Deze Toyota’s staan al 50 jaar te vergaan op Cyprus zonder een meter te rijden

Het litteken dat het eiland Cyprus in tweeën deelt heeft allerlei namen: de Green Line, niemandsland, gedemilitariseerde zone – op de borden aan de grens van het gebied staat ‘United Nations Buffer Zone. No unauthorised entry’ – met dezelfde boodschap in het Grieks en het Turks. Al vijftig jaar lang scheidt deze spookzone het Griekse deel van Cyprus in het zuiden van het Turkse deel in het noorden, sinds het Turkse leger in Operatie Attila het noorden van het eiland bezette om de Turkse bevolking van het eiland te beschermen tegen de gevolgen van een door Grieken gepleegde staatsgreep. De militaire crisis die volgde, scheurde Cyprus in tweeën; de VN bemoeide zich ermee en stelde de bufferzone in om de strijdende partijen uit elkaar te houden. Wie in de zone woonde en werkte, moest halsoverkop vertrekken. Ook vandaag de dag kom je er niet zomaar in – niet als Cyprioot, niet als toerist. Alles wat de lokale bewoners destijds moesten achterlaten is er nog en mag niet worden weggehaald; deze zone is het domein van de VN-soldaten die hier de vrede bewaken.

Bruisend winkelgebied is nu desolaat

Wat in juni 1974 een bruisend winkelgebied was, met kleine, opeengepakte winkeltjes, is nu een spookstad, een desolaat gebied. We lopen langs verzakte villa’s, gevels met kogelgaten en afbrokkelende winkelpuien met gesloten rolluiken. Een van de soldaten sommeert ons op straat te blijven lopen, want ernaast kunnen nog mijnen liggen. Overal claimt de natuur zijn gebied terug, de straten zijn overwoekerd en struiken groeien uit gevels.

We betreden een winkelpand, onderdeel van een winkelcomplex met twee verdiepingen in de open lucht. Witte verf bladdert van de muren en we vinden een stapel televisietoestellen, medicijnen, een rek met tijdschriften, een geopend flesje Pepsi Cola en allerlei bestofte prullen die ooit de schappen vulden. In het gebouw ernaast vinden we een auto: een Toyota Corolla Deluxe, de rode lak verborgen onder een dikke laag stof. Alle banden zijn leeg, maar de auto vertoont vrijwel geen spoor van roest. We openen het bestuurdersportier; het interieur ruikt als nieuw, op de stoelen en portierbekleding zit nog plastic beschermfolie. Het zwarte kunstleer is smetteloos. Op de kilometerteller staat 32,9 mijl – dat is zo’n beetje de afstand van de havenstad Famagusta naar hier. Op de voorruit zit een sticker: ‘Made in Japan’, bouwjaar 1974, bestemd voor: Cyprus.

Fabrieksnieuw: deze rode Corolla uit 1974 bleef al die jaren grotendeels afgesloten en onaangeroerd. De auto ruikt binnenin zelfs nog als nieuw.

Toyota-dealer Dickran Ouzounian

De rode Corolla is niet de enige Toyota die we aantreffen in dit gebouw. Dit was immers het Toyota-dealerbedrijf van Dickran Ouzounian & Co Ltd. Het familiebedrijf was in 1896 opgericht als fietsenmaker, later ging het huishoudelijke artikelen verkopen en in 1962 werd het Toyoya-importeur. In de 66 jaar van haar bestaan maakte de onderneming veel hoogte- en dieptepunten mee, maar die zomerse dag in juni 1974 moet de belabberdste dag ooit zijn geweest. Luttele dagen voordat de Turken Operatie Attila lanceerden, had bedrijfsleider Stephan Ouzounian 52 gloednieuwe Toyota’s ontvangen vanuit Japan. Betaald had hij ook al voor de Corolla’s, Carina’s, Celica’s en Crowns. De auto’s waren per boot naar de haven van Famagusta gebracht, waarvandaan ze op eigen kracht naar Nicosia werden gereden, naar een enorme parkeergarage die Ouzounians bedrijf gebruikte. De eerste klanten zouden hun nieuwe auto binnen een paar dagen komen ophalen. Maar de Turkse invasie gooide roet in het eten. In één klap was Ouzounian niet alleen 52 Toyota’s kwijt, maar zijn hele bedrijfsvoorraad: 700 fietsen, 360 banden, onderdelen – de schadepost bedroeg omgerekend 130.000 euro. Een vorstelijk bedrag destijds. En verzekeringsmaatschappijen betalen nooit schade uit die het gevolg is van oorlogshandelingen.

Het originele reclamebord van Toyota-dealer Ouzounian is niet gespaard door de vandalen.

De parkeergarage met de Toyota’s ligt midden in het niemandsland, dat hier in het centrum van de stad nog geen honderd meter breed is. Dickran Ouzounian junior, die tegenwoordig Toyota’s verkoopt vanuit een glazen dealerpaleis aan de westkant van het centrum, wacht al jaren op toestemming om de auto’s eruit te halen. Het zijn immers toch bijzondere objecten; stille getuigen van een belangrijk moment uit de wereldgeschiedenis. 

Drie Toyota's nog netjes, de andere 49 beschadigd

Niet dat er veel van de auto’s ongeschonden door de jaren zijn gekomen. Slechts drie stuks zien er nog netjes uit, afgezien van hun lekke banden. Die staan ook niet in de parkeergarage waar we ons bevinden; ze zijn ooit om onduidelijke redenen – verveling, waarschijnlijk – door de blauwhelmen naar het voormalige winkelcentrum gesleept, dat naast de parkeergarage ligt. Daar staan ze nu in een ruimte waar de een of andere grappenmaker met een verfkwast ‘showroom’ boven heeft geschreven. De overige 49 auto’s zijn stuk voor stuk beschadigd: de daken zijn ingedeukt, het plaatwerk is verroest, motoronderdelen zijn geplunderd, de bekleding is stukgesneden. 

Volgens de soldaten die ons begeleiden is de schade aan de Toyota’s het werk van Turkse Cyprioten, die lang geleden begonnen het niemandsland binnen te dringen, ’s avonds, als de VN-patrouilles het gebied hadden verlaten. Zij waren het, zeggen ze, die de auto’s sloopten, die onderdelen stalen en als vandalen huishielden in de gebouwen die ze wisten binnen te dringen. Dickran Ouzounian vertelt dat het vandalisme zo’n dertig jaar geleden begon, op de dag voordat de VN-soldaten die tot dat moment in een ruimte boven de parkeergarage verbleven, verkasten naar een andere plek. Hebben de voorgangers van de blauwhelmen die ons begeleiden de Toyota’s dus gesloopt? Ouzounian lacht besmuikt: geen commentaar.
Het gemummificeerde lichaam van een kat ligt op de grond tussen de auto’s. Het kattenlijkje moet al jaren tussen de Toyota’s liggen; misschien is het beest overleden aan een hitteberoerte. Geen wonder. Het is hier nu 40,2 graden Celsius. Eén van de soldaten geeft het kadaver een zacht duwtje met zijn voet voordat hij zijn blik weer richt op het scherm van zijn smartphone. Hij geeuwt. Er zijn voor blauwhelmen spannender plekken om actie te zien dan hier. 

Rampenfilm

Als je stil bent, hoor je hier de geluiden van de stad, de bewoonde wereld, die maar een steenworp van ons vandaan ligt. We horen bussen langsrijden, hits schetteren uit radio’s, toeterende auto’s. Hier staat de tijd stil, en een stukje verderop gaat zometeen de Starbucks open. Het is een bizarre plek – terwijl hier alles er nog bij staat en ligt zoals het veertig jaar geleden werd achtergelaten, heb je gewoon draadloos internet op je iPhone.

De Celica ST 1600 Coupé is goed bewaard gebleven.

Voelt aan als een rampenfilm

We wandelen nog één keer naar de Toyota Crown Deluxe sedan, die er dankzij de dikke stoflaag die hem bedekt uitziet alsof hij van bruin papier-maché is gemaakt. Een stukje verderop staat een zwaar gehavende Corolla SR coupé. Die heeft vier decennia lang precies onder een kapot daklicht gestaan en is daardoor veel verder heen dan de andere auto’s hier. We werpen nog één blik op deze rare verzameling van drek, metaal en stof, deze tijdcapsules die zijn verworden tot morbide kunstwerken – we wanen ons in het decor van een rampenfilm.
Dan klimmen we weer in de witte Isuzu pick-up met de VN-symbolen erop. Een Nigeriaanse blauwhelm rijdt ons zwijgend naar het checkpoint. We bedanken de man vriendelijk, en passeren het hek, dat met een harde klik achter ons wordt gesloten. We kijken nog één keer om, naar de ruïnes die we net hebben bezocht. Dan rijden we met onze huurauto de 80 meter naar de Starbucks die net open is gegaan. We bestellen ijskoffie. 

Nieuwe auto in niemandsland: deze Corolla heeft het de afgelopen veertig jaar zwaar te verduren gehad.

Dit verhaal is eerder gepubliceerd in AutoWeek Classics 4 2015.