Files worden in 2026 nog langer, trein voor de meesten geen alternatief

Eerst wat cijfers. In 2025 nam de filezwaarte met 3 procent toe. In 2024 met 8 procent. In 2023 met 17 procent en in dat jaar waren de files voor het eerst weer heviger dan voor corona. Heel verwonderlijk is het niet dat het filespook groter is dan ooit. Sinds 2019 kwamen er ruim een miljoen personenauto’s en bestelbusjes bij. Nederland telt sinds afgelopen zomer meer dan tien miljoen auto’s.

Drukker dan ooit

Die mijlpaal werd niet gevierd, want leuker wordt het er niet op. De spits is drukker dan ooit. Volgens ANWB Verkeersinformatie steeg de filezwaarte (dat is de lengte maal de duur van een file) overdag dit jaar zelfs met 15 procent. Dat is dus níét in de ochtend- of avondspits. Grenscontroles en wegwerkzaamheden zijn daar voor een groot deel de oorzaak van.

Verkeersellende alom. Maar op het hoofdkantoor van de Nederlandse Spoorwegen in Utrecht wordt heel anders naar de filecijfers gekeken. Het lijkt een kwestie van tijd voordat automobilisten de auto laten staan en weer kiezen voor het openbaar vervoer. NS verliest elke maand 10 miljoen euro, omdat het aantal reizigers zich na corona niet volledig heeft hersteld. Pas in 2030 hoopt het spoorbedrijf weer op het oude niveau te zijn.

Als ratten die vastzitten

Kunnen de files op de weg de terugkeer naar de trein inderdaad versnellen? Niet per se. De auto zit in het hart van veel Nederlanders; op het moment dat ze in de auto stappen, voelen ze zich thuis en uit tal van onderzoeken blijkt dat ook de file went. "In de psychologie noemen we dat aangeleerde hulpeloosheid. Als je ratten elektrische schokjes geeft terwijl ze niet kunnen ontsnappen, proberen ze op den duur niet eens meer weg te komen, ook al doen die schokjes pijn. Zo ervaren mensen die dagelijks in de file staan dat ook", zei verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen eerder over de gelatenheid waarmee mensen files aanvaarden.

File doet meer pijn

Wanneer het genoeg is, is voor iedereen anders. "Wat we wel weten is dat voor mensen met een relatief korte reistijd de file niet zo erg is. Wie met de auto van Zoetermeer naar Den Haag rijdt in een kwartier en in de spits er een kwartier langer over doet, vindt dat minder een probleem dan iemand die bijvoorbeeld van Apeldoorn naar Den Haag moet en toch al een lange reistijd heeft. Dan doet diezelfde file veel meer pijn."

Volgend jaar worden weer meer en zwaardere files verwacht. Jaarlijks komen er nu eenmaal tussen de 100.000 en 180.000 auto’s bij. De bevolking neemt nog steeds toe. In ieder onderzoek naar files is de conclusie hetzelfde: het wordt nog erger. "Als we corona niet hadden gehad dan waren er nú al veel meer files geweest", zegt Van Wee.

"In 2026 blijft de filezwaarte in het gunstigste geval wat we dit jaar hadden", zegt mobiliteitsexpert Chiel van Lent van de ANWB. Ook volgend jaar zijn er weer veel wegwerkzaamheden. Bij Amsterdam wordt bijvoorbeeld weer gewerkt aan de A9 en de A10. Bij Rotterdam gaan de A20 en de A29 ook op de schop. "Misschien vallen de werkzaamheden mee en hebben we een jaar geen stijging. Maar de komende jaren is het beeld duidelijk: de bevolking groeit, de economie groeit, het aantal auto’s groeit, dus we hebben meer capaciteit op de weg nodig."

Verkeer spreiden

De trein is niet echt een alternatief, stelt ANWB. "Als 1 procent van de automobilisten in de spits met de trein zou gaan dan heb je 5 procent meer treincapaciteit nodig. Dan loop je ook daar heel snel tegen de limiet aan van wat mogelijk is’’, zegt Van Lent. "De files blijven groeien, tenzij we het verkeer spreiden en niet allemaal tegelijk de weg op willen."

Er zijn ook enkele lichtpuntjes. Als de wegwerkzaamheden eenmaal achter de rug zijn, dan gaat het een stuk beter. In de regio Rotterdam nam de filezwaarte met 8 procent af. Doordat vorig jaar zomer de nieuwe Rijnlandroute (N434) en de daarin gelegen Corbulotunnel eindelijk openging voor verkeer, noteerde de ANWB op de A44 80 procent minder file. En door de A24, de Blankenburgverbinding tussen A15 en A20 turfde de ANWB daar op de A15 56 procent minder file. Van Wee: "Toch is het een illusie dat je files kunt wegasfalteren. Soms helpt het als je een knelpunt hebt en je dat oplost, en er elders geen nieuw knelpunt voor terugkomt. Dan kan extra asfalt helpen."