Heiligekoeienslachting

Mijn jaarlijkse rit naar vrienden in Oost-Polen is steevast de avontuurlijkste vakantie van het jaar, gevaarlijker dan de Atlantic-oversteek per catamaran vorig jaar. De 1500 km Autobahn met een vol beladen BX14 met twee kano's op het dak is spannender dan de A1, want je moet constant in je spiegels kijken en de aanstormende 160-plussers tijdig inschatten. Maar dat is peanuts, vergeleken met de Poolse wegen en het rijgedrag van automobilisten daar. In het Poolse verkeer heersen nog de wetten van de jungle, net als in Rusland en andere ex-oostblokstaten (de DDR uitgezonderd). Heeft dat iets te maken met afreageren van onlustgevoelens tegenover dwang en onderdrukking uit die tijd? Hoe dan ook, rijden in Polen is nog echt avontuurlijk, je kunt er gewoon niet achter het stuur in slaap vallen met al die zelfmoordpiloten om je heen. Wegmisbruikers zou er levendige opnamen kunnen maken met echte crashes. Neem de enkelstrooks "snelweg" van Gdansk naar Warschau. Daar zijn heel wat kruisjes uit de bermen weggehaald omdat het er te veel werden, dat leidde de aandacht maar af. Op die drukke route rijden veel zakenmannen, vroeger meestal in een Polonez (Fiat 125-klonen), waarvan elke versie een wedstrijd "lelijkste auto ter wereld" zou kunnen winnen. Kort na de Wende waren dat nog de snelste auto's en dat lieten de bestuurders merken ook. Met hun bladveren en starre achterassen ging dat vaak vanzelf al mis. In die auto's was de dominante rijstijl - net als bij onze bromgozers: vólgas of vol in de remmen.

Nú rijden die mannen in Koreaanse instap-suvs of jonge Duitse turbodiesels met allerlei (zelfoverschatting bevorderende) elektronica, maar nog steeds: vol-gas óf vol remmen. Het Nieuwe Rijden? Nooit van gehoord! Probleem is: die weg heeft maar één rijstrook en een smalle vluchtstrook, terwijl er verkeer genoeg is voor een volwaardige snelweg - die er dankzij bureaucratie en ruziënde aannemers nog steeds niet ligt. Daar vinden de Polen dus praktische oplossingen voor. Als buitenlander is dat effe wennen, maar dat gaat razendsnel, vooral als er twee vrachtauto's naast elkaar recht op je af komen. Dan ga je vanzelf op de vluchtstrook rijden. Het record is twee vrachtauto's die door een Polonez ingehaald werden… op onze weghelft. Gelukkig staan er niet veel boerinnen met fruitstalletje en paddestoelen-verkopers meer op de vluchtstrook… die liggen al op het kerkhof. Menig kruisje betreft een lokale voetganger of oud vrouwtje dat net niet snel genoeg overstak. Nog steeds kun je op de vluchtstrook boerenkarren aantreffen én heldhaftige fietsers. Toch ben ook ik aan deze inhaalsport mee gaan doen, je wordt gewoon meegezogen. Na enige aarzeling en onder protest van mijn vriendin haal ik nu ook trucks en de stevig rokende Autosan lokaalbussen via de andere rijstrook in, mits de tegenpartij zo vriendelijk is alvast opzij te gaan. Dat werkt, zolang iedereen meedoet en goed de bochten inkijkt of de vluchtstrook verderop nog vrij is. Als het regent en in het donker ga ik liever achter een moderne vrachtauto hangen tot ik op mijn bestemming ben, dat is met zekerheid de veiligste methode. Verder kun je in Polen nog spoorvorming van 10 cm diep tegenkomen, waarin je je stuur kunt loslaten, want je rijdt er als op rails…. Flitsers hebben ze ook al, maar geen Koos Spee en geen geautomatiseerde verwerking. Met steeds snellere auto's, een onderontwikkeld wegennet en die unforgiving rijstijl en mentaliteit is het Poolse verkeer een regelrechte ramp, die 3% BNP kost.

Geen wonder dat in Polen jaarlijks bijna 6000 verkeersdoden vallen naast 60.000 gewonden, op een bevolking van ca. 40 miljoen en rond 13 miljoen auto's. Op christelijke feest(?)dagen vallen er ruim 100 doden - hele gezinnen dus! Onveilig inhalen is de grootste killer, schat ik – tegen frontaal botsen helpt geen airbag of kreukelzone. Elk jaar kwam ik wel langs een "vers" ongeval of zag een takelwagen bezig. Deze zomer gebeurde er een ernstig ongeval voor onze neus; 5 seconden eerder en wij hadden zelf de klos kunnen zijn…..

Een auto vóór ons werd geraakt door een tegenligger en vloog in een stofwolk door de lucht de bosjes in. Ik ben het tegemoet komende verkeer maar gaan tegenhouden, want met alleen "dobri dzenja" (=goede reis) ben ik nog niet geschikt als stervensbegeleider….

Al die Oosteuropese staten zitten qua automobiliteit en rijgedrag nog in de puberale fase. Daarin zaten wij in de jaren '60 en '70. Poolse mannen kunnen er bijvoorbeeld niet tegen dat er iemand vóór hen rijdt, daar moeten ze coûte que coûte voorbij, al kost het hun leven. Net als jongens van 16 hebben ze van risico of de zinloosheid van zulk gedrag geen flauw benul. Dubbele doorgetrokken strepen bijvoorbeeld betekenen: dubbel uitkijken bij het inhalen! Rijden doen ze met hun hoofd vlak boven het stuur, de linkerhand op twaalf uur, de linkervoet boven de koppeling, de rechtervoet deep down en de rechterhand op de pook. Rem en gas worden afwisselend bediend, iets ertussenin (alleen gas-los) bestaat niet. Je wordt er al gestresst van als je meerijdt; ik heb oprecht meelij met al die Poolse vrouwen en kinderen.

Maar zijn wij, ervaren en risicobewuste automobilisten in het westen, dan zoveel beter? Op de Autobahn zie je groepjes oudere jongeren in hun snelle speelgoed met ster, niertjes of ringen hetzelfde doen als die Poolse autopubers. Terwijl de stressies op de overvolle linker rijstrook al minstens tien keer geremd hebben - vaak niet nodig, dus uit angst; zo beginnen harmonica-files - en ik op de lege rechter nog géén keer, haal ik hen bij de volgende Baustelle weer in: weg tijdwinst, weg remvoering, weg dure liters, weg ego.

Die Poolse rijstijl kost niet alleen ongelofelijk veel mensenlevens, hij verspilt ook minstens 20% tot 30% brandstof en veroorzaakt nog meer slijtage en schades. Het tegendeel van groen, eerder bloedrood is deze rijstijl, waar ook menig Nederlander aan verslaafd is.

Blijft de vraag hoe het komt dat het rijgedrag vooral in Rooms-katholieke landen als Polen, Italië en Portugal en in oosters-orthodoxe landen als Rusland en Griekenland zo bedroevend slecht of ronduit suïcidaal is. Zijn goede werken en naastenliefde ook niet achter het stuur geboden? Het zou de Paus sieren als hij, in plaats van condooms en abortus te bestrijden, de massale slachting van volwassenen, gelovigen en ongelovigen en de autosuïcidale praktijken van zijn volgelingen aan de kaak zou stellen. Elk jaar krijgen tienduizenden mensen in Europa zo de doodstraf, vaak zonder schuld, en altijd zonder vonnis of verdoving. De miljoen verkeersdoden op mondiaal niveau en het leed van nabestaanden verdienen een encycliek, onder het motto "Gij zult niet doden", met als elfde gebod: "Gij zult veilig (v)rijen".