Met de XJ40 gooide Jaguar het ook al over een andere boeg

Vroeger was alles beter? Niet als het om smaak gaat … In de jaren 80 kon je ook bretels dragen als je geen Jort Kelder heette, we keken naar Miami Vice en we luisterden naar Modern Talking. Ook de auto-industrie sloeg nog weleens de plank mis in die jaren. Er zijn zelfs mensen die de Jaguar XJ40 ook tot die categorie rekenen. De ‘Forty’ is een beetje het zwarte schaap van de familie, veel Jaguar-liefhebbers halen hun neus ervoor op. In plaats van in de verwarmde garages van liefhebbers leiden veel XJ40’s een treurig bestaan op de parkeerplaatsen van dubieuze garages op afgelegen industrieterreinen. Je kunt tegenwoordig dan ook een exemplaar op de kop tikken voor een appel en een ei. Eigenlijk is het niet zo vreemd dat veel mensen deze XJ-generatie links laten liggen, want waar zijn voorgangers je zintuigen wisten te prikkelen, is het moeilijk meteen verliefd te worden op de XJ40. Aan de ene kant beschikt hij over de typische Jaguar-proporties dankzij zijn lage, langgerekte carrosserie en de spits toelopende achterkant met zijn lange overhang. Het design is echter een kwestie van love it or hate it: wat lomp ogende spiegels, rookglas achterlichten die uit een tuningcatalogus lijken te komen en koplampunits die bij de duurdere Sovereign-uitvoeringen op goedkope lichtbakken lijken. Shocking!

En als je instapt, wordt het er niet beter op. Soepel leer en gepolitoerd wortelnotenhout vormen hier als symbolen van Britse autobouwkunst een bizar contrast met de gifgroene verlichting en goedkope plastic panelen die ook uit een Lada zouden kunnen stammen. Het is een mix van verleden en toekomst die wat ongemakkelijk aandoet, alsof de XJ40 zelf ook niet helemaal wist waar hij bij hoorde. 

Identiteitscrisis

Een duik in het verleden maakt duidelijk waar deze auto zijn identiteitscrisis aan te danken heeft. Als de oer-XJ het stokje in 1973 overdraagt aan de Series II, zijn de eerste ontwerpstudies voor de volgende XJ-generatie al gereed. Sir William Lyons – de oprichter van het illustere merk – is dan al twee jaar van zijn pensioen aan het genieten. Hoewel, genieten? Lyons moest vanaf zijn landgoed Wappenbury Hall lijdzaam toezien hoe de nieuwe eigenaren zijn bedrijf langzaam naar de bliksem lieten gaan. Voor het eerst wint de directie bij externe stylisten advies in met betrekking tot de vormgeving van het nieuwe topmodel. Pininfarina en Italdesign komen in Coventry met ontwerpen op de proppen waarbij het koele pragmatisme van de jaren 70 de boventoon voert, ten koste van de fijnbesnaarde Britse barok. Dat is de wens van de Leyland-bazen, die naar een zichtbare breuk met het verleden streven om een nieuw begin aan te duiden. Tot het eind van de jaren 70 discussiëren ze steeds weer over nieuwe ontwerpvoorstellen en ook sir William – die als grijze eminentie op de achtergrond nog altijd aan de touwtjes trekt – laat zijn mening horen. Wellicht is het uiteindelijk ook aan zijn inspanningen te danken dat een fractie de overhand krijgt die streeft naar voorzichtige evolutie in plaats van radicale verandering. Als de XJ40 na tal van interne strubbelingen eindelijk het geboortestadium nadert, hebben de designers de charme van zijn voorganger weten te behouden, maar dan in een zakelijker vorm. 

Zes in lijn

Ook in technisch opzicht blijft hij trouw aan het verleden. Onder de motorkap liggen – op fraaie wijze verpakt – zoals altijd zes in lijn geplaatste cilinders te zoemen. De nieuwe motoren zijn echter zuiniger en onderhoudsvriendelijker. Ook is de auto goedkoper en eenvoudiger te produceren. Zo zijn de dubbele schroefveren op de achteras en de lastig toegankelijke, aan de binnenkant geplaatste schijfremmen beter te bereiken. Tevens is het aantal carrosseriedelen fors gedaald: de koets van de XJ40 bevat 136 componenten minder dan de carrosserie van de XJ Series III. Het lijkt erop dat de Jaguar-ingenieurs topwerk hebben geleverd, want de autojournalisten zijn lovend over het nieuwe topmodel uit Coventry. In bloemige bewoordingen worden de wegligging en de geluidsisolatie van de XJ40 geprezen; enkele journalisten noemen hem zelfs de beste topklasse sedan. Feit is dat de nieuwe Jag net als zijn voorgangers een toonbeeld van discretie is. Zijn zescilinder doet bijna onhoorbaar zijn werk en verheft zelfs bij hogere toerentallen zijn stem nauwelijks. Gelukkig maar, want Jaguar-bestuurders dienen – in tegenstelling tot bij voorgaande modellen – tot boven de 3.000 tpm door te halen als ze meer willen dan relaxed cruisen. De motoren in de vroege exemplaren en de vanaf 1991 toegepaste 3,2-liter motor met korte slag bieden naar hedendaagse maatstaven namelijk maar weinig temperament. Behoorde je met een vermogen rond de 200 pk aan het begin van de jaren 90 nog tot de koningen van de linkerbaan, tegenwoordig laat praktisch elke EV je tot 140 km/h zijn achterlichten zien. 

Welnessbehandeling

De XJ40 laat dergelijke hectiek als een eerbiedwaardige oude heer over zich heen komen. Ook al staan de lichte, maar directe besturing en het neutrale, pas in een laat stadium in overstuur eindigende weggedrag hun mannetje als je eens in een enthousiaste bui bent, de kwaliteiten van deze roofkat komen het beste tot uiting als je de wereld in een rustig tempo langs je heen laat trekken. De wijze waarop hij over het asfalt sluipt en putdeksels met een stiff upper lip negeert, is onovertroffen en het heeft een rustgevende werking op de bestuurder. XJ40-rijden is als een welnessbehandeling, de splendid isolation zorgt ervoor dat je de stress van alledag van een afstandje kunt aanschouwen. Het is moeilijk te geloven dat deze luxe al voor minder dan 5.000 euro realiteit wordt, helemaal voor je buurman. Het is dus het juiste moment om er eentje te kopen; voor een relatief bescheiden bedrag kun je jezelf tot de high society rekenen. Daarbij is het wel verstandig om nog wat geld achter de hand te houden voor onvoorziene reparaties. Laat je daardoor echter niet afschrikken. Grijp je kans! Op een gegeven moment komt alles weer terug. Zelfs de mode uit de weinig stijlvolle jaren 80.