De donkere kant van een kilometerheffing

Er zijn verkiezingen in aantocht. Tijd voor het betere lobbywerk. Diverse partijen laten horen hoe de vlag erbij hangt: het debat over de kilometerheffing komt er weer aan. In het regeerakkoord was afgesproken dat er in deze kabinetsperiode niet over zou worden gesproken, maar een aantal partijen is nog altijd een voorstander van kilometerheffing en dus is de lobby weer gestart. Omdat 'kilometerheffing' en 'rekeningrijden' zo negatief klinken, zijn de politiek correcte termen nu 'betalen voor gebruik', 'anders betalen voor mobiliteit' of een variant hierop. Dan klinkt het meteen veel positiever. Zo heeft de ANWB laten weten dat haar leden vóór zijn. Dat blijkt uit enquêtes, aldus de bond. Nu weet de ANWB heel goed welke vragen ze moet stellen om ervoor te zorgen dat de leden vóór stemmen. Zoals: "Vindt u het eerlijk dat iemand die veel rijdt ook meer betaalt?" Of: "Zou u het fijn vinden als nieuwe auto's goedkoper zouden worden?" Iemand tegen? Nee? Mooi! Beide feiten zijn namelijk onderdeel van het grote masterplan waarvoor maatschappelijk veel draagvlak is: de vaste autobelastingen (bpm en mrb) worden afgeschaft en in plaats daarvan gaan we per kilometer betalen. Idealiter wordt dat plaats- en tijdgebonden, zodat tijdens de spits rijden op de A10 duurder is dan om middernacht op de Afsluitdijk. Wie zijn er voor dit plan en waarom? Zakelijke rijders en transporteurs zijn voor. Zij denken (waarschijnlijk terecht) dat dit systeem leidt tot minder files, en voor zakelijke rijders – of dit nu managers zijn of vrachtwagenchauffeurs – is daarvoor betalen niet zo erg. Stilstaan in de file kosten veel méér geld. Milieubewegingen zijn voor, omdat zij (waarschijnlijk terecht) verwachten dat mensen veel bewuster gaan autorijden en vaker voor de fiets of de trein kiezen. Bovag en RAI Vereniging zijn voor, omdat ze dan af zijn van die vermaledijde bpm, die het kopen van een nieuwe auto zo onaantrekkelijk maakt. Fijn idee! Bestuurlijk Nederland is ook voor. Dat is wat anders dan de politiek, die alleen voor is als het niet te veel stemmen kost. Maar bijvoorbeeld het ministerie van Financiën wordt helemaal gek van de bpm, omdat het invoeren van gebruikte auto's volledig uit de hand loopt. Met een Europees wetboek in de ene hand en een bpm-tegenbewijs in de andere hand is het goedkoop om jonge gebruikte auto's te importeren. De controle van de occasionimport met alle rechtszaken over de bpm- kost al tien keer zoveel mankracht als het innen van de bpm op nieuwe auto's. Den Haag wordt er horendol van. Het afschaffen van de bpm (en mrb) en het garanderen van die inkomsten door een kilometerheffing zou Financiën goed uitkomen. Dan een paar voordelen voor de particulier: een leuke auto voor erbij wordt goedkoper. Een leuke nieuwe sportwagen of cabrio voor een paar zomerse weekeinden? Geen mrb meer, dus stilstaan wordt gratis. Ook zijn alle auto's goedkoper in aanschaf, want geen bpm! Waar zit dan de adder onder het gras? Op twee plaatsen. Allereerst krijgt de kilometerheffing zeer waarschijnlijk een milieucomponent. Onzuinige en vervuilende auto's kosten dan meer per kilometer. Op dit moment is CO2 ook van invloed op de autobelastingen, maar alléén voor nieuwe auto's. Een Volvo V70 of Renault Espace van tien jaar oud is nu enkel duur vanwege het onderhoud en wellicht de hoge brandstofkosten. Als je straks echter extra moet gaan betalen voor een hoge CO2-uitstoot, wordt het rijden van een oudere auto een dure aangelegenheid. De CO2-uitstoot van auto's is de laatste tijd rap afgenomen. Daarbij vergeleken hebben oudere modellen een erg hoge CO2-uitstoot. Zo dwing je veel mensen dus om een nieuwere – zuinige – auto te kopen. Het is dus niet zo raar dat RAI en Bovag dit een goed plan vinden. Maar voor de ouders die elk weekeinde een heel jeugdig voetbalteam heel Nederland moeten doorrijden in hun oude Chrysler Voyager kost het straks kapitalen. Dan nog een punt: omdat dit alles kostenneutraal moet gebeuren, wordt de bpm straks verdeeld over alle automobilisten die veel rijden. De bpm geldt alleen voor nieuwe auto's, kilometerheffing is voor iedereen. De man die elk jaar een nieuwe Porsche koopt, is straks veel goedkoper uit, iemand met een grote Volvo uit 1999 is de pineut. Dat u het even weet.

Deze column stond eerder in AutoWeek 42.