Skoda 105 S (1986)

autoreview

1 augustus 2013 om 12:44

Uitvoering	105 S
Versnellingen	4, Handgeschakeld
Bouwjaar	1986
Jaar van aanschaf	2013
KM-stand bij aanschaf	99.999 km
KM-stand laatst	99.999 km

Skoda 105S (1986) LPG

99.999 km
1 augustus 2013

Er was een tijd waarin je de risée van de buurt was als je een Skoda reed. Mijn klasgenootje werd meewarig aangekeken als zijn vader hem in een felrode 120 van school kwam halen. En de autoprogramma’s waren eensgezind: degelijke auto's, maar absoluut achterhaald en levensgevaarlijk. Stoere praat, zo rond 1985, waarin het bon ton was om dingen uit het Oostblok automatisch tot troep te verklaren. Men presenteerde de Opel Corsa, Toyota Starlet of Honda Civic en wees erop hoe ouderwets ophanging, stuurinrichting en aandrijving van de Skoda waren. Die was immers in alles nog steeds van halfverwege de jaren 60. Gemakshalve vergat men even dat de Eend en de Kever ook nog gewoon in de folder stonden en die stamden toch echt uit de jaren 30. Qua prijs viel de Skoda in die klasse.

De laatste jaren lijkt er wat herwaardering voor deze Tsjech. Er schijnen er in Tsjechië zelfs nog honderdduizenden rond te rijden, als ze niet op Youtube worden gebruikt voor maffe stunts ter gelegenheid van hun ‘laatste rit’. Hier zie je ze intussen vaker dan westerse leeftijdsgenoten als Austins, Simca’s of Talbots, dus was die auto inderdaad zo slecht?

Ik rij mijn woonwerkverkeer graag met gekke auto's en na het verkopen van mijn Renault 18TD trof ik deze Skoda 105 uit 1986 met een nog Tsjechische LPG-installatie uit 2010. Hij was in 2012 geïmporteerd en stond te koop bij een garage. Ik kies autootjes die het nog een jaar of twee uit zullen houden, dus niet te duur en niet te mooi, maar wel goed. Het gaat me om de beleving, maar het moet wel veilig zijn: daarom laat ik ze altijd ook nog door een oldtimergarage binnenstebuiten keren. Deze bleek prima, en nu ik er vier maanden mee gereden heb (en zo'n 3000 km) heb ik een aardig beeld gekregen.

Voor wie de 105 (en de iets ruimer gemotoriseerde 120) niet kent: het is een voor de 70’s niet zo gek modelletje en zelfs een van de eerste personenauto’s met kooiconstructie. Skoda was ooit een topmerk en iets van die technische gedrevenheid was onder het Sovjetjuk blijven hangen. Iets teveel zelfs naar de zin van de Partij, want toen Skoda deze auto als voorwielaandrijver presenteerde werd dat resoluut van de hand gewezen. Met als gevolg dat deze auto er uit ziet als normale sedan, maar de fabriek gedwongen werd de motor achterin te plaatsen. Dat geeft een hele maffe auto, want het ontwerp was nagenoeg klaar en aan alles merk je dat het op het laatst is aangepast. Zo zit er een 'handig opbergvak' achter de achterbank, want daar viel een gat toen de motor in de bagageruimte kwam te liggen. Bij mij is dat trouwens geheel gevuld met de LPG-tank. En de bagageruimte voorin is op geen enkele manier ingericht voor bagage: hij heeft nauwelijks vlakke vloer en een waanzinnig hoge tildrempel.

Als onderscheidende gimmick besloot Skoda om de 'motorkap/kofferdeksel' daarom opzij te laten openen, zodat je vanaf de stoep veilig kunt inladen. Dit is draconisch onhandig: je moet ontgrendelen onder het dashboard bij de passagierszijde, dan de klep helemaal openen (dat red je niet vanaf de stoep), op een pal zetten en dan kun je eindelijk je boodschappentasje inladen. Onbetaalbaar is echter het gezicht van mede-AlbertHeijners op de parkeerplaats als je zo’n show opvoert.

De Skoda was destijds een budgetauto, net als de Eend en de Lada, en de 105S was daarvan de meest basic uitvoering. Nu weet ik het niet, maar volgens mij is mijn geïmporteerd exemplaar de Tsjechische budgetversie, want zo kaal als de mijne kan een Westerse auto in 1986 bijna niet geweest zijn (ik hoor het graag van de kenner). Zo heeft de mijne geen bekleding, maar los liggende voorgevormde rubberen matten op de kale vloer. De achterportieren hebben geen opendraaiende ramen, achterruitverwarming ontbreekt, sigarettenaansteker (=TomTom) en radio ook. Wel heb ik hoofdsteunen en later aangebrachte heupgordels achterin, en zelfs een trekhaak die ik gebruik voor een fietsenrekje.

Het interieur is geheel zwart uitgevoerd en helaas van plastic dat, net als bij Westerse jaren 80-auto's, is gescheurd en verbrokkeld. De schakelaars voor licht en ventilatie zijn van het type 'kerncentrale on/off', en de op zich niet onaardig zittende stoelen zijn op een dwarsbalk door het interieur geschroefd en hebben zo veel speling dat ik bij krachtig remmen enkele graden draai. Gordels zijn vaste riemen die je netjes moet weghangen na gebruik. Helemaal raar is de middenbak bij de versnellingspook waar je je sponsje en parkeermuntje in legt: die staat gewoon los op het aandrijvingas-loze middentunneltje. Door dit alles heb je het gevoel in een oude off-the-road-auto te zitten.

Verder is het hoogst noodzakelijke aanwezig. De richtingaanwijzer geeft een heerlijk ouderwetse onregelmatig tingelende tiktak. De bowden-kabels van de kachel zijn kapot, zodat ik de (lekker warme) kachel onder het dashboardkastje open draai aan het kraantje zelf. Wat de kachelhendels doen is trouwens een raadsel, er staat niets bij of op en geen enkel instructieboekje of werkplaatshandboek zegt meer dan 'kachelhendels'. Geeft niet: beslaan doet de Skoda nauwelijks en ondraaglijk warm wordt hij ook niet, dus ik doe er weinig mee. Het verklikkerlampje van de waarschuwingslampen vind ik een mooie grap: het ziet eruit als een rode LED, compleet met schroefmoertje eromheen. Maar het blijkt een precies op maat gegoten rood bolletje met een vette gloeilamp erachter, en het schroefmoertje is nep…

Met de lange versnellingspook moet je behoorlijk grote slagen maken. Vooral het bochtje van 4 naar 2 neem ik nogal eens te kort. Schakelen gaat soms wat hakerig, maar niet al te lastig. De handrem is een prachtig gadget, met het halve tandwiel open en bloot en opnieuw een forse slag. Merkwaardig extra lepeltje naast je stoel is de choke, die als hendeltje naast de handrem zit - de kortste weg naar achter natuurlijk.

Verschillende bronnen melden dat het lastig zou zijn dat de pedalen niet recht onder het stuur zitten, maar iets naar rechts. Dat komt vaker voor (Fiat 127 bijvoorbeeld) maar daar merk ik eerlijk gezegd niets van. Wél heel lastig is dat het rempedaal véél hoger zit dan het gas. Als je niet oppast trap je er onder in het lege niets. Maar het raarste schouwspel is dat het midden van het stuur niet in het midden zit, zodat het stuurwiel vrolijk op en neer beweegt als je meerdere draaislagen maakt.

De motor is een 1.0, als zou je dat aan zijn prachtige ronk niet zeggen. De prestaties zijn heel gering. Omdat de slag van 3e naar 4e versnelling erg groot is, moet je tot 80 doortrekken in zijn 3 en dan haal je aan het einde van de invoegstrook nét de 90. Een helling oprijden is steevast terugzakken, en harder dan 110 lijkt hij niet te halen. Van de 2CV die ik onlangs dacht te gaan bijhouden zag ik dan ook al vlug slechts rode lampjes aan de horizon... Die is dan ook 250 kilo lichter natuurlijk. Niettemin is de Skoda in de stad of landweggetjes een vlot wagentje. Wel is de remkracht, ondanks bekrachtigde remmen en schijven op de voorwielen, niet erg indrukwekkend. Iets om rekening mee te houden bij het rijden!

Steevast onderwerp van kritiek was de wegligging, waar Skoda zelf trouwens al iets aan deed door de wielen van 14 naar 13 inch terug te brengen. Niet alleen de achteraandrijving én de motor achterin zouden daaraan bijdragen, maar ook de ernstig achterhaalde pendelasconstructie (die voor anderen juist reden was om positief te zijn over het goede contact met de weg bij slechte wegdekken). Aanvankelijk was ik daarom heel behoedzaam met rotondes en scherpe bochten, maar onterecht. Tot op heden geen enkel serieus probleem, al merk je dat de auto graag rechtdoor wil. Maar erg slecht weer en gladheid heb ik nog niet meegemaakt.

De zijwindgevoeligheid is daarentegen ongeëvenaard. Wat een schrik, die eerste keer: ik vreesde oprecht dat ik een haakse bocht het weiland in zou maken. Een actieve stuurhouding blijkt gewenst. Het autootje in de eigen baan houden bij meer dan windkracht 5 is al een hele kunst, maar ook het even de blik op de omgeving richten kan je al op een behoorlijke stuurafwijking komen te staan. Het stuur is kennelijk behoorlijk precies. Raar genoeg betekenen de reusachtige wielkasten in je interieur en de afwezigheid van aandrijving in de voorwielen niet dat daardoor de draaicirkel heel klein is.

De vering is bijzonder: iedere verkeersdrempel wordt letterlijk gevolgd en je voelt een dubbeltje op straat liggen. Tijdens het rijden is het wennen aan het zicht naar achteren: de spiegels zijn een factor te klein, de buitenspiegel zit achter het spijltje van de zijruit en achteromkijken levert ook geen erg goed zicht op. Maar rij eens in een Toyota IQ en ervaar hoezeer de vering en het uitzicht van dat ding lijken op die van deze Skoda…

De motor en versnelling zitten in de lengterichting onder de achterklep, die heel klein is maar vooralsnog groot genoeg voor de eenvoudige ingrepen. Niet alles zit achterin: de rembekrachtiger en de radiator zitten van voren en mede daardoor bevat het koelsysteem niet minder dan 11 liter vloeistof. Daardoor zit er vertraging tussen de hitte van de motor en het moment dat de automatische ventilator dat signaleert, waardoor Skoda's bij plotselinge files oververhit konden raken. Veel eigenaars monteerden daarom een apart schakelaartje om zelf de ventilator in te kunnen schakelen en dat heb ik dus ook. Nodig heb ik het zelden. Misschien komt dat doordat ik een extra koeler heb: de LPG-verdamper naast het motorblok. Die maakt me ook minder bezorgd over een ander verschijnsel waar Skoda's last van hebben: airlock, het ontstaan van luchtbellen in het lange koelcircuit. Je moet dus met enige regelmaat ontluchten met het kraantje, dat ook weer in de kofferbak zit.

Onder de kofferbak (van voren dus) zit het reservewiel. Volgens Kieskeurig op Wielen van 1985 een buitengewoon onhandige plaats, maar ik heb zelden zo eenvoudig een reservewiel gewisseld. Samen met Kieskeurigs nonsensopmerking dat dames met lange nagels de asbak niet zouden kunnen openen vind ik dit van die typerende voorbeeldjes van Oostblok-bashing.

De motor heeft meer dingen die we nu niet helemaal meer kunnen plaatsen. Een handmatig opvoerpompje voor de benzine bijvoorbeeld, waar ik regelmatig een rondje op rij om het leven erin te houden. En een smeerpunt voor de vloeistofpomp dat je met vet moet vullen. En wat te denken van de hendel om het motorkapje te openen: die zit in de stijl van het linker achterportier… Bovenal is het blok een baken van eenvoud en, net als overigens de hele auto, een uitontwikkeld model. Dat is een voordeel wat wel eens over het hoofd wordt gezien: er is niets experimenteels meer aan dit model, en als er ontwerpfouten waren, waren die in 1986 allang verholpen. Daarnaast zijn de prestaties niet op elk gebied droevig: het verbruik is 1:12 op LPG en de motor draait opvallend soepel, ook bij lage toerentallen. Olie- en koelvloeistofgebruik zijn nagenoeg nihil en met 900 kilo is de auto niet extreem zwaar.

Voor allerhande kleine euveltjes die bij oude versleten autootjes horen knijp ik mijn oogjes toe, maar eentje is helaas rampzalig: de auto is zo lek als een vergiet. Langs de portieren, langs het dashboard, langs de pedalen loopt het regenwater. Op advies van Carglass heb ik anderhalve bus kit tussen het voorruitrubber leeggespoten, sindsdien zijn alleen alle deuren nog een probleem. Het is goed dat ik rubberen bekleding heb, zodat ik de plassen (!) in de auto van de bodem kan dweilen. Die heb ik dan ook geschuurd en in een laag menie gezet. De rubbers zijn prima en de deuren ook, maar ze kieren opvallend. Het feit dat er afwateringsgaatjes in de bodem zitten en het rare rubberen interieur doet me soms bijna vermoeden dat dit lekken bij deze basic-versie voor de thuismarkt misschien een geaccepteerd gegeven was…

Ik word niet blij in nieuwe auto’s en rij de oudjes vooral voor de beleving. Dat betekent aan de ene kant dat ik dus in 2014 zonder morren belasting voor deze auto ga betalen, maar ook dat mijn autootje er erg gebruikt uit ziet zonder dat ik daar verdrietig bij word. Dat kan ook bijna niet, want hoewel hij voor een jaren 80-auto niet extreem roest en behoorlijk dik plaatwerk heeft staat hij bol van de bloemkooltjes en lekkende blaartjes. Daar moet je tegen kunnen. Slechts de ergste plekken werk ik wat bij, maar vooral om het proces wat te remmen.

Niettemin is dit mijn eerste oude auto die enthousiaste reacties oproept, met name van vrouwelijk publiek dat het modelletje leuk vindt en ook het groene kleurtje (Skoda 5179 Agave). De lokale Poolse arbeidersgemeenschap echter staart me doorgaans perplex na, zich kennelijk afvragend waarom ik vrijwillig ga zitten in waar zij jaren vanaf hebben proberen te komen. Opvallend is wel dat bijna niemand de Skoda nog kent: meestal herkent men een Lada, een enkeling iets in de richting van Simca (scheef kontje), Morris of Austin, maar de associatie met het huidige Skoda is kennelijk uit de herinnering vervlogen.

Was deze auto in 1986 een goede keus voor de smalle beurs? Terugredenerend naar wat je ongeveer kon krijgen rond die tijd (ik was toen 10) zie ik een tamelijk grote vierdeurs sedan, ruim vanbinnen, veiliger en moderner dan de nog verkrijgbare Eend en Kever, beter dan Lada, Yugo of FSO en voor de kleinere afstandjes niet onaardig rijdend. Natuurlijk niet eentje om het vergelijk met een Opel Kadett aan te gaan, maar toch: ik vind ze niet zo slecht als toen wel eens werd gesuggereerd.

Is deze auto anno 2013 een goede keus als woonwerkwagentje? Als je maar geduld hebt: absoluut! Rijden in een autootje dat in alles de jaren 60 ademt maar in 1986 in elkaar is gezet en voldeed aan de eisen van dat moment (APK bestond al), dat lukt met maar heel weinig andere auto’s. En al lijkt het in deze recensie misschien anders, ik ben er hartstikke blij mee. Het is alleen erg oppassen als je overstapt in de gezinsauto, in mijn geval een Toyota Picnic. Dat lijkt dan ineens een Ferrari…