Precedent in de maak?

Kritiek op de wildgroei aan trajectcontroles is er al langer, maar nu is er voor het eerst een klacht van de Vlaamse toezichtcommissie voor de verwerking van persoonsgegevens. De VTC legt de Vlaams-Brabantse gemeente Grimbergen een verbod op voor het gebruik van ANPR-trajectcontroles in een tiental straten, maar het bestuur weigert daarop in te gaan. “Als wij toegeven, valt het hele beleid rond trajectcontroles in Vlaanderen in elkaar”, klinkt het daar. Nochtans heeft het onderzoek van de VTC uitgewezen dat Grimbergen te snel en op te grote schaal gebruik maakt van trajectcontroles, zonder voldoende motivatie of transparantie. Ook op de vragen waar de ANPR-camera’s precies staan, hoelang de beelden worden bewaard en waarvoor ze precies worden gebruikt kwam er geen duidelijk antwoord aan het adres van een bezorgde burger die de bal aan het rollen bracht.

Zulke besognes spelen niet alleen in Grimbergen, maar overal waar ANPR-camera’s gebruikt worden. Dergelijke toestellen maken immers geen foto’s van kentekens, maar filmen de hele zone waar ze opgesteld staan. Ook voetgangers en fietsers komen herkenbaar in beeld, terwijl het doen en laten van de voorste inzittenden integraal wordt gefilmd. Vandaar ook dat de Belgische regering ze wil gaan gebruiken om GSM-gebruik achter het stuur op te sporen, terwijl gemeentelijke ordediensten daarmee ook illegale vuilstorters kunnen identificeren. De stap naar een permanente surveillance wordt daarmee klein, temeer omdat een heel netwerk aan camera’s een vrij accuraat beeld kan geven van iemands verplaatsingen - en dat tot 30 dagen na de opname. In de praktijk blijken de beelden overigens langer op de servers te sluimeren.

België afgetekend koploper trajectcontrole

Zeker zo zorgelijk is het feit dat gemeentelijke trajectcontroles vaak worden uitbesteed aan privébedrijven, net zoals dat bij parkeerboetes gebeurt. Die strijken daarbij een aanzienlijk deel van de boete op, waardoor het geïnde geld slechts deels terugvloeit naar de gemeente en de verkeersveiligheid. Bovendien is er al sinds 2021 sprake van contractuele clausules, die de gemeentes afraden om installaties te plaatsen die de snelheid preventief vertragen. In diezelfde periode werd er bovendien beslist om verkeersborden weg te halen die voor de gemiddelde snelheidsmeting op gewestwegen waarschuwen. Gelukkig werd die stommiteit ondertussen rechtgezet door Vlaams minister van Mobiliteit Annick De Ridder, die ze nu allemaal gaat laten terugplaatsen. Of het toeval is dat een van de sleutelfiguren achter het privéconsortium voor trajectcontroles de veelbesproken bijnaam ‘Keizer van de Wegwijzer’ heeft?

“Als gemeenten zonder duidelijke limieten steeds meer en betere camera’s inzetten, evolueren we naar een samenleving waarin elk gedrag wordt geregistreerd”, stelt de VTC bij Het Laatste Nieuws. “Dat is niet de bedoeling. Verkeersveiligheid mag geen schaamlap zijn voor algemene surveillance of inkomstenverhoging.” De meeste Belgen zijn er dan ook als de kippen bij om Chinese toestanden aan de kaak te stellen, maar ondertussen evolueert Vlaanderen stilaan naar een vergelijkbare situatie. Een fundamentele discussie over de balans tussen (verkeers)veiligheid en privacy is dus zeker aan de orde. Akkoord, als iedereen zich netjes aan de maximumsnelheid hield, dan was deze discussie totaal overbodig. Helaas kun je dat over bijna alle uitdagingen en problemen in een samenleving zeggen. Feit is evenwel dat het aantal verkeersdoden sinds de invoering van ANPR-camera’s in 2012 in Vlaanderen sterk is gedaald, maar ook dat Wallonië de boot afhoudt met ‘slechts’ een honderdtal trajecten. Niettemin is België afgetekend koploper als het over trajectcontroles in Europa gaat, terwijl Nederland er zelfs minder dan Wallonië heeft.