen extra insmeren met keramisch vet
Het is nu alweer laat en ik kan weinig meer bedenken. Wanneer ik dat wel doe, dan zal ik ongetwijfeld wel weer deze review bijwerken.
In ieder geval bedankt voor het lezen! Tot de volgende keer!
Psychologisch effect
Eén ding wat ik niet besproken heb in het stuk hierboven is het psychologische effect. In mijn tijd met deze auto heb ik al vaker hoofden zien draaien en ook op de weg kijken mensen toch vaak even. Zo'n oude BMW, zo'n echte Sharknose, dat valt op. Zeker op de linkerbaan! Ik heb daar een tijdje doorgebracht, met 135 km/u op de GPS. Ik heb normaliter weinig met de linkerbaan - en ik wilde ook niet in het stereotype vallen van "BMW alleen maar op de linkerbaan", maar dit voelde toch wel machtig. Deze 30 jaar oude BMW mocht even vanouds stormen en dat deed hij met alle genoegen. Zie je opeens een Sharknose in je binnenspiegel opdoemen... denk haast dat het alleen maar leuk is ;)
Verder krijgt de auto vooral in Duitsland veel erkenning. "Ah, ein alter Fünfer!" Altijd leuk om even te spreken over waar we hem vandaan hebben en wat er onder de kap zit (immer reihensechser). Ook op de Autobahn af en toe opgestoken duimpjes. Dat is toch wel een bonus voor de rijervaring, die op zich zelf natuurlijk al prettig is!
Ook is het tegenkomen van andere oudere auto's (voornamelijk BMWs) altijd even kijken en zwaaien. Dit weekend haalde ik twee witte 2000s in op de snelweg: opgestoken duimpjes en kort getoeter werd uitgewisseld. Een half uur later werd ik weer door ze ingehaald en hetzelfde deed zich weer voor. Dat blijft leuk.
De ervaring met dit soort projecten is dus altijd positief; ten eerste omdat je er zelf werk insteekt (we moesten even wat klaren voordat hij überhaupt kon rijden) en dus dubbel kunt genieten van het resultaat, ten tweede omdat zo'n oude auto eigenlijk altijd vanzelf voldoende gespreksstof oplevert vanwege de herkenning en een stukje geschiedenis, en ten derde omdat je vanzelf bij het groepje oudere auto's op de weg komt te behoren en dat is allemaal plezier onder elkaar.
Vandaar het stukje over psychologisch effect. Het is bij dit soort auto's toch wel een belangrijk aspect. Altijd leuk!
New fragrance for men: Petrolhead
Eerst wil ik gaarne het volgende filmpje met u delen, welke wij anderhalve maand terug gemaakt hebben op de Autobahn. Het zou een goed beeld moeten vormen van waartoe onze E28, volgetankt met ARAL Ultimate 102 en uiteraard goed warm gereden, in staat is. Lekker genieten van een stukje zescilinder-geluid :)
https://www.youtube.com/watch?v=FICWD6zMYL8
(Naar mijn idee houdt Charlie, de vriendelijke Sanoma-medewerker, nog steeds radiostilte in stand omtrent het euvel van YouTube-filmpjes in MyReview. Dus ik doe het maar even zo. ;))
Ook het spook der elektronica komt even langs om z'n ding te doen, zoals men in het filmpje aan de snelheidsmeter kan zien. We zijn er mee bezig! In de tussentijd houdt "Miep", de 7 jaar oude TomTom, ons op de hoogte over onze GPS-snelheid. Lief.
Maar goed, het is in dit review een tijdje stil geweest, een tijdje waarin we weer hebben mogen genieten van deze fantastische wagen. Ook onze innerlijke petrolhead werd steeds blijer wegens een - gedurende weken - langzaam aanzwellende benzinegeur... wacht even, da's nie' goed nie'! Een van de Buurmannen was er toch maar eens ondergekropen om dit luchtje van verklaring te voorzien. De ontdekking die hij daar deed, deed z'n humeur toch flink wat dalen...
Een druppeltje benzine hing aan één van de steunen van de benzinetank. Ook maar een paar centimeter van de uitlaat verwijderd, oei... Een poreus slangetje of een slecht afsluitende tankdop hebben we al bijna helemaal uitgesloten, helaas - want dat is makkelijker te verhelpen dan een lekke benzinetank natuurlijk.
Nu werd deze ontdekking gedaan terwijl er nog maar een paar dagen af te tellen waren tot de Neerlandsche première van de nieuwe Bond-film Spectre, waar ik met mijn neef en goede vrienden heen zou gaan, strak in het pak, met uiteraard passend vervoer in gedachten, maar met deze ontdekking mocht het dus niet zo zijn en moesten we ander transport bedenken.
Overigens wil ik iedereen aanraden om de nieuwe Bond-film te gaan zien, omdat dit naar mijn mening een zeer geslaagde editie is, een hele mooie en indrukwekkende film is, de traditionele humor weer z'n terugkeer maakt en Daniel Craig helemaal in zijn element is.
Dat wil niet zeggen dat de première - naast leuke aankleding van de bioscoop - zozeer helemaal geslaagd was. Aan de film vooraf keken we drie kwartier lang naar de livestream vanuit Amsterdam, waar twee klungels relevante vragen stelden aan irrelevante gasten en andersom. Kijk, Léa Seydoux, een knappe Franse en zeer goede Bond-girl, kwam speciaal naar ons landje voor deze gelegenheid. Nou had ik van haar wel willen weten wat haar favoriete Bond-film was, wie haar favoriete Bond was, wat voor rol dit in haar leven had gespeeld, dat soort interessante dingen. In plaats daarvan werden deze vragen gesteld aan willekeurige BN'ers (en NBN'ers ;))...
en werd zij afgeserveerd met journalistieke pareltjes als "and is Danny-jol Kreeg a goed kisser?" en "will joe bie mai Bond-gurl?" - mijn god, man.
Maar goed, naast mijn schaamte voor de verschrikkelijke vertegenwoordiging van dit land heb ik dus mogen genieten van de film. Alsook van de zilveren tweede generatie Kia Rio 1.4 Club Fifteen Sport van m'n ouders die de BMW verving op mijn heen- en terugweg naar de film. Leuk karretje blijft het wel ;)
We houden jullie op de hoogte over de stand van zaken rondom de auto, want we hebben wat dingen op de to-do-lijst die we in de winterstop af willen gaan maken. Daar is zojuist de benzinetank dus bij gekomen, helaas. Maar we gaan het zien.
Voorbereidingen Winterstop
De laatste update was alweer een tijd geleden en gezien het feit dat er zich hier op de website van Autoweek mogelijk een aantal mensen bevindt die graag op de hoogte wil blijven over deze auto, dacht ik: laat ik er vooral eens wat bijschrijven.
Nu ik weer eens al het bovenstaande doorgelezen heb (nog best een opgave op zich) vallen mij voornamelijk drie dingen op;
1) Enkele links bovenaan de review die de lezer direct naar de verschillende "hoofdstukken" voeren zouden machtig mooi zijn!
2) Charlie, oh Charlie... ik verlang naar jouw woord...
3) Wat had ik toch weinig kennis van zaken! Ik schreef en handelde naar "Kennis" die voor de helft bestond uit ware feiten en voor de andere helft bestond uit aannames gestoeld op diezelfde ware feiten... en dat ging dan gepaard met een stukje blind enthousiasme omdat het op zich natuurlijk wel fantastisch is om tot "mijn" eerste auto een BMW 5-serie te mogen rekenen.
Maar goed, sindsdien heb ik veel geleerd en er is nog veel meer te leren... maar ik kan jullie in ieder geval beloven dat ik zaken nu wel nauwkeuriger kan plaatsen dan voorheen en dat dat ook zijn weerslag zal hebben op dit verslag.
Met "Ik heb veel geleerd" doel ik vooral op: technische zaken, het financiële gebeuren rondom een 30 jaar oude auto, hoeveel een goede behandeling door zijn eigena(a)r(en) wel niet kan uitmaken voor een auto(!), alsook het verschil tussen oude auto's en nieuwe auto's: complexere technieken en de alles-dominerende integratie van electronica maken het zelf aanpakken van storingen nagenoeg onmogelijk, waarbij de consumptiemaatschappij z'n schouders ophaalt en zegt: "Maar dat wil de moderne automobilist toch al niet meer? En als het te veel wordt schaft men toch gewoon een nieuwe aan?"
Maar goed, beste lezer, ik zou tegen het overgrote deel van de Nederlandse automobilisten graag willen zeggen: "verdiept u zich eens in uw auto en het scheelt u centjes, vele centjes..."
In ieder geval is de maand december al een klein tijdje aan de gang en mag de BMW de weg niet meer op totdat het maart is (grapje van het kwarttarief, kennen we wel). Is fijn voor ons, omdat nu zowat elk slap excuus om er een stukje mee te rijden geen houvast meer heeft en dat wat we zouden uitgeven aan benzinegeld nu naar het onderhoud kan. Is ook fijn voor de BMW omdat 'ie dan niet te maken krijgt met dat smerige spul dat de goed geïnformeerde automobilist kent als "pekel" en hij droog binnen kan blijven staan.
Wanneer de kerstvakantie eenmaal begonnen is (verder zijn we als naarstige studenten natuurlijk met andere dagelijkse bezigheden bezet!) is het dus weer tijd om eraan te gaan sleutelen. Dat mag ook wel, want een paar dingen steken vrolijk de kop op terwijl hun aanwezigheid niet per se gewenst is ;)
Daarbij wil ik ook direct wel zeggen dat de auto in ieder geval 7700 kilometer probleemloos afgelegd heeft en wij trots zijn op dat resultaat. De verwachting is om in 2016 dat "record" nog veel verder voorbij te schieten!
Wat ik eerder omschreef als een lek bij de benzinetank is nog steeds van toepassing, al hebben we nu de oorzaak wat beter vast weten te stellen. De auto lekt namelijk alleen benzine wanneer het brandstofsysteem onder druk staat (draaiende motor) en niet als de auto alweer een paar dagen heeft gestaan. Naar ons huidige idee gaat het om dertig jaar oude benzineleidingen die poreus zijn geworden. Gelukkig hebben wij ons drie meter aan verse benzineleiding laten verschaffen door BMW-specialist Offenga, onder enkele andere zaken.
Daarmee wordt hopelijk ook een ander probleem opgelost, want de motor heeft nog steeds vaak twee pogingen nodig om te starten als hij nog warm is (bij een koude start helpt de koude-start-injector mee en is het geen probleem). Dit kan dus ook liggen aan de poreuze slangen. Gaan we vanzelf meemaken!
Daarnaast lekt er bij het differentiëel ook nog olie, dus daarvoor twee nieuwe keerringen besteld en binnengekregen.
Het derde (en laatste) lek zit bij het slangetje tussen het expansievat voor de koelvloeistof en de radiateur. Is ook gewoon een kwestie van oud materiaal. Kunnen we een overgebleven stukje benzineleiding van de nieuwe rol voor gebruiken.
Met de koplampen gaan we ook nog bezig; in beide dimlichten waren barsten gesprongen (omdat ze, na enkele uren in bedrijf te zijn geweest, door ons getrakteerd werden op koud water bij het wassen van de auto...) en moesten we dus al snel nieuwe units in huis halen. Originele Hella's, uiteraard! Omwisselen en opnieuw afstellen wordt een mooie klus voor op het lijstje.
Keienvanger strak maken: deze heeft eens zo'n opdonder gehad dat de fitting voor de rechter mistlamp naar buiten gebogen is en dat de hele bumper dankzij gebogen steuntjes scheef hangt. Verder zitten er gewoon deukjes in en zitten er taperesten op. Dat kan allemaal mooi aangepakt worden. Daarna kunnen beide afdekplaatjes er weer op en kan er volgende zomer nagedacht worden over mistlampen.
Kofferbakrubber en pakkingen achterlichten; zijn beide via de BMW-dealer binnengehaald en is een klein beginnetje aan gemaakt. Kofferbakrubber dient ter afdichting van de kofferbak tegen allerlei soorten water, was helaas niet meer helemaal voor z'n functie geschikt, zo bleek twee maanden terug (inhoud kofferbak doorweekt). Ook stond er in het linker achterlicht een boel water. Oorzaak: de pakking die hem zou moeten afdichten, is ooit eens gerepareerd met wat ducttape (tip: dat is een beunhaas-oplossing voor "false economy"-fetisjisten en gaat niet werken). Simpele klus.
Daarbij komen dan nog enkele zaken betreffende het onderstel;
Nakijken van de reactiearmrubbers. Dit is namelijk een mogelijke oorzaak van trillingen in het stuur bij ongeveer 85 kilometer per uur. De trillingen zelf zijn niet zo hevig dat de veiligheid in het geding komt maar het hoort natuurlijk niet. (Bij remmen op hoge snelheid wil de koets nog wel eens hevig schudden totdat je het opnieuw probeert, ligt misschien ook hieraan...)
Vervangen schokdempers: dit is het grootste punt qua werkzaamheden, zowel in de tijd die het vergt als in de financiën die erbij komen kijken. De huidige schokdemper die linksachter zit is namelijk een beetje overleden, waardoor de auto een beetje schuin komt te staan en de koets bij bochten naar rechts merkbaar slechter reageert. Klappen vangt hij ook belabberd op en de drempels in de Nederlandse wegen hebben nu ook grotere kans om een ontmoeting te maken met onze uitlaat...
Gezien de grote negatieve invloed op het weggedrag en de veiligheid hebben we dus besloten om hem te vervangen. Aanvankelijk dachten we aan beide schokdempers op de achteras vervangen en gelijk ook de veren erbij (zware belasting op achteras in combinatie met relatief grote overhang achteraan is namelijk nog steeds huilen), maar toen raadde een vriend van ons aan om in plaats daarvan gewoon de schokdempers rondom te vervangen. Als je alleen de achteras aanpakt komt de koets daar namelijk weer een stukje omhoog en worden er extra krachten uitgeoefend op de (oude) veerpoten vooraan, wat men niet moet willen.
Onze keuze qua schokdempers gaat daarbij trouwens uit naar Bilstein B4 omdat die naar verluidt de karakteristieken van de originele goed benaderen en betrouwbaar zijn. Ook goed verkrijgbaar en niet te duur, dat is een mooie bonus.
Piepende remmen: treedt soms op, ligt (voor zover ik me de heldere uitleg van een goede vriend herinner) aan een plaatje tussen de remklauwen en de remschijven (vooraan) dat even met koper-/keramisch vet ingesmeerd moet worden.
Kleppen stellen: naast het karakteristieke getik van de injectoren zit er ook flink wat geluid in de kleppen van de motor dus het werd weer eens tijd dat die gesteld gaan worden. Voor zover wij weten is dat al een tijd niet meer gedaan en de handleiding schrijft voor dat men dat elke 30.000 kilometer doet! Ik sta iedere keer weer al versteld van hoe mooi de M20B20 draait, hoe rustig en soepeltjes hij z'n werk onderin de toeren doet en hoe hij bovenin de toeren begint te zingen (zoals men in Duitsland het beschrijft: seidenweich hochdrehend) - maar de kennis dat dit wellicht nog beter kan geeft veel motivatie om dit klusje uit te voeren. (Het is dus ook niet moeilijk te begrijpen dat BMW met dit soort motoren naar zijn huidige positie geklommen is. Daar is tenslotte hun naam ook naar!)
Kortom, een paar dagen flink klussen en ruwweg 500 euro over de toonbank. Beschouw het als een investering! Bovendien zijn het allemaal, dankzij de simpele en goudeerlijke techniek waarmee deze auto gebouwd is, werkzaamheden die wij zelf uit kunnen voeren en waarvan we dan des te meer de vruchten kunnen plukken. We zijn veel minder geld kwijt dan wanneer we dit aan een garage zouden uitbesteden en veel meer met de auto zelf bezig... en hoe langer je met zo'n auto bezig bent, hoe meer je ervan gaat houden.
Overigens is er nog een ander stukje nieuws: met drie man waren wij begonnen (Buurman & Buurman & ikzelf), met twee man zijn we over! Buurman nummer 1 (waarmee ik aanvankelijk in contact kwam) is uit het project gestapt wegens tijdsgebrek en omdat hij zichzelf erop betrapte dat hij er toch niet zo veel mee bezig was als de andere twee. De kosten mogen nu dus door twee gedeeld worden in plaats van drie. Maar goed, de overgebleven twee zijn niet van plan ermee te stoppen en deze auto mag nog een tijdje onder ons blijven!
"BMW E28 520i, Autobahn (Short)"
https://www.youtube.com/watch?v=GP0Rk36Q4mg
"1985 BMW E28 520i on the Autobahn"
https://www.youtube.com/watch?v=FICWD6zMYL8
(Kan de filmpjes nog steeds niet gewoon bovenaan naast de vier foto's zetten vanwege de verouderde functies van MyReview. Waarschijnlijk is Charlie er nog steeds hard mee bezig na een half jaar ;))
Dat was het voor nu, ben alweer heel lang aan het schrijven geweest. Maar goed, ik denk bij dit soort verslagen altijd: met te veel informatie kun je meer dan met te weinig! Alvast tot de volgende keer en bedankt voor het lezen.
Wieder Unterwegs
Dat was lang geleden! Men zou haast denken dat er niets meer met deze wagen gebeurt... en dat moet niet, want de tijd staat niet stil - en deze wagen ook niet (meer).
Wat er in de kerstvakantie nog van gekomen is, komt op het volgende neer;
- Staren naar de auto ;)
- Schokdempers achteraan vervangen. (In de oude zat geen werking meer en we reden dus op de veren, in feite... vooraan gaat het nog goed, houden we in de gaten).
- Kofferbakrubber vervangen. Nog een aardig karwei om oude lijmresten weg te halen zonder de lak te vernietigen, maar ziet er weer als nieuw uit (en lekt niet meer)!
- Benzineleidingen gedeeltelijk vervangen. De slangen die lek waren zijn eruit en de motor leek daadwerkelijk iets stabieler te lopen.
- Lekkend koelvloeistofslangetje vervangen met stukje benzineleiding
- Verse Hella's gemonteerd. Geen gebroken glazen meer hier! Het linker dimlicht ziet er nu nog wat melkachtig uit, wordt ook in de gaten gehouden.
- Gordelstops gemonteerd! Als men zijn of haar riem nu wil bevestigen, hoeven de handen niet meer naar de vloer te reiken, want de gordels hangen nu weer op hun originele hoogte!
- Nieuwe koppelingshulpcilinder gemonteerd. Er staat weer wat meer druk op het pedaal - en we lekken nu dus geen remvloeistof meer. Ook fijn...
Wat nog niet is gebeurd is dus het kleppen stellen (komt binnenkort), het vervangen van een keerring bij het differentieel (lekt olie, gebeurt binnenkort), de bumper strak maken en de keienvanger opknappen (liever eerder dan later, maar minder belangrijk dan de technische zaken), reactiearmrubbers nakijken / vervangen (al hebben we het afgelopen weekend van trillingen niet veel last gehad).
Ook is de koudestartinjector (of het koudestartventiel) nergens te vinden. We dachten de oorzaak gevonden te hebben van het zogenaamde "warme start-probleem" (zie: https://www.youtube.com/watch?v=mERrz5PsXqU), maar dat moet dan iets anders zijn...
Piepende remmen is grotendeels opgelost. Alleen linksvoor nog even wat keramisch vet toepassen.
En ja, wat zou er verder nog kunnen gebeuren aan de auto? Dat is eigenlijk een flinke waslijst, met deels haalbare wensen en deels (op dit moment) onhaalbare wensen. Een Tempomat inbouwen (mechanische cruise control) lijkt ons wel lachen, maar heeft totaal geen prioriteit, is vast en zeker prijzig - én misschien is het voor de originaliteit leuker om niet willekeurige opties van de toenmalige optielijst te plukken en in te bouwen. Al hebben we ook al een schakelaar voor mistlampen...
Wel moet er (weer met originaliteit in het oog) een digitaal klokje ófwel een OBC (boordcomputer) komen, want E28s die uitgevoerd werden met een toerenteller hadden standaard een digitaal klokje ernaast (of dus een OBC). Bij ons zit daar nu een lege ruimte. Over een leuk sound system denken we ook na (zolang het uiterlijk allemaal goed past) maar is weer zoiets wat echt geen prioriteit heeft.
Nee, dan misschien de banden. Goodyear EfficientGrip in de juiste bandenmaat (de huidigen zijn één maat te klein) zouden hoogstwaarschijnlijk het verbruik, het comfort en het uiterlijk allemaal ten goede komen.
Nog dringender zijn de koelvloeistofslangen. Die zijn inmiddels ook 30 jaar oud en als die knappen zijn de rapen gaar. We wilden sowieso al meer aandacht gaan besteden aan de motor weer op 100% (liefst 105%) krijgen door al het oude rubber te vervangen, enkele onderdelen schoon te maken en het opnieuw naar fabriekswaarden af te stellen, maar liever de (technische) veiligheid eerst. Qua koeling is het dan ook handig om de thermostaat te controleren op juiste werking. Het temperatuurmetertje in het dashboard lijkt af en toe het rode gebied iets te willen toefluisteren, maar dat hoeft van ons helemaal niet.
Dat dat temperatuurmetertje rare dingen doet hoeft, trouwens, dan ook niet eens aan de thermostaat te liggen. De achterliggende electronica voor de klokkenwinkel (oftewel, een setje printplaten) zijn misschien niet meer 100% meer. We hebben na een koude start wel eens 160 km/u gehaald op een oprit, maar zo lang was die oprit helemaal niet (en de eerste versnelling ook niet). Ook de kilometerteller telt soms niet helemaal netjes door. Dat zit ons ook goed in de weg, want we willen hier wel eerlijk over kunnen blijven!
Ik zal jullie overigens maar weer verblijden met een filmpje, want geschreven heb ik al genoeg. Het zal weer moeten met een directe URL, want Charlie... ja. ;)
https://www.youtube.com/watch?v=k7yQzeIkSTQ
Dit was een paar dagen terug, toen we weer eens besloten om een ritje te maken en de wagen eens zijn passen te laten maken. De beschrijving bij de video verhaalt hierover meer.
Nog steeds verbaast het me hoe rustig men kan touren met zo'n wagen. Het bovenstaande filmpje is enkel een compilatie van momenten van stevig versnellen, maar daartussen zaten telkens hele segmenten van de vijfde versnelling opzoeken en rustig doorrollen. Het geluidsniveau was dan aangenaam aan boord en ook de amber-rode verlichting in het dashboard gaf een heerlijke sfeer. Temperatuur goed, goede zithouding aannemen... en dat zescilinder gezoem om het af te maken.
Deze auto stelt dus nog steeds niet teleur en het vooruitzicht is positief. Dit jaar zal er weer veel beleefd worden en ik ben van plan om jullie ook desgewenst op de hoogte te houden. Dus voor nu zeg ik alvast, tot de volgende keer!
Langzaam terug naar 100%
Bijna twee maanden verder en het is hier weer een tijdje stil geweest. Tijd voor verandering. En nieuwe foto's! Blijkbaar zijn er toch wat werkzaamheden in gang met betrekking tot MyReview (waarvoor wellicht dank aan onze vriend Charlie?), want ik heb nu 7 foto's (waarschijnlijk waren meer ook mogelijk) kunnen plaatsen waar vroeger 4 de limiet was. Ook heb ik het probleem met het plaatsen van een video bij MyReview weten te omzeilen door één van onze YouTube-filmpjes opnieuw te uploaden naar Vimeo. Nu nog uitvogelen hoe men daar vanuit deze review bij komt...
In ieder geval heeft ons werk niet stilgestaan met deze wagen, en de avonturen hebben ook niet op zich laten wachten!
Het begon met het vervangen van de reactiearmrubbers en een koelvloeistofslang waar al een klein oppervlakkig scheurtje in zat. Het eerste merk je bij het rijden (trillingen bij remmen verminderd, sturen lijkt strakker te gaan), het tweede niet - al heeft het wel bijgedragen aan vrede van gedachten ;)
Ook hebben we de bobine nog vervangen, waardoor ons ontstekingssysteem zowat geheel vernieuwd is (bougies, rotor en verdelerkap, bobine). Aanleiding hiervoor was het feit dat mijn collega in het project op weg was om mij op te halen, maar er halverwege opeens niets meer gebeurde tussen zijn rechtervoet en de achterwielen... hij heeft de wagen toen stilgezet bij een kruising en is met een jerrycan 5 liter Sprit gaan halen bij het nabijgelegen tankstation (dit alles in het zicht van een collegezaal vol studenten die pauze hadden), maar dat mocht niet baten. Na uitgesloten te hebben dat het een benzineprobleem was heeft een collega hem toen maar weggesleept en leek het aan de onsteking te liggen! Ondanks dat de motor later die dag op miraculeuze wijze toch weer tot leven kwam, hadden we geen zin in fratsen - en daarmee werd een nieuwe bobine geïnstalleerd.
Frappant was dat de motor daarna beter leek te lopen, er waren minder plofjes in de uitlaat aanwezig... blijkbaar kunnen bobines dus ook langzaam degraderen en zodoende de werking van de motor beïnvloeden!
Ik heb zelf daarna ook de wagen meegenomen voor een dagje uit. Heb met mijn oma en een heleboel familie op sleeptouw een eind naar Duitsland gereden om eerst gezellig ergens te eten en daarna naar een museum te gaan met een stukje familiehistorie. Daar hoorde natuurlijk passend vervoer bij! De wagen heeft het de hele dag fantastisch gedaan, heb zowel op de heenweg als op de terugweg letterlijk urenlang 120 km/u gereden (de motor draait dan 3500 toeren en maakt dan zo'n heerlijk, verslavend zoemend geluid), geen cruise control nodig gehad (het gaspedaal maakt een lange slag en daarmee kan men heerlijk precies doseren). Geen problemen en allerlei complimenten van de familie, was een fantastische dag. 's Avonds terug naar Groningen met nog een tante in de auto die ik in de buurt kon afzetten. Was weer rustig constant aan het rijden, zat midden in een verhaal... "kloenk!" Geen reactie meer op het gaspedaal. De wagen had blijkbaar besloten dat wij maar eens even in de versnelling moesten uitrollen... snel de eerstvolgende afslag genomen, teruggeschakeld naar z'n 4, wielen bleven nog steeds de motor aandrijven - en wij bleven nog afremmen... koppeling ingetrapt om zo ver mogelijk uit te rollen, motor viel terug naar 0 toeren (oei), in de berm stilgezet...
Heb alles gecontroleerd. Gaskabel goed, accu goed, geen lekkages, geen rare dingen, alles onder de motorkap zag er normaal uit. Heb toen de sleutel omgedraaid, motor startte weer even, draaide op 1100 toeren. Keek mijn tante verwonderd aan en gaf wat gas om het allemaal uit te proberen. 2000 toeren en terug, geen probleem. Kon het haast niet geloven, probeerde het nog éénmaal, 4000 toeren en terug... naar 0. Daarna heeft de motor geen kik meer gegeven. Op zoek naar de oorzaak! Bemerkte dat als ik de ontsteking op contact zette, de benzinepomp geen korte (luide) bzzt gaf. De benzinepomp was altijd een lawaaierig kreng (als je vanuit de verte op de auto afliep, hoorde je eerst de benzinepomp zoemen, daarna pas de motor) en was waarschijnlijk aan vervanging toe, dus mijn vinger wees al snel in die richting.
Door een collega die avond nog weggesleept, was gelukkig al niet te ver meer, en mijn tante is veilig thuisgekomen met dank aan mijn ouders - gelukkig al die tijd een positieve instelling ("heb ik tenminste ook nog eens een leuke anecdote om te vertellen, normaal lig ik om 8 uur al in bed"), net zoals ik, want zo beleef je nog eens wat. Even later benzinepomp vervangen, nog steeds niks bij het omdraaien van de sleutel... bleek toch het brandstofpomprelais (Scrabble?) te zijn. Het relais overbrugd met een simpel draadje, en de pomp deed opeens rustig zijn werk... Dan toch maar het relais vervangen. Nu draait de motor weer rustig en maakt de wagen niet meer zo'n lawaai. Die oude benzinepomp had misschien nog even mee gekund, maar we zijn hier in ieder geval blij mee.
Even later met hulp van een goede vriend de kleppen allemaal nog gesteld, een klus van een paar uur. De kleppen stonden allemaal aan de ruime kant van 0,20 mm, dus hebben we weer netjes op 0,25 mm gezet. De motor bleek nu weer nóg beter te lopen, het is immers van belang dat de in- en uitlaatkleppen op de juiste momenten worden geopend. Wij blij terug naar huis. Totdat bleek dat de motor bij volgas vanaf 4500 toeren ging lopen inhouden! Dat was niet de bedoeling. Nog één keer proberen met wat minder gas... boem! Gigantische knal en de wagen direct stil gezet. Motor bleef draaien, gelukkig. Deur open, gigantisch lawaai... was er een gat zo groot als een duim in de einddemper geblazen!
Deze huis-tuin-en-keuken-sportuitlaat verbeterde misschien de flow, maar bij last op de motor boven 2000 toeren werd het interieur van de wagen tot een soort klankkast getransformeerd en alle oren daarbinnen tot bloeden gebracht (figuurlijk dan). Mede vanwege alle argwanende blikken van onze mede-weggebruikers en het feit dat hiermee rijden een hoogst illegale praktijk was, hebben we de wagen hierom snel teruggebracht en een plaatje tegen de uitlaat gelast. Weg geluid, welkom volgas-probleem...
Hierdoor besloten om de einddemper maar te vervangen want hij is waarschijnlijk toch niet goed meer. Daarnaast direct ook een nieuwe thermostaat en nieuwe stuurkogels meebesteld. Thermostaat is fijn om 100% te hebben in de zomer, en de speling op de stuurkogels was bij de APK al ruim bevonden (ook al was het geen afkeur en ook geen adviespunt). Daarnaast hebben we nu ook een digitaal klokje om in te bouwen, want E28s met toerenteller werden destijds dus ook standaard geleverd met dit klokje, en dat hadden we nog niet. Ook hebben we een gereviseerde tellerbak laten overkomen waarvan we de printplaten kunnen gebruiken voor onze eigen tellerbak. Hierdoor is hopelijk ons probleem met haperende electronica straks opgelost.
Ja het is ook wat met die youngtimers / classics! Scheelt nog dat het een auto is voor de lol en niet voor dagelijks gebruik. Al is het klussen aan zo'n auto natuurlijk leuk werk en betekenen alle dingen die fout gaan meestal een vervangend onderdeel waardoor de auto steeds verder terugkomt naar een zeer goede staat. Hierover gesproken, kan ik nog wel een klein overzicht bieden van alles wat er aan de wagen gebeurd is...
- Distributiewissel + waterpomp vervangen
- enkele slangetjes vervangen
- Verse filters + vloeistoffen
- Verse ruitenwisserrubbers
- Nieuwe gasveren motorkap
- Diverse lampjes vervangen
- Toerenteller ingebouwd
- BBS Styling 5 15" wielen eronder
- Nieuwe remschijven
- Nieuwe remcilinders / stukje remleiding achteraan
- Nieuwe verdeelkap + rotor + bougies
- Één injector vervangen
- Nieuwe gaskabel
- Raammechanisme rechtsachter gerepareerd
- Kofferbakrubber vervangen
- Waterpomp vervangen
- Nieuwe reactiearmen
- Nieuwe schokbrekers achter
- Nieuw vergrendelingsknopje rechtsachter
- Nieuw gedeelte uitlaat
- Nieuwe koplampglazen (Hella)
- Nieuwe pakking achterlicht links
- Benzineleidingen grotendeels vervangen
- Nieuwe bobine
- Nieuw brandstofpomprelais
- Kleppen gesteld
Dit alles heeft geleid tot een wagen die een stuk beter rijdt en functioneert dan voorheen. Het verbruik ligt gemiddeld op iets meer dan 9 L/100km (rond 1 op 10,5), iets waar we trots op zijn. En de motor doet zingend zijn werk. Und das Fahren macht Freude.
Te doen rest ons dan nog:
- Hardyschijf vervangen (gebonk bij schakelen moeilijk te vermijden)
- Nieuwe einddemper erop zetten
- Stuurkogels vervangen
- Thermostaat vervangen
- Slangen (vacuüm, koelvloeistof, benzine) vervangen, hierna motor perfect afstellen (op jacht naar perfect rustig draaien bij stationair)
- Trillen bij remmen oplossen (oorzaak vinden en aanpakken, wielen? Schijven?)
- Uitlijnen na laatste werkzaamheden onderstel
- Knutselen met huidige en gereviseerde tellerbak, digitaal klokje inbouwen
- Bij differentiëel de keerring rechtsachter vervangen, verse olie in diff. gieten
- Band rechtsvoor raakt telkens langzaam druk kwijt, ventiel?
- Uiterlijk van de wagen strak maken (keivanger en bumper uitdeuken, recht hangen)
Daarna komen wellicht nog fratsen zoals een nieuw audiosysteem, wat wellicht een hele dure aanschaf kan worden. Zien we dan wel. Genoeg te doen voor nu. Ook zorgen maken over of het wel goed komt met de BMW Sharknose Meeting die zondag 22 mei zou plaatsvinden, met die grote brand in de evenementenhallen op Haven Cuijk bij Katwijk is weinig zeker op dit moment. We zouden er wel heen. Afwachten dus!
Voorbereidingen tour
De Sharknose Meeting was een succes! Alweer een tijdje terug, maar ondanks de hevige brand die bij de hallen van Haven Cuijk gewoed had, had de organisatie binnen zeer korte tijd een alternatieve locatie kunnen regelen op 10 minuten afstand van de originele locatie. Helemaal top. Met z'n drieën (inclusief de oorspronkelijke project-partner!) heengereden, véél broertjes en neefjes van de E28 tegengekomen (vanuit het niets kwamen we één en even later nog een tweede oude BMW tegen, waarmee we vervolgens een stukje op de rechterbaan van de snelweg in colonne reden - ontzettend vet!)... en aldaar veel mogen zien van de Sharknose-wereld. Bijvoorbeeld een E24 L6 (een 635CSi met de meest luxueuze uitvoering mogelijk, incl. leer op het dashboard, speciale airco unit achterin, verder alle mogelijke opties erop). Diverse Alpina's waren er ook, en heel veel getunede wagens (persoonlijk niet mijn smaak, maar in veel gevallen had ik echt respect voor het werk dat erin zat).
Onze auto stond middenin een rij van andere originele E28s, in een hal vól met E28s, en trok zodoende pas de aandacht toen wij kort voor vertrek nog even een paar minuten de motor en de koplampen aan hadden staan. Ach, af en toe moet je aandacht ook een beetje afdwingen. ;)
Met de BMW gaat het ondertussen niet héél erg goed. Nuwel, het valt allemaal vast op te lossen met een beetje werk. Maar op dit moment is ermee rijden erg onprettig. Dit is er aan de hand:
Sinds die ene keer dat wij de kleppen netjes afgesteld hadden en de motor nu waarschijnlijk wat meer vermogen kan genereren, dan wel de inlaat-/uitlaatcycli íets gunstiger / anders plaatsvinden, hebben we een probleem dat de motor bij volgas bovenin de toeren gaat inhouden. Het rare was dat de einddemper hier telkens invloed op had: met de originele einddemper ging hij inhouden in de 2e versnelling net boven de 4000 toeren, toen knalde er daar een gat in en leek het probleem vervolgens weg te zijn, toen heb ik de avond vóór Sharknose diezelfde einddemper nog dicht gelast* (een nieuwe einddemper was onderweg maar was niet op tijd binnengekomen en we wilden wél legaal op weg naar Sharknose) en vond het probleem pas wat later plaats. Zowel zonder einddemper als nu met een nieuwe demper is het probleem weer terug op z'n oude plek...
* Geen van ons beiden had ervaring met lassen, maar na enkele pogingen bleek ik opeens vooruitgang te boeken. Het was lelijk, maar de demper zat uiteindelijk potdicht! Verrast door mijn plotseling verschenen laskunsten stelde mijn collega mij een zelfgebakken taart in het vooruitzicht. Ik wacht nog steeds. ;)
Mogelijke oorzaken? Een carter-ventilatie-slang die we een keer vervangen hadden met een universele slang waar nu twee rare bochten in zitten die de stroming waarschijnlijk flink afknijpen. Zo kan de motor z'n overtollige oliedruk waarschijnlijk niet goed kwijt? En we kijken met een schuin oog naar de ontsteking. Wij hebben er nooit aangezeten en we weten niet of hij nog op fabrieksinstelling staat, maar als door het stellen van de kleppen het lucht/benzine-mengsel nét eerder of later de cilinders inkomt, kan de ontsteking nu ongunstig staan.
Ook hebben wij de stuurkogels vervangen en gelijk beide stuurstangen meegenomen. Hierna stond de sporing compleet verkeerd, dus hebben we wat geprobeerd om het zelf uit te lijnen. Dit is echt heel makkelijk (stiekem), als je de juiste tools hebt. Vermakelijke quote van het internet: "Zie het zo: Als de eerste de beste pipo bij Kwick Shit kan uitlijnen, dan kan jij dat toch zeker ook! En misschien wel beter ook! Yeah!!!" Veel dank aan Alessandro van het Alfaclub forum.)
De wagen hoort 2 graden toespoor te hebben op beide wielen vooraan. Lees: bij een recht stuur staan beide wielen íets (maar ook echt íets) naar binnen gericht. Moet omdat de auto achterwielaandrijving heeft, hierdoor worden de voorwielen weer iets naar buiten gedrukt, en dat heft elkaar op. Ook krijg je zo goede stabiliteit rechtuit, want de wagen wil nu in een rechte lijn rijden omdat hij door de wielen naar 'binnen' gedrukt wordt. We hebben het op het oog gedaan (wel met zoveel mogelijk hulpmiddelen en truucjes), maar het rijdt nu toch best beroerd. We gaan de wagen binnenkort dan ook goed laten uitlijnen!
Verder waren met het vervangen van de reactiearmen de trillingen in de voortrein bij het remmen wat afgenomen, maar wilden we kijken of het niet toevallig aan de wielen lag. De wielen tussen voor en achter omgewisseld en (bijna) weg trillingen! Bleek dat er wat plaklood van de velg linksvoor was afgevallen en deze nu in onbalans was. Aha! Dat gaat binnenkort weer opgelost worden, samen met het uitlijnen.
Ook komen er nieuwe banden! We rijden nu met Maxxis (195/55/R15) en Pirelli (205/50/R15), welke allebei dus twéé hoogtematen te klein zijn, want de correcte maat moet (205/60/R15) zijn. Heb alvast uitgerekend dat dit zal leiden tot ongeveer 7% lagere toerentallen bij elke snelheid. Zo reden we nog 120 km/u met 3500 toeren, straks met nieuwe banden is dat ongeveer 3270 toeren (of je gaat 130 km/u rijden met ongeveer 3500 toeren). Dat wordt dan wel heel rustig zoemen over de snelwegen! Doen deze motoren echt als de besten. Verslavend.
Overigens ook benieuwd wat dat zal betekenen voor het verbruik. We scoren nu relatief makkelijk 1 op 11 (en worden daardoor nog steeds voor gekken / opa's verklaard op het E28forum, omdat anderen met de M20B20 eerder 1 op 8 halen), misschien dat dat nu iets afneemt richting de 1 op 11,5? Hopen kan altijd!
Voor nieuwe banden kozen we trouwens Goodyear EfficientGrip Performance. Als je verschillende tests gaat opzoeken van zomerbanden, word je echt gek. Als je het geluk hebt om ongeveer dezelfde banden tegen te komen, staan ze weer haast op willekeurige volgorde gerangschikt in de lijst met beoordelingen. De enige zinvolle conclusie die ik kon trekken was dat de hierboven genoemde band overal wel ongeveer in de top 5 stond. Verder viel er echt totaal geen pijl op te trekken. Zodoende. Ze zouden relatief stil moeten zijn, zuinig, en toch goed scoren op zowel droog als nat wegdek. Een vriend van ons die ze onder z'n S60 T5 heeft zitten zei dat je er ongeveer 50.000 km mee uit moet kunnen houden. Afijn, we gaan het zien.
Het is uiteindelijk wel de bedoeling deze auto mee te nemen naar Duitsland eind juli, om daar twee weken te touren en bergpassen alsook enkele musea te gaan bezichtigen / meemaken. Daarvóór gaan we dus in ieder geval nieuwe banden om de velgen heenleggen, deze uitbalanceren, onder de auto zetten, de boel uitlijnen, de afgeknepen carterventilatie-slang vervangen én de ontsteking checken. Met hopelijk als resultaat dat we met een fijn sturende en zijdezacht zoemende wagen een boel plezier mogen beleven in Zuid-Duitsland. Want dat moet hij zeker kunnen!
Even wat rekenwerk
Wat inzicht in de boekhouding is natuurlijk ook fijn. Dit is vaak iets dat achterblijft als je kijkt naar oudere auto's als deze.
Stel, je koopt een auto zoals die van ons. Aanschafprijs daargelaten, wat kun je eraan kwijt zijn?
Die van ons had/heeft veel achterstallig onderhoud na 20 jaar stilstaan in een schuur. Je komt andere problematiek tegen dan wanneer hij die 20 jaar gereden had en goed onderhouden was geweest, maar toch. Daarmee mag je eigenlijk verwachten dat je de aanschafprijs van de auto nóg eens kwijt bent aan het wegwerken van het onderhoud (en als je het allemaal bij een garage laat doen, gaat het al helemaal in de papieren lopen, dus gewoon zelf doen!).
We hebben pakweg 12.000 kilometers gereden met deze auto sinds aanschaf (nu een jaar terug). Puur voor de hobby, in de winter dan ook niet gereden. Met een verbruik van ongeveer 1 op 11 (voor de pessimist mag 1 op 10 ook) is dat 1090 liter aan Super 98 (dat moet deze auto namelijk eigenlijk hebben) met ongeveer €1,63 per liter (gemiddelde literprijs). Zit je over die 12.000 kilometers dus ongeveer aan 1800 euro brandstofkosten. Af en toe is 102-octaan tanken in Duitsland ook wel geinig trouwens, want dat kost vergeleken met 98 in Nederland niets extra (soms goedkoper!).
Alleen met brandstofkosten meegerekend betekent dat een kilometerprijs van €0,15 per kilometer.
Met onze aanpassingen en aanpakken van achterstallig onderhoud komen daar een boel materiaalkosten bij. Inclusief twee keer APK, waarbij de eerste keer ook nog kosten bij kwamen omdat de trommelremmen gerepareerd moesten worden. Hierbij dus gasveren, een waterpomp, nieuwe verdeelkap en rotor, nieuwe (tweedehands) set injectoren, nieuwe bougies, nieuwe bobine, allerlei filters, nieuwe brandstofpomp, nieuwe delen van de uitlaat, E34 honingraat velgen en nieuwe tellerbak + digitaal klokje, een aantal nieuwe slangen onder de motorkap, nieuw kofferbakrubber, nieuwe remschijven vooraan, nieuwe reactiearmen, nieuwe stuurstangen, nieuwe schokdempers achter, nieuwe koplampen, en een boel klein grut. En nu zometeen nieuwe banden, om niet te vergeten! Dat komt alles bij elkaar alweer gauw uit op €2500.
Samen met de brandstofkosten krijg je dan een kilometerprijs van €0,38 per kilometer.
Daarbij komt dan wegenbelasting van €120,- per jaar (kwarttarief, niet rijden in dec., jan., feb.) en verzekering van pakweg €38,- per maand (€456,- per jaar). Vaste lasten zijn dus ruwweg €576 per jaar voor zo'n auto.
Nu verwachten we nog best €1000 uit te kunnen geven voordat de auto technisch weer 100% is, en zoals ook zichtbaar op de foto's hebben we de bumpers nog niet hersteld (al hoeft dat niet de hoofdprijs te kosten). Maar we verwachten ook dat we nu weer een heleboel kilometers op de klok kunnen gaan zetten zonder dat er wat mis gaat. Als we bijvoorbeeld nóg eens 15.000 kilometer afleggen zonder verder serieus onderhoud te moeten plegen, schuift de kilometerprijs al gauw naar €0,22 per kilometer.
Dan de grote hamvraag: is dit het waard?
Eerst twee héle belangrijke dingen: ten eerste deel ik alle kosten en onderhoud met mijn collega. Dat scheelt een stuk en ik leer er heel erg veel van. Ten tweede is het een hobby en een lopend project. Als het niet altijd per se hoeft te werken en je er dagelijks mee naar het werk moet, scheelt dat echt ontzettend veel.
Já, het is het waard. Ik leer héél veel van auto's en techniek en sleutelen. Daarbij is het erg dankbaar werk. Met zo'n auto merk je bij alles wat je doet duidelijk verbetering in hoe hij zich gedraagt. Als je bijvoorbeeld vier uur lang aan de motor loopt te prutsen en vervolgens bij de proefrit constateert dat hij zachter en rustiger loopt en beter oppakt bij gasgeven, geeft dat ontzettend veel voldoening. Als je je een dag bezig gehouden hebt met de schokdempers en vervolgens ook bemerkt dat de auto veel stabieler en rustiger op de weg ligt, is dat fantastisch.
Bovendien ben ik zeer blij om nog even te mogen rijden met een zescilinder. We zitten nu in de 21e eeuw en alles boven de viercilinder wordt inmiddels rap uitgefaseerd. De M20B20 is dan wel de kleinste zescilinder die BMW toendertijd aanbood, maar het blijft een zescilinder. Z'n vermogen en trekkracht zijn tegenwoordig "oké" te noemen (de gemiddelde leasebak met turbodiesel trekt je er toch wel uit), maar het gaat om de manier waarop. Een zes-in-lijn is in theorie de meest gebalanceerde brandstofmotor die er bestaat en dit zie je terug. De motor loopt erg rustig en gebalanceerd en soepel, doet onderin de toeren rustig zoemend z'n werk (als je wilt pakt hij vanaf 1000 toeren al op zonder gebrom of gemor) en begint boven de 2500 toeren echt te "zingen". Daarbij wordt het "redelijke stappen zetten" omgezet in echt sléuren naarmate je dichter bij de rode lijn komt. "Seidenweich hochdrehen" doet hij echt fantastisch. Een machine gemaakt voor comfortabel reizen, en toch op z'n dooie gemak naar de rode lijn sleuren als je het wilt.
Daarnaast heb je met deze auto ook de totale controle. Zelf schakelen, zélf sturen, zelf gas geven. Klinkt erg vanzelfsprekend maar je krijgt gewoon ouderwets véél feedback.
Ook reacties zijn heerlijk. Kijken en zwaaien en duimpjes, vaak van andere oude auto's / BMW's op de weg, maar vaak genoeg ook van mensen in het algemeen. Is een grote bonus.
Ja, soms is het frustrerend als er weer wat mis gaat terwijl je het niet wil, ook al had je het in 95% van de gevallen heus wel aan kunnen zien komen. Ja, het halve land door omdat dat een keertje moet en vervolgens een 70-liter tank moeten vullen met Super 98 is soms ook best vervelend. Maar uiteindelijk: alle hobby's kosten geld, de één meer dan de ander. En je moet toch vooral kijken naar al het plezier wat je eraan beleeft. Daarbij ook realistisch blijven.
Bovendien vind ik dit, relatief gezien, financiëel nog meevallen. Heb laatst de gedachte in m'n hoofd gehad dat ik nog ééns in mijn leven een BMW E31 850i wil bezitten, omdat een V12 (qua karakteristiek een zes-in-lijn in het kwadraat!), met handbak gewoon pure waanzin is. En daarom juist zo aantrekkelijk. Maar dan rijd je tussen de 1 op 6 en 1 op 8 en mag je dus elke 700 km weer een 90L tank vullen met 98... en wegenbelasting voor een bijna 1800 kg zwaar voertuig betalen is ook echt geen pretje. Maar... dromen mag altijd ;)
Half jaar later
Hallo allemaal... hopelijk is alles wel. Het is alweer zo'n half jaar later en dus tijd om deze review bij te werken. Dit is iets wat men in de praktijk veel uitstelt omdat het tijd kost, waardoor er ondertussen nieuwe ontwikkelingen plaatsvinden, waardoor het bijwerken meer tijd gaat kosten, waardoor men het weer uitstelt... etc. En soms is er dan opeens genoeg tijd voor procrastinatie om de gebeurtenissen van een half jaar te gaan zitten beschrijven. Zo weet ik nu dat ik meer dan genoeg te doen heb (understatement-alarm gaat af) voor de studie en op persoonlijke vlakken, maar dat maakt het een ideaal moment om weer over een gebruiksvoorwerp te gaan schrijven waarvan je om de één of andere onlogische reden een hobby hebt gemaakt. Sukkel.
Als het afgelopen half jaar iets duidelijk is geworden, is dat het hebben van een oude BMW - voor twee studenten met minder beschikbare vrije tijd dan ze zouden willen - moeilijk is. Zeker als ze dingen goed en grondig willen aanpakken. Want er zit écht gewoon nog achterstallig onderhoud aan de auto.
Zo valt er nog werk te doen rondom de versnellingsbak: als je niet perfect schakelt (toeren op het juiste peil houden voor de volgende versnelling) krijg je er een beetje een doffe "kloenk" in de aandrijflijn voor terug. Nu is het wel een lekkere egoboost als je perfect schakelt en dat weet te vermijden, maar het is gewoon een slijtage-onderdeel dat vervangen moet worden.
Ook een gruwelijk frustrerend motorisch probleem blijft z'n lelijke kop maar opsteken; als de motor warm is en een tijdje stationair heeft gelopen, gaat hij na een klein tijdje rommelig lopen. Probeer je nu met lage toeren ergens weg te trekken, kan hij ontzettend gaan bokken. Laat je hem stationair lopen, valt hij na verloop van tijd gewoon uit. Ook tot bovenin de toeren trekken heeft wisselende resultaten. Soms trekt hij netjes door, soms voelt het wat dunnetjes, soms stottert het wat, en eigenlijk altijd voelt het net niet aan zoals het hoort. We proberen hier al een aantal maanden een oplossing voor te vinden; nieuwe bougies, nieuwe bougiekabels, nieuwe bobine, nieuwe rotor en verdelerkap, vacuümslangen, dingen met brandstofdruk, elektrische contacten, noem maar op. Allemaal geen soelaas. Die zoektocht gaat nog even verder. Dit probleem heeft er uiteindelijk ook toe geleid dat we de E28 toch maar niet meegenomen hebben naar onze geplande tour door Duitsland afgelopen zomer, maar mochten we een Volvo V70 D5 (vijfcilinder dieselmotor, Euro 4) meenemen. Geen straf hoor, zoek maar eens op hoe bruut die dingen kunnen roffelen! Was ook nog gechipt... Maar was toch niet helemaal waar we op gehoopt hadden. Niet helemaal "eigen".
Verder lijken de veerpoten vooraan ook te verslechteren. De nieuwe veren en schokbrekers achter doen hun werk uitstekend, al betekent dit natuurlijk dat de last een beetje verschuift naar het oude spul vooraan, en dan kan het stuk. Leuk aan oude systemen: ze blijven heel lang goed lopen, maar zodra je iets verandert of vervangt, verschuiven de lasten binnen het systeem altijd zo dat andere dingen in een kettingreactie gewoon stuk gaan. Het gaat nu nog goed, maar die veerpoten staan alvast op de to-do-lijst. Goed aanpakken en origineel houden, zoals altijd.
Het gedrag van de remmen heeft het afgelopen half jaar ook zo nu en dan voor ronduit gevaarlijke situaties gezorgd. Het is zo dat je onder de 50 km/u kunt remmen zonder problemen. Daarboven: je kunt zachtjes remmen (eigenlijk net niks), of iets harder gaan remmen en dan geconfronteerd worden met trillingen die rechtstreeks door de hele koets en je stuur en je pedalen gestuurd worden. Hoe harder je remt, hoe harder de trillingen. Je kunt er wel doorheen trappen, en dan houden de trillingen op, maar tegen die tijd ben je met een soort onnodige en buitengewoon ongepaste noodstop bezig waarbij passagiers je naderhand zullen aangapen alsof je een complete mongool geworden bent en ze eigenlijk direct het voertuig moeten verlaten om hun leven te waarborgen. In de praktijk betekent het dat de bestuurder z'n trots maar even moet doorslikken (van het Engelse spreekwoord), z'n excuses alvast aanbiedt aan de passagiers, en vervolgens pompend remt om de trillingen nog enigszins onder controle te houden. (Om vervolgens blij te zijn als 'ie echt eens hard in de ankers moet, want dat trilt tenminste niet zo...)
Voor het bovenstaande probleem wijzen we de beschuldigende vinger vooralsnog naar de remschijven vooraan. Die zijn gevoelig voor kromtrekken, en als de reactiearmen (of reactiearmrubbers) van het onderstel niet helemaal goed zijn en één en ander niet goed gedempt wordt, gaat het snel fout met die schijven. Maar als de schijven krom zijn krijgen de reactiearmen weer veel te veel te verduren en gaan die ook snel stuk... om dit gezeur te voorkomen moet je ze allebei dus tegelijkertijd vervangen. Waarschijnlijk zat er een te grote tijd tussen het vervangen van de schijven en vervangen van de reactiearmen, waardoor de nieuwe schijven inmiddels krom getrokken zijn. Zonde. Maar niet getreurd, want we hebben plannen voor een serieuze upgrade van de remmen.
Ten eerste heeft de wagen trommelremmen achteraan, standaard op de 518i en de 520i toendertijd. Alle zwaardere motoriseringen kregen een achteras mee waar schijfremmen op pasten. Nu hebben we recentelijk de achteras van een E28 525i, die uit elkaar getrokken werd, kunnen overnemen - mét schijfremmen. Die komt er bij ons onder en dat is alvast mooi, maar we gaan nog verder. We mogen een mooie gereviseerde set van vier schijfremmen overnemen van de opvolger van de E28, de E34. Zo'n E34 is in de regel 200 kg zwaarder dan de E28, dus rijden we straks rond met lichtelijk overbemeten remmen voor onze auto - en daarmee serieuze "stopping power". Mooi? Ja. Origineel? Niet per se. Maar veel E28's krijgen van hun baasjes dikkere remschijven mee en die van de E34 zijn zo'n beetje "plug-'n-play". Bovendien is de E28 niet voorzien van ABS. Of airbags. Of van die moderne elektronische "kijk-wat-we-tegenwoordig-met-z'n-allen-kunnen" hulpjes als dode-hoek-sensoren, automatische remsystemen, lane keeping assist, collision warning system, etc. De E28 gaat er van uit dat die dingen allemaal al aanwezig zijn in de bestuurder en dat je tijdig het rempedaal, dan wel het stuur, weet te vinden. De E28 is verder ook niet echt als een tank gebouwd (al heb ik wel medelijden met degene die bij ons achterop klapt, want daar bevindt zich een serieuze hoeveelheid staal in de vorm van een trekhaak-constructie). Vandaar dat we het ons veroorloven deze upgrade uit te voeren.
Alle bovenstaande problemen zorgen ervoor dat we nogal eens gefrustreerd waren over de auto. Anderhalf jaar tijd en geld erin steken was 'm blijkbaar niet genoeg? Toch, koppig als we zijn, hebben we er genoeg mee gereden - rijden zal 'ie ondanks alles - en vandaar de huidige kilometerstand. De twee ton is officiëel gepasseerd! Waarvan akte in de vorm van de laatste foto die te zien is, bovenaan deze pagina. 200.000 km met 200,0 km op de dagteller, aangetikt om 20:00. We kregen van vrienden al enkele kritiek dat we niet ook nog 20 km/u reden met 2000 toeren per minuut. Tsja, je hebt er van die veeleisende gekken bij lopen... we nemen het maar voor lief.
We gaan gewoon door met werken aan de auto. Hij staat voor de wintermaanden alvast weer in de stalling, en ondanks dat we echt niet veel tijd zullen hebben voor werkzaamheden, blijven we er toch weer mee bezig. Want je krijgt er wel degelijk een mooiere auto voor terug, en erin blijven rijden is een plezier. Van alle auto's waar ik ooit in gereden heb, laat deze zich het fijnste bedienen (en dat zelfs met het rottige gedoe rondom schakelen). Krijg ik hiervan de grootste glimlach op m'n gezicht. En haal ik er enthousiasme uit, wat ik met anderen kan delen. Auto's die net even wat langer naast je blijven hangen op de snelweg, andere oude BMW's die toeteren of van waaruit er naar je gezwaaid wordt. Mensen op straat die omkijken of duimpjes omhoog steken. Het is allemaal positieve interactie die op een fantastische manier contrasteert met het tegenwoordig buitengewoon asociale gedrag dat men vaak op de weg tegenkomt. Afsnijden van anderen, versnellen als er ingehaald wordt, lompe invoeg-acties, bumperkleven. Azijnpissers zijn er genoeg! Ik stap in m'n BMW en zie het allemaal wel weer aan. En af en toe ga je fout doen en verras je mensen op de linkerbaan of bij het stoplicht. Valt meer dan genoeg voldoening uit te halen. Vooral niet vergeten om alles niet al te serieus te nemen. Het is toch maar gewoon dagelijks verkeer, het maakt een paar minuten later al gewoon niet meer uit.
Nog het allerleukste was dat ik met een aantal vrienden die de BMW nog nooit gezien hadden, een reis maakte richting Duitsland. Zo'n 1000 kilometer gereden en een mooi avontuur beleefd. Ik liet me achteraf vertellen dat mijn enthousiasme over de E28 er vanaf straalde, in zo'n hoedanigheid dat zelfs zij die eigenlijk niks wisten van, of gaven om, autorijden er ook al blij van werden. Een en al positiviteit. Het is allemaal net zo leuk als dat je het zelf maakt!
Dus is het het waard om deze auto aan te houden? Zeker weten. De positieve kanten wegen af tegen de negatieve. Als het achterstallig onderhoud gedaan is hoeven we hem enkel netjes bij te houden en dan kan hij er zo weer 30 jaar weer tegenaan. Veel degelijker gebouwd dan moderne auto's. Bij het werken aan deze auto zie je het vanzelf: het was toen echt meer een tijdperk van "wat kunnen we maken" in plaats van "waar kunnen we besparen". Ook de vaste lasten zijn een grap, en met "ordentlich fahren" haal je zo 1 op 11 of 1 op 12 qua benzineverbruik. Modern eco-spul in het B- of C-segment, met letterlijk de helft van de motor die wij hebben, doet het toch niet veel beter dan 1 op 14 of 1 op 15 in de praktijk. Daar draai ik mijn hand dan niet voor om! Zeker met de relatief ouderwetse motortechniek en de aerodynamica van een baksteen vind ik het behoorlijk knap wat deze auto doet en ga ik me afvragen waar de echte vooruitgangen in brandstofverbruik dan zijn gebleven tegenwoordig. En met die zescilinder in het vooronder en de lange wielbasis heb je ook zo'n rust in de auto die je niet in moderne kleine auto's terugvindt. Daarvoor sta ik gerust zonder blikken of blozen nét iets vaker bij de pomp.
En daar moet ik nu allemaal nog maar even van genieten, want stiekem wil ik ook wel weer mee met de tijd en vind ik eigenlijk dat de overstap naar elektrische vervoersmiddelen best versneld mag worden. Onze planeet gaat toch sneller naar de knoppen dan menig persoon vermoedt en daar moet maar even wat aan gedaan worden. Nu is het aanhouden van een 31 jaar oude auto stiekem wel duurzaam (in tegenstelling tot hem naar de sloop brengen en een nieuwe aanschaffen). Maar hoe leuk ik brandstofmotoren ook vind, het zijn relikwieën van een tijdperk waar de mensheid al lang voorbij gegroeid had moeten zijn. Het verdwijnen van die stomme dingen zal ik met lede ogen aanzien (en stiekem wil ik zeker nog enkele old-/youngtimers bezitten in mijn leven, waaronder de E24). Maar het moet. Misschien binnenkort maar via Snappcar een hybride of elektrische auto huren en alvast wennen aan hoe dat rijdt. En dan lekker terug komen rennen naar de E28! Voor zolang het nog kan. (En uiteraard zo veel mogelijk foto's en filmpjes maken die we later altijd nog terug kunnen kijken!)
Maar niet getreurd, er zit nog heel wat in het vat voor deze auto en we gaan er nog meer dan genoeg plezier aan beleven (en delen met jullie). Dus alvast tot de volgende keer!
Bezoek Martiniplaza
Drie maanden geleden alweer dat hier wat gepost was. Hoog tijd voor wat nieuws. Nadat er op het E28-forum een oproep geplaatst was voor een E28 voor een introductie (en deze oproep al vervuld was), hebben we maar zelf een mailtje gestuurd naar onze lokale BMW-dealer, om te vragen of ze toevallig nog een E28 zouden willen hebben staan bij de introductie van de G30 (nieuwe 5-serie). En we kregen te horen dat ons mailtje als geroepen kwam! Want de Commercieel Manager was al druk bezig met allerlei oudjes te regelen (auto's, niet mensen!) voor een gesloten pre-introductie (alleen bestaande klanten van de VMD-groep, zo'n 200 man) van de G30, in Martiniplaza. Dus, na wat mailcontact en een belletje hier en daar, was alles geregeld en kon onze E28 mee! En na heel, heel veel gepoets natuurlijk.
Dus op de betreffende dag kwam de transporteur langs met dikke X5 (30d) en autoambulance. Hij was gepensioneerd maar deed nog steeds met veel plezier dit werk, had zelf vroeger ook een E28 gehad (524td, de eerste (turbo)diesel die BMW gemaakt heeft). Was onder de indruk van de auto en de staat waarin deze was! Bloed (geld), zweet en tranen zitten er dan ook! Bij het poetswerk voor dit evenement hebben we ook de kunststof delen weer netjes zwart gemaakt met een handig middeltje: bumpers, afdekkingen mistlampen, grille, stootstrips, spiegels. Groot verschil. Velgen ook weer helemaal schoongemaakt (nogmaals, BBS-velgen zijn mooi - maar wat een rotklus om ze schoon te krijgen met al die hoekjes!). Wilde ze nog waxen, maar we hebben hiervan afgezien na al dat schoonmaakwerk.
Eenmaal in Martiniplaza aangekomen, de wagen in een hoekje opgesteld. Langzamerhand arriveerden ook de andere voorgaande generaties. Een mooie blauwe E39. Een F10, vers van de dealer. Een E28 met E12 koets, of E12 met E28 onderstel, motor en interieur... eerlijk gezegd weet ik dat niet zo goed, er was weinig origineels aan die auto! En ook nog eens een E60 M5 V10. Toen die de zaal in gereden kwam, dachten we dat de hel losgebarsten was. Leuk uitlaatsysteem zat er achter die V10, natuurlijk... ;)
En natuurlijk mochten we meehelpen met de auto's verzetten. Dus de eerste meters in de G30 hebben we alvast gehad! Het evenement was verder erg mooi, de E28 stond te stralen en wij ten gevolge daarvan natuurlijk ook. De aandacht ging vooral uit naar de nieuwe G30, maar er kwamen ook geregeld mensen teruglopen om even te kijken en om met ons een praatje te maken. Mooie verhalen gehoord, en er was veel bewondering voor dat twee studenten zoiets ondernemen samen. Dikke egoboost voor ons natuurlijk. Maar soms mag dat - het heeft ons ook wel het een en ander aan bloed (geld), zweet en tranen gekost!
Sindsdien hebben we een super net, gereviseerd setje E34-remmen opgehaald. Die kwamen van een E34 525i, een auto die 200 kg zwaarder is dan de onze. Mooi overbemeten dus, een goede veiligheids-upgrade. Dat ophalen ging trouwens per trein, want studenten-OV en gratis. Maar over zweet en tranen gesproken...
Dus de planning is om die alvast op de vooras te zetten met een vers setje RVS-remleidingen erbij en propere remvloeistof erin. Dan zijn we alvast af van die trillingen bij het remmen! De achteras plus remmen komt nog wel eens. Verder nog genoeg spul voor de motor liggen (verse koolborstels voor de dynamo, nieuwe temperatuursensor KVS, nieuwe inlaatslang om vacuümlekken verder uit te sluiten!). Daarvan houden we jullie nog op de hoogte. We hebben weer genoeg in huis om goed te klussen. Nu nog de tijd vinden. Tot de volgende keer!
9,0
- Betrouwbaarheid
- Prestaties
- Comfort
- Kosten
- Zou u weer een auto van dit merk kopen? ja
Beoordeel deze review
Geef uw mening over schrijfstijl en bruikbaarheid. Bij tenminste vijf binnengekomen waarderingen zal de gemiddelde beoordeling getoond worden.
