'Secondenslaap' meest onderschatte ongevalsoorzaak, ook tijdens autovakantie

Volgens Duits onderzoek heeft de helft van alle automobilisten tot 34 jaar tijdens een korte autorit al minimaal een keer meegemaakt dat hij of zij de ogen niet kon openhouden achter het stuur. Op langere ritten is dat zelfs twee op de drie.

De cijfers zijn angstaanjagend en doen je realiseren dat het verbazingwekkend vaak goed afloopt met indommelende automobilisten. In het gunstigste geval heeft de bestuurder alleen te maken met een gevoel van; ‘hé, waar was ik net?‘ Maar net zo talrijk zijn de gevallen waarin de bestuurders ruw uit hun slaap worden gewekt door een vangrail, hectometerpaaltje of grasstrook langs de weg.

Experts noemen het inslapen achter het stuur ‘secondenslaap‘, vanwege de vaak korte duur ervan. Volgens een conservatieve schatting, gebaseerd op buitenlandse studies, is in 10 tot 15 procent van de ernstige verkeersongevallen sprake van vermoeidheid bij de bestuurder.

Vermoeidheidsherkenning toch maar aanlaten tijdens lange rit?

‘Onwel geworden’ als oorzaak

Het gevaar is volgens experts veel groter dan algemeen wordt aangenomen. Dat komt mede omdat de secondenslaap als doodsoorzaak vaak onder een andere naam verdwijnt in de politierapporten. Bijvoorbeeld dat de bestuurder vermoedelijk onwel is geworden achter het stuur, of dat deze door onbekende oorzaak de macht over het stuur is verloren.

Wanneer de slachtoffers het overleven, geven ze vaak niet toe dat ze in slaap zijn gevallen, uit schaamte of uit angst voor verzekeringstechnische of justitiële gevolgen.

‘Meest onderschatte risico’

Een onderzoeksafdeling van DaimlerChrysler die ongevallen analyseert, rekent de secondenslaap samen met onopmerkzaamheid als gevolg van andere mentale factoren met afstand tot de belangrijkste oorzaak van ongelukken.

Al tien jaar geleden werd bekend dat een kwart van alle dodelijke ongevallen op de snelweg gebeuren doordat de veroorzaker zijn of haar ogen niet kon openhouden. De Duitse raad voor de verkeersveiligheid noemt vermoeidheid achter het stuur daarom het meest onderschatte risico van de automobilist.

Vooral mensen die minder dan zes uur per nacht slapen lopen risico, net als mensen die langer wakker zijn dan 20 uur. Ook het hebben van meer dan een baan, het werken in ploegendiensten en regelmatig achter het stuur zitten tussen 00.00 uur en 06.00 uur is riskant.

Jongeren dommelen vooral ’s nachts en in de vroege ochtend in, zo blijkt. Maar vanaf 45 jaar verlegt de gevarenzone zich naar de namiddag. Dat komt door de regelmatige slaapritmes van jongeren, bij wie dagelijks duidelijk afgetekende slaap- en waakperiodes elkaar afwisselen. Ouderen kunnen met minder nachtrust toe, maar kennen over de dag verdeeld meerdere momenten waarop ze behoefte hebben aan slaap.

Harde muziek helpt maar even

Een geopend raam, harde muziek of cafeïne helpen heel even, maar zorgen daarna voor een nog grotere vermoeidheid. Beter is het volgens de experts om uitgerust op pad te gaan en niet meer dan twee uur onafgebroken achter elkaar te rijden. Zorg ervoor dat je niet te zwaar hebt gegeten voor je gaat rijden en drink voldoende.

Ook de ventilatie is belangrijk. Mocht de vermoeidheid toch toeslaan, aarzel dan niet en zet de auto stil op een parkeerplaats om lichaam en geest met gymnastiekbewegingen weer alert te maken. Beter nog is het om even een dutje te doen. De slaap komt snel en is intensief, waardoor je vaak aan 10 tot 20 minuten genoeg hebt om de reis veilig te kunnen vervolgen. Het wakker worden is vaak niet prettig na zo’n ‘powernap’, maar even later voel je je als herboren.

Behalve de bestuurder zelf kan ook de overheid maatregelen treffen om ongelukken als gevolg van de secondenslaap te voorkomen. Bijvoorbeeld door het aanleggen van ‘ribbelstroken’ langs de snelweg die een ratelend geluid maken zodra je erover rijdt. Volgens het Duitse blad Stern droegen zulke luidruchtige voorzieningen langs de snelwegen in de Amerikaanse staat Pennsylvania bij aan een daling van het aantal ongevallen met zo’n 70 procent.

De belangrijkste oorzaak van de dodelijke secondenslaap is zelfoverschatting. De adviezen om bij de eerste symptomen van vermoeidheid een pauze in te lassen, worden massaal genegeerd. Wie houdt zich bijvoorbeeld tijdens de autovakantie aan het advies van twee uur rijden en een half uur pauze? Blijkbaar moet het eerst een keer goed mis gaan en is het voor de in slaap vallende automobilisten te hopen dat een droom van enkele seconden eindigt niet eindigt in een gruwelijke nachtmerrie.