De Keuringsdienst van Paarden

Het kan gisteren, het kan eergisteren zijn geweest - verveling voert geen agenda. Whenever: toen ik dit weekeinde na een stevige buitenschilderklus met een bord bami op de bank neerplofte, zag ik op televisie Bavo Galama in een Suzuki Swift.

Hij was blij met de Swift, of was verzocht te doen alsof. Pittig karretje voor een nette prijs, dat moest hij zeggen. Ik dacht: wat ben ik blij dat ik niet in jouw schoenen sta. Volgens mij is Bavo een aardige jongen, die het ook niet kan helpen. Probeer er in je nood maar eens een goeie Swift-grap uit te persen. Hij kan geen kant op. Hartverscheurend.

Intussen zitten we er maar mee. Al jaren droomt het weldenkende deel van autominnend Nederland hardop van een volwassen, onafhankelijk autoprogramma op de Nederlandse televisie. Na het wegvallen van Fred van der Vlugts onvolprezen Wereld op Wielen bleef het lang stil, tot de komedianten en de advertentieverkopers de vrije ruimte opeisten. Eén van die komedianten was ondergetekende, die als berouwvolle ervaringsdeskundige enig recht van spreken claimt.

Er zijn, denk ik, twee redenen waarom het maar niet lukt in deze tak van sport iets acceptabels op de buis te brengen.

Reden een is het misverstand dat een autoprogramma per se leuk moet zijn, amusement. Aan zo'n leuk autoprogramma heb ik meegewerkt; het werd een drama. Die vijver is leeggevist door Top Gear, leuk zijn is een hele kunst, de kickfactor extreem slijtagegevoelig. Gummen met Astons – zelfs ik, Clarkson-fan van het eerste uur, heb het er wel mee gehad.

Reden twee is de angst dat onafhankelijkheid onbetaalbaar is. Die vrees is niet geheel onterecht. In de autowereld dicteert de industrie de agenda's. Niet noodzakelijkerwijs met slechte bedoelingen, wel met een ondubbelzinnig commercieel oogmerk: aandacht. Voor programmamakers levert die status quo een prisoner's dilemma op. Ga je die persreizen zelf betalen, dan ben je in no time door je budget heen. Laat je ze links liggen, dan mis je het nieuws. En ja, de kans bestaat dat een kritische toon de banden met de branche geen goed doet.

Toch geloof ik dat het kan, een waakhond-achtig consumentenprogramma over auto's. Zo'n programma is er niet om aan de lopende band nieuwe modellen voor te schotelen. Daar hebben we de schrijvende pers en de webmedia voor, gewapend met alle multimediale toeters en bellen die al veel autotelevisie overbodig maken. Het gat in de markt is een format dat de actualiteit besluipt met kritische, bespiegelende vragen, geagendeerd door een uit techneuten en autominnende researchjournalisten bemande redactie. Die hoeft niet elke week naar Nice of Alicante, grijpt niet naar de moppentrommel, hoeft niet te bedelen om nieuwe Astons en Ferrari's, maar kijkt slim en volhardend de kat uit de boom.

Hoe goed zijn die nieuwe Aziaten na drie jaar? Wat mag een auto kosten? Wat kopen we voor al die prijsopdrijvende electronica? Waarom bouwen we combi's die geen stations zijn? Waarom is een onderhoudsbeurt zo godvergeten duur? Waarom worden auto's steeds zwaarder als ze ook steeds zuiniger moeten worden? Wat heeft de krankzinnige pk-race opgeleverd? Waarom hebben sportwagens achterbankjes waar geen mens op kan zitten? Waarom verdween de sedan? Waarom zijn auto's tegenwoordig zo onoverzichtelijk dat de inparkeerder zonder sensoren en achteruitrijcamera's verloren is? Waarom hebben veel auto's geen normale bumpers meer? Waarom bouwt de industrie zoveel auto's zonder enige toegevoegde waarde? Hoe heeft de niche-politiek de markt vervuild?

Zo'n programma wordt geen kijkcijferkanon. Maar het gaat kijkers trekken, als het goed genoeg is. Kijk naar de Keuringsdienst van Waarde. Zie hoe die jongens met simpele, quasi-naïeve vragen onderste stenen boven krijgen. Keuringsdienst is leuk, omdat het goed is; door die gouden combinatie van kennis en oprechte belangstelling. Ongetwijfeld zal de RVU wel eens voor een dichte deur komen te staan. Maar het aardige is: door de kracht waarmee de ene deur dichtklapt, vliegt een volgende weer open. Misschien moest de RVU eens de gedachten laten gaan over een Keuringsdienst van Paarden.