Bijna niemand kent de Mazda 323 Formule 4 en dat maakt ooit zo hightech hot hatch van Ronny speciaal

Mazda’s 323 wordt van oudsher in Japan en op diverse exportmarkten ‘Familia’ genoemd, en daar is geen woord Chinees bij. Altijd was het een brave gezinsvervoerder die zonder morren deed waarvoor hij werd gebouwd en aangeschaft: de gezinsleden plus hun bagage droog van A naar B brengen. Zo verging het ook de vijfde generatie (intern: BF) die tussen 1985 en 1994 van de band rolde, met uitzondering van een familielid dat stiekem van de anabolen had gesnoept: de Formule 4. Het waren de gouden jaren van de hot hatch, met in onze contreien uiteraard de eeuwige tweekamp Opel Kadett GSI/Volkswagen Golf GTI.

150 pk 16V turbo

Meer in de luwte - maar zeker niet minder spectaculair - opereerde deze Japanner. Voorzien van een 150 pk sterke 1.6-liter zestienkleps turbomotor én permanente vierwielaandrijving kon-ie niet alleen op de openbare weg zijn rivalen recht in de ogen kijken, maar ook op het rallyparcours. Nadat in 1986 de straatversie het levenslicht zag, werd de Japanner al meteen in het sportieve diepe gegooi. En hij hield zijn hoofd boven water: in dat jaar eerste in z’n klasse in de Britse RAC-Rally, gevolgd door het winnen van de Internationale Rally van Zweden een jaar later. De Belgische importeur contracteerde in het seizoen 1988/89 Pascal Gaban en Grégoire de Mévius om met de Formule 4 - later eenvoudigweg GTX genoemd - mee te doen aan het Groep N-kampioenschap (auto’s in standaarduitvoering). Ook dat werd een succes: Gaban won de wereldtitel, De Mévius de Belgische. Het Nederlandse publiek liep er niet echt warm voor, althans volgens kenner en eigenaar Ronny Peters: “De Formule 4 stond hier in de prijslijst, er zijn brochures van, maar ik heb nog nooit een origineel Nederlands exemplaar gezien. Alleen import uit België en Duitsland.”

323 Formule 4 van Ronny uit Duitsland

Het exemplaar van Ronny is in 1987 in Duitsland verkocht, maar verkaste acht jaar later al naar ons land. De Winterswijker vond hem in 2004 in Doetinchem. “Ik heb de LZ-LL-64 voor € 1.200 gekocht, maar hij was dan ook in slechte staat. Er zijn vier andere Mazda’s opgeofferd voor hoe hij hier nu staat. Zo ligt de derde motor erin. Wel met iets meer pk’s dan de oorspronkelijke 150”, vertelt Ronny olijk. Op onze opgetrokken wenkbrauwen volgt het antwoord: 223 stuks. Niet verkeerd voor een 1.100 kilo lichte hatchback. Gelukkig houdt de 4WD de zaak keurig in bedwang. “De vierwielaandrijving is voorzien van een elektronisch vergrendelbaar middendifferentieel en had zelfs een hoogteregeling voor de bodemvrijheid van vier centimeter. Had, want de luchtbalgen zijn al geruime tijd defect. Nieuwe zijn simpelweg niet meer te krijgen, zo zeldzaam is deze uitvoering.” Ronny wist wat hij in handen kreeg toen hij de Formule 4 twintig jaar geleden aanschafte. “Mijn moeder reed een zwarte 323 van de BG-generatie. Als we dan eens bij de dealer kwamen, stond daar net zo’n zwart exemplaar, maar dan flink uitgebouwd. Die auto fascineerde mij enorm”, aldus onze gastheer die ooit begonnen is met een Ford Escort XR3 - nog zonder i erachter - en aangeeft op de Formule 4 na geen specifieke Mazda-liefhebber te zijn, maar als dagelijkse auto wél een fraaie Mazda 3 MPS uit 2007 bezit.

Veel dingen wijken af van normale 323

De 45-jarige Ronny, die geen technische achtergrond heeft, maar als zzp-er betonvloeren maakt en dus wel altijd met zijn handen bezig is, ging vol goede moed met zijn Formule 4 aan de slag. “Dat viel niet mee, aangezien hij flink van de normale 323 afwijkt. Andere spoorbreedte, fuseestukken, binnenschermen … Het is niet een-op-een overzetbaar, dus als er eens een Formule 4 werd aangeboden die ik dan als donor kon gebruiken, hapte ik meteen toe, ook al moest ik ervoor naar het buitenland. Op een gegeven moment had ik meerdere gestripte auto’s in onderdelen liggen.” Gelukkig is Ronny erg geordend: alle onderdelen werden netjes geëtiketteerd, zodat het niet moeilijk was om er weer een complete auto van te bouwen. Alles heeft hij zelf gedaan, soms met behulp van anderen. “Daar leerde ik ook weer van. Zo weet ik nu dat als je je auto op z’n kant legt in het hooi - lekker zacht, dus geen kans op beschadigingen - om te gaan lassen, het hooi nat moet zijn, haha!” Dat avontuur liep gelukkig goed af, zodat de potente hatchback er na een poosje weer piekfijn bijstond. En bij dat ene onbedoelde, spannende avontuur bleef het niet, want Ronny heeft er sindsdien nog vele beleefd.

Zelfs naar Rome en Roemenië gereden met de Formule 4

Ondanks de zeldzaamheid van de Formule 4 is hij er gewoon mee naar steden als Parijs, Praag en Rome gereden, heeft hij met de jaren 80-Mazda een tripje naar Roemenië ondernomen en gaat hij er het circuit mee op. Als wij op bezoek komen, zijn mens en machine net terug van een paar dagen Spa-Francorchamps. Bij wijze van spreken staat de krachtbron nog lustig na te tikken. “Het bezoek aan Spa bracht ik niet alleen, ik was daar met de Hadi-Mazda Club. Weet je wat grappig is? In het begin heeft het clubbestuur de leeftijdsgrens van toe te laten Mazda’s speciaal vanwege mijn 323 aangepast omdat men graag zo’n Formule 4 binnen de gelederen wilde hebben.”
Zo zijn er veel mooie verhalen aan de zwarte schicht verbonden. De auto heeft in 2006 gefungeerd als trouwvervoer voor een vriend van Ronny. Walter Frey - in Mazda-kringen wereldberoemd vanwege zijn Mazda-museum in Augsburg - heeft nog eens met zijn echtgenote achterin gezeten. Ronny heeft ermee op Goodwood gereden. En grappig is dat aan de linkerzijde van de carrosserie ‘FULL TIME 4WD’ te lezen valt en aan de rechterkant ‘DOHC TURBO’, terwijl dit bij de Japanse, rechtsgestuurde versie precies andersom is! De kenner valt op dat dit een pre-faceliftexemplaar is. “Deze heeft vierkante koplampen, een bult op de motorkap en nog oranje knipperlichten achter in plaats van witte”, weet Ronny.

Rauw randje

Tijd om de weg op te gaan voor de fotoshoot. De zit is lekker laag, en ondanks dat heb je volop uitzicht naar alle kanten door de grote ruiten - typisch voor vierwielers uit het verleden. Het motorgeluid is donkerbruin met een rauw randje. Dat rauwe spreekt de eigenaar bijzonder aan. “Auto’s hebben emoties”, klinkt het vanachter het sportstuur. “Daarom heeft deze 323 een koosnaam. Ik noem ‘m Turbo.” Eenmaal aangekomen op een geschikte locatie, rijdt de exoot zonder morren het ene na het andere rondje, net zolang totdat fotograaf Maurice de bolide van alle kanten haarscherp op beeld heeft en daar gelukkig over is. Ook Ronny is tevreden. “Ja, ik heb het volste vertrouwen in de auto. De motor heb ik als het ware als een loodgieter opgebouwd. Toch is hij nog niet helemaal klaar. De verduistering voor het elektrische schuifdak is niet origineel, maar vind maar eens de juiste.” Zo blijft er toch nog iets te wensen over, maar buiten dat: leuk dat mensen als Ronny zich ontfermen over minder bekende hot hatches. Wie heeft er nog een Nissan Sunny GTI staan? Of een Renault 11 Turbo? Een Fiat Tipo Sedicivalvole? Laat het ons weten!

Technische gegevens