Menu
Ik was eens in een hypothetisch dorpje in een hypothetisch land. Bij dat dorpje lag een veldje. Dat was 'publiek bezit'. Iedereen uit het dorp mocht daar zijn ding doen en laten. De herders van het dorp maakten hier dan ook dankbaar gebruik van en laten hun schapen daar grazen. Het dorpje had rust hoog in het vaandel staan en de mensen leefden er in harmonie. Het ging dan ook goed met het dorp. De kinderen gingen naar school en genieten daar van de verse schapenmelk.
Omdat er steeds meer vraag was naar melk, wol en vlees had herder Arnold destijds besloten nog een schaap te nemen. Hij had er goed over nagedacht. Een schaap kost toch wat, maar levert het wel veel op. En je moet toch aan je toekomst denken. Misschien zat het veldje inmiddels wel wat vol, maar er kon nog best één schaap bij.
Nu, enkele jaren later, sta ik weer in het dorp. Het veldje is weg en de bevolking is verwilderd. Mugabe is er niks bij. Er is honger, angst en mensen vertrouwen elkaar niet meer. Het probleem werd mij snel duidelijk. Zoals Arnold dacht, dachten meer herders. Het gevolg was dat het veldje overbegraast raakte. Geen enkel schaap had meer te eten en de bevolking van het dorpje was aangewezen op de hulp van buitenaf. Maar die kwam niet meer, want in alle dorpen om hun heen was hetzelfde gebeurd. Ze hadden nog geprobeerd om met biotechnologie meer uit een schaap te halen en dat was ook gelukt, maar het enige gevolg was dat het veld iets langzamer overbegraast raakte. Ook heeft de dorpsoudste destijds een quotum ingesteld, maar de herders kwamen hiertegen in opstand. En zij hadden inmiddels zoveel macht dat ook de dorpsoudste niks meer kon beginnen. Aldus bedachten ze een softe regel waarbij elk schaap gemiddeld een maximale hoeveelheid gras mocht eten. Daardoor kwamen er alleen maar meer (kleine, magere) schapen.
De kern van het probleem lag in de oneerlijke verdeling tussen de voor- en nadelen van het publieke bezit. Dit heet 'the tragedy of the commons'. De herder die een dier toevoegt heeft alle voordelen van dat dier, terwijl alle herders gezamenlijk het nadeel voelen. Daardoor zal met rationeel nadenken elke individuele herder ervoor kiezen om steeds meer dieren te nemen. Met overbegrazing tot gevolg.
Had dit debacle voorkomen kunnen worden? Ja. Door anders na te denken over schapen.
Het ging namelijk niet om schapen, maar om melk, wol en vlees. In een ander dorp heeft de dorpsoudste het veldje verkocht aan één herder: Bill. Bill, zo redeneerde de dorpsoudste, was erbij gebaat om zijn schapen zo efficiënt mogelijk te gebruiken en toch zijn veldje te behouden. Zo was de opbrengst goed. Bill begon echter steeds meer te vragen voor zijn melk, wol en vlees. Omdat hij de enige was, kon niemand echt klagen. Arme mensen uit het dorp stierven van de honger, maar dat deert Bill niet. Hij woont inmiddels in een ander dorp naast een collega die hetzelfde heeft gedaan met bossen. Ze doen samen golfen.
Gelukkig is er een groep jonge, getalenteerde herders die de koppen bij elkaar heeft gestoken. Ze zijn gezamenlijk eigenaar van een veldje en werken samen aan de nieuwste biotechnologie. De afspraken zijn helder: iedereen profiteert naar inzet van de totale opbrengst. Melk, wol en vlees zijn goedkoper geworden en de samenwerking zorgt in het dorp voor een steeds betere kwaliteit van leven. Het veldje floreert doordat de wetenschap in het dorp een hoge vlucht heeft genomen. Hierbij hanteren de herders volledige openheid, want het resultaat is in ieders belang. Herders uit andere dorpen zijn ook gaan meedenken. De ontwikkelingen gaan daardoor vreselijk snel. Bill heeft dat niet door, maar veel dorpsbewoners wel. Zij kopen steeds vaker van iemand die is aangesloten bij deze groep. De dorpsoudste, Linus, heeft dit allemaal bedacht. Je kan niet zeggen dat hij er rijk mee is geworden, maar gelukkig in ieder geval wel.
Volgens mij ligt de triomf van de 'commons' in samenwerking. Door samen te werken kunnen we voorkomen dat we allemaal slachtoffer worden van het succes van enkelen. Technologie is toegepaste wetenschap. Echter, waar wetenschap volledige openheid betracht, is technologie gesloten. Voor samenwerken heb je vertrouwen nodig en daarvoor communicatie en transparantie. Ik ben heel benieuwd wat u, als herder van uw veldje, hierover denkt.
Links:
