De dieseljacht is geopend

Nou, dat was weer even schrikken. Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, Wilma Mansveld, had laten weten 'dat ze met het ministerie van Financiën in gesprek was om het aantal nieuwe dieselpersonenauto's dat jaarlijks wordt verkocht te beperken en het aandeel oude dieselpersonenauto's in het Nederlandse wagenpark te verkleinen'. De mededeling stond al in een Kamerbrief uit december, maar werd begin deze maand pas opgepakt door de media en daarmee de Tweede Kamer. De Telegraaf opende de krant ermee, en dat betekent dat politici ermee aan de slag moeten. Helemaal omdat de verkiezingen voor de Provinciale Staten voor de deur staan. En dus werd in allerijl een kabinetsbrief naar het ­parlement gestuurd om de brand te blussen. "De brief (…) kent geen plan voor het verhogen van de belasting op nieuwe diesels. Er is over zo'n plan dus ook niet gesproken", schrijft Staatssecretaris Wiebes. Daar is geen woord Spaans bij en het is relatief hard taalgebruik voor dit soort formele brieven. Vooral die tweede zin is feitelijk overbodig en dient enkel als een oorvijg richting Mansveld, wier ministerie een te grote broek heeft aangetrokken. En dat is niet voor het eerst. En daarmee komen we in de wondere wereld van de kabinets­politiek, waar lang niet alles zo koek en ei is als wel eens wordt gesuggereerd.

Natuurlijk is het lastig als politici van twee of meer partijen moeten samenwerken, maar de meeste ervaren politici zijn zulke goede bestuurders (ja, echt!) dat ze over hun eigen schaduw heen stappen en op die manier goed met elkaar door één deur kunnen. Die ministers zien in dat het geven en nemen is in de politiek. Hoe meer mensen in een kabinet dat kunnen, hoe kleiner de kans op een breuk. Maar vervolgens is er ook de strijd tussen de departementen onderling. Het zijn soms kleine landjes, waarvan de minister of staats­secretaris de afgevaardigde is die hun belangen moet verdedigen in het kabinet. Op de milieuafdeling van het Ministerie van I&M werken namelijk vrij veel groene mensen, die een redelijk 'groene' visie hebben op de wereld. Dat lijkt wellicht raar, want je zou onafhankelijke ambtenaren verwachten. Maar zo werkt het in praktijk niet. Omdat je als ministerie experts in huis wilt hebben, haal je ook meteen gemotiveerde mensen binnen. Zo wemelt Financiën van de rekenmeesters, zitten er veel ex-politiemensen bij Justitie, militairen bij Defensie en oud-leraren bij Onderwijs. En die benaderen een probleem altijd vanuit hun eigen wereld. Zodoende heerst er bij het milieudepartement een grondige afkeer van auto's. Dat zijn de voertuigen die hun plannen voor luchtkwaliteit continu doorkruisen. Het is al erg genoeg dat ze tegenwoordig onder de Verkeersminister vallen in plaats van onder de minister van VROM. Nu is het hun eigen minister die de wegen uitbreidt waar ze zo tegen zijn. Daar kunnen ze onmogelijk hun eigen staatssecretaris tegen in het geweer laten ­komen. Maar autobelastingen, dat is een ander ­departement. En dus wordt hun ambassadeur eens in de zoveel tijd met een opdracht op pad gestuurd.

Neem Joop Atsma, die in de zomer van 2012 als staatssecretaris van Milieu pleitte voor belastingen op old­timers. Hij werd vervolgens teruggefloten door het ministerie van Financiën, dat over het geld gaat. Zowel over de uitgaven als de inkomsten. Het was niemand minder dan Frans Weekers die Atsma (en zijn departement!) terug de mand in stuurde. De kille rekenmeesters van Financiën hebben niets met 'die hippies van ­Milieu'. Want geloof het of niet, bij Financiën houden ze niet van belastingverhogingen. Ze willen een kloppende begroting, daar ligt hun prioriteit. Niet bij non-stop geld binnenhalen, dat verkleint namelijk alleen het draagvlak.

Maar inmiddels betalen we dus wel belasting op oldtimers jonger dan 40 jaar! Waar ging het mis? Simpel, er waren tussentijdse verkiezingen in september 2012. En als er één moment is waarbij de belastingen zwaar worden verhoogd, is het wel bij het smeden van een coalitieakkoord. Daarbij komen de partners namelijk ­altijd geld tekort. En een coalitieakkoord overrulet alle macht van ambtenaren. Op die manier zijn de laatste keer ook de oldtimers geslachtofferd door de PvdA en de VVD. En als een nieuw kabinet over twee jaar

een paar honderd miljoen extra nodig heeft om de begroting te dichten? Dan roept een linkse potentiële ­coalitiepartner: "Wij willen van dieselauto's af!" En een forse bpm-verhoging levert dan zomaar het ont­brekende bedrag op. Komt dat even goed uit! Nee, de jacht op dieselrijders is definitief geopend. De eerst­volgende keer dat links voor een regeerakkoord eisen kan stellen, is de zelfontbrander vogelvrij. Ik houd mijn hart vast.

Deze column stonder eerder in AutoWeek nummer 8 2015