Zo gaat het nieuwe digitale rijbewijs in de praktijk werken

Automobilisten kunnen vanaf 2030 gebruikmaken van een digitaal rijbewijs, zo maakte de Europese Unie vorige week bekend. Maar het is nog niet helemaal duidelijk wat dat in de praktijk gaat betekenen en wat de mogelijke gevolgen zijn. Want hoe zit het met de privacy? Wat doe je als de accu van je telefoon leeg is wanneer iemand erom vraagt? Of wat nu als je je telefoon verliest?

Over al deze zaken is goed nagedacht, zegt de RDW. Die is met een aantal andere landen al tien jaar bezig met de voorbereidingen. "Tien jaar voorbereiding lijkt lang en dat is het ook’’, zegt Ivo van der Werff, adviseur digitale dienstverlening bij de RDW. "Maar je hebt te maken met wetten. Niet alleen in Nederland, maar in de hele Europese Unie. Dat betekent dat er een unanieme wettelijke basis moet zijn.’’

Meer regie over je eigen gegevens

Technisch gezien zijn er veel uitdagingen. Er is lang over nagedacht wat dit voor de automobilist gaat betekenen. Want het digitale rijbewijs is geen foto van jouw rijbewijs die je digitaal opslaat op je telefoon. Je hebt straks veel meer regie over je eigen gegevens.

Wanneer je je digitale rijbewijs gebruikt als identiteitsbewijs, bijvoorbeeld om aan te tonen dat je 18 jaar of ouder bent, geef je bijvoorbeeld niet meteen al jouw persoonlijke gegevens weg, legt van der Werff uit.

"Wanneer je alcohol koopt bij de supermarkt, kan de caissière alleen jouw leeftijd controleren. Zij doet dan met een apparaatje een verzoek om jouw leeftijd te controleren en jij drukt vervolgens op akkoord. Zij ziet vervolgens of je ouder dan 18 bent of niet, maar niet je echte leeftijd. Wel ziet ze jouw pasfoto om te kunnen controleren of je niet de telefoon van iemand anders mee hebt. Ze ziet dus niet alle andere persoonlijke gegevens.’’

Kans op fraude kleiner

Volgens Bas Timmermans, unitmanager rijbewijzen van de RDW, verkleint het digitale rijbewijs zelfs de kans op fraude doordat je slechts een deel van jouw persoonlijke gegevens kunt delen. "Er staat heel veel informatie op de huidige rijbewijzen. Niet alleen jouw naam en pasfoto, maar ook je burgerservicenummer. Met deze gegevens kan gefraudeerd worden wanneer je je rijbewijs even afgeeft, of als je het verliest. Met het digitale rijbewijs is dat onmogelijk.’’

Dat het digitale rijbewijs over nog geen vijf jaar overal in de EU moet worden geaccepteerd, wordt voor sommige landen nog een hele toer. "Maar ze zijn het verplicht’’, zegt Timmermans. En de kans is groot dat een belangrijk deel van de wereld volgt, nu er een speciale ISO-norm voor het digitale rijbewijs is ontwikkeld."Als duidelijk wordt dat dit de standaard is in de gehele EU en ook gebruikt wordt in andere landen, is de kans heel groot dat het wereldwijd de standaard wordt.’’

Waarschijnlijk aanvragen via DigiD

Hoe het aanvragen van het digitale rijbewijs zal gaan, moet nog worden uitgewerkt."Waarschijnlijk zal de aanvraag via DigiD gaan. Maar net zoals nu zul je voor de eerste aanvraag langs het gemeentehuis moeten. Krijg je eenmaal je rijbewijs, dan kun je het opslaan in je telefoon, in een id-wallet. Er komt Europese wetgeving aan voor het gebruik van id-wallets waarin je niet alleen het rijbewijs maar bijvoorbeeld ook diploma’s kunt opslaan.’’

Het blijft belangrijk dat jij zelf bepaalt wat je laat zien en aan wie je je rijbewijs laat zien, benadrukken ze bij de RDW. Timmermans: "Als de politie erom vraagt en je laat het niet zien, heeft dat natuurlijk wel consequenties. Maar we hebben het digitale rijbewijs niet ontwikkeld om burgers te kunnen volgen. Het moet ze juist helpen. Het rijbewijs staat echt alleen op je telefoon, er is na afgifte daarvan geen verbinding meer met de overheid. Wij kunnen dus ook niet volgen wat de houder met het digitale rijbewijs doet.’’

En als je telefoon nou leeg is?

Een van de meest voor de hand liggende vragen is wat je moet doen als de politie erom vraagt en je telefoon leeg is of gestolen. Timmermans: "In het eerste geval zou ik zeggen: zorg dat je een lader vindt. Of houd een fysieke versie in de buurt als je daar bang voor bent.

Als je je telefoon verliest, heb je sowieso een groot probleem. Ook hier zou een fysiek rijbewijs nog als back-up kunnen dienen. En als de politie wil weten of jij een rijbewijs bezit, kunnen zij dat straks ook nog op andere manieren controleren.’’

15 jaar geldig, is het ook geldig indentiteitsbewijs dan tien jaar

Het digitale rijbewijs blijft in principe vijftien jaar geldig. Maar in landen van de Europese Unie waar het rijbewijs ook als een geldig identiteitsbewijs geldt, zoals Nederland, is het tien jaar geldig. Dat is nu ook al het geval. En wie ook nog een fysiek pasje wil, kan dat straks gewoon aanvragen.

"Niet iedereen wil of kan zijn rijbewijs via een app op zijn telefoon installeren’’, beseft Van der Werff. "Het fysieke rijbewijs blijft dan ook gewoon bestaan. Het mag ook allebei, zoals bijvoorbeeld nu ook geldt voor je bankpas.’’

Ook een digitaal kentekenbewijs

Vrijwel parallel aan het digitale rijbewijs wordt ook gewerkt aan de Europese invoering van een digitaal kentekenbewijs. "Ook dat kun je dan in een wallet kwijt. Net als nu al het geval is met het vliegbewijs voor drones en het eendagskentekenbewijs’’, zegt RDW’er Timmermans.

"We denken erover na of je het kentekenbewijs via de app tijdelijk kunt gaan uitlenen aan iemand anders wanneer hij of zij jouw auto leent. Hierover moet nog wel internationale afstemming plaatsvinden, dus het is nog de vraag of dit mogelijk wordt. Je zou met dat digitale kentekenbewijs ook een parkeerplek kunnen reserveren in bijvoorbeeld een zone met lage uitstoot. Het is dan meteen duidelijk met wat voor soort auto je komt.’’