Lada Niva Only Spezial – 2008 - Blits Bezit

Nederland stelt zich vijandig op tegen de Lada Niva. Onze beleidsmakers zijn in de ban van het kwaad dat CO2-uitstoot heet en belasten de Niva daarom terug naar de hel waarin hij volgens hen thuishoort. Het zorgde ervoor dat Lada met de staart tussen de benen uit Nederland verdween.

De powers that be hebben hun zin, maar laat ze niet denken dat ze namens heel Nederland spreken. In ons land zijn nog genoeg fijnproevers die de Niva (die later overigens Taiga werd gedoopt) herkennen voor wat hij is: een icoon. Maar dan wel een icoon dat lak heeft aan glamour.

KOPEYKA

Om te vertellen over de Lada Niva moeten we terug naar de Sovjet Unie. In de jaren 60 steeg de vraag naar persoonlijke transportmiddelen daar razendsnel. In Togliatti, een stad aan de Wolga, werd door de latere minister Polyakov, in samenwerking met Fiat, een fabriek gebouwd die moest zorgen dat aan die vraag kon worden voldaan. Eigenlijk was het andersom: aan de Wolga, niet ver van Kazachstan, werd een autofabriek gebouwd. De stad Togliatti, genoemd naar de Italiaanse communist Palmiro Togliatti, werd er gewoon omheen gebouwd, zodat de arbeiders daar konden wonen. Zo ontstond de Volzhsky Avtomobilny Zavod, de autofabriek aan de Wolga.

De eerste auto die er – in 1970 – van de band liep, was de VAZ 2101, een Sovjet-Fiat 124 die de bijnaam Kopeyka kreeg, naar het kleinste roebelmuntje. De Kopeyka was een echte auto voor het volk, die pas in 1972 de naam Lada kreeg, naar een klein bootje dat de arbeiders in Togliatti in hordes over de Wolga zagen varen.

VIERWIELAANDRIJVING

Hoe populair de Kopeyka ook werd, een heel groot deel van het Sovjet-volk had er niets aan. Buiten de steden was de Sovjet Unie een woud van slechte wegen en steppes waar je twee dingen nodig had die de 2101 niet had: bodemvrijheid en vierwielaandrijving. Dat leidde in 1977 tot de Niva, de eerste Lada die VAZ in eigen beheer ontwikkelde, hoewel de motor, versnellingsbak en andere technische details van de Niva wel gewoon gebaseerd waren op de Fiat 124. Dat de Niva een no-nonsense auto moest worden, bleek wel – iets te veel zelfs – uit het eerste prototype dat werd afgekeurd vanwege ... de afwezigheid van deuren. Die konden er ten langen leste toch nog van af, maar de afwezigheid van luxe werd voor de Lada Niva een waar handelsmerk.

SPARTAANS STUREN

Dat maakt rijden in een Niva tot een ervaring die niet meer van deze tijd is. De zitpositie en ergonomie zijn in orde, in die zin dat je bij het stuur en de pedalen kunt, dat je ondertussen nog door de voorruit kunt kijken en dat de weinige knoppen zich binnen bereik bevinden. Koppelen gaat zwaar, sturen ook en je moet leren leven met een versnellingsbak die een broertje dood heeft aan achteruit rijden en soms domweg weigert om je een achteruitversnelling voor te schotelen. Je stuitert, je bokt, je voelt onderstuur en overstuur door elkaar en je vraagt je af of de schokbrekers op een Niva niet gewoon rechte, stalen buizen zijn. Je hoort een blikkerige krachtbron die met zijn 80 pk nog best vlotjes overkomt, maar die op normale snelwegsnelheden heel snel buiten adem raakt. Ontbreekt het je aan luxe? Nou en of, want stuurbekrachtiging, airco, elektrische ramen en spiegels, stoelen die ondersteuning bieden en een verwarming die de nuance tussen ‘ijskoud’ en het vagevuur niet begrijpt, heeft een Niva niet.

Je moet een fysieke en mentale inspanning leveren als je in een Niva rijdt. Terwijl je dat doet, moet je vaststellen dat je de jaren 70 voelt, de jaren 80 ziet en zou willen dat de jaren 90 zich melden. Je moet je ook bewust zijn van het feit dat de Niva werd ontwikkeld in de ruige bergen van de Oeral en de onherbergzame woestijnen van Oezbekistan en was bedoeld om zich een weg te banen over onherbergzame, koude en eenzame steppes.

Rijden op Hollands asfalt, dat was nooit het plan voor de Niva, en hij weet gewoon niet zo goed hoe dat moet. Wat je vooral moet doen, is je bedenken dat zelfs een recente Niva eigenlijk gewoon een oldtimer is. De noodzaak van doorontwikkelen zagen ze in Togliatti niet zo.

MET FRISSE TEGENZIN

De paar ontwikkelingen die de Niva in de loop der jaren werden gegund, moet je met een loep zoeken. De meters op het dashboard werden enigszins gemoderniseerd, het – stoïcijns airbagloze – stuur ook. De achterbank kreeg gordels, de kofferklep een iets bruikbaardere opening, en de versnellingsbak werd een extra verzet gegund. Het grootste nieuws verscheen onder de motorkap. Toen de oude 1,6-litermotor met carburateur door geen enkele overheid meer werd gepruimd, kreeg de Niva – waarschijnlijk met frisse tegenzin – een 1,7-literblok met moderne injectie. Maar ontwikkelingen zitten hem ook in het voortschrijden van de tijd. In de jaren die sinds de introductie van de Niva in 1977 zijn verstreken, groeide Lada’s 4x4 uit van een weliswaar goedkope, maar niet al te best gelukte terreinwagen tot een heuse cultwagen die overal bewonderende en zelfs vertederde reacties opwekt. De uit stoer Russisch staal opgetrokken Niva blijkt een warm kloppend hart te hebben dat, naarmate hij verder uit het straatbeeld is verdwenen, meer lijkt te worden herkend en erkend.

ONLY SPEZIAL

Van alle Europese landen werd dat karakter nog wel het meest gewaardeerd in Duitsland. Daar kon je tot voor kort een nieuwe Niva aanschaffen (onder de naam Taiga) zonder er meteen aan failliet te gaan. De Duitse importeur ontwikkelde daarom enkele actiemodellen om de Niva nog aantrekkelijker te maken.

De Lada Niva Only Spezial – wat ons betreft één van de meest tot de verbeelding sprekende autonamen aller tijden – was er zo één. Voor € 12.990 kreeg je een gewone Niva 1.7, met indrukwekkende DOTZ-wielen, treeplanken van roestvrijstaal, een verchroomde treeplank, een dito bullbar en speciale striping. Dan had je tenminste wat speciaals.

What’s in a name? Daarover gesproken: een zekere Vladimir Poetin bezit naar verluidt ook een Lada Niva, in camouflagekleuren. Er wordt ook beweerd dat dat slechts een marketingstunt was om Russische auto’s te promoten, maar Poetin hoort in elk geval tot de doelgroep waarop de Niva oorspronkelijk was gericht: Russen met harige armen en onverschrokken karakters. Het mooie is: hoewel hij in Nederland allang niet meer te koop is, leeft de Niva nog steeds. Dat Lada al in 1998 een nieuwe variant ontwikkelde, veranderde daaraan niets en vooralsnog geldt dat ook voor de futuristische Niva Vision, die onlangs werd onthuld als interessante blik in de toekomst.

Of die auto werkelijkheid wordt, moeten we nog maar zien, want in Togliatti zijn ze niet zo van de ontwikkeling. Daar vinden ze de kliekjes uit het verleden nog prima te pruimen. Af en toe een sausje erover, meer is er niet nodig.