Test: Pagani Utopia – Zelf schakelen voor de ultieme hypercar-experience

Motorgeluid, zelf schakelen, dat is zeker wel weer eens leuk?

We rijden in de tweede versnelling, vol gas en de twee turbo’s zuigen gretig lucht aan. Een milliseconde lang gebeurt er niets en dan wordt er 1.100 newtonmeter aan koppel over ons uitgestort. De acceleratie is zo heftig dat we ons echt even moeten concentreren. Wanneer de V12 achter onze rug boven de 2.800 toeren per minuut volledig op stoom is, is er nauwelijks tijd om na te denken of te schakelen. De toerenbegrenzer nadert sneller dan we zouden willen. We trappen het koppelingspedaal in, trekken de sierlijke versnellingspook door de open schakelcoulisse en leggen de derde versnelling in. We gaan van het gas en halen even diep adem.

Pagani, zit dat niet in de buurt van Ferrari en Lamborghini?

Inderdaad, je vindt het merk in de Italiaanse Motor Valley. Ferrari zetelt in Maranello en in Sant’Agata Bolognese huist Lamborghini. Voor een bezoek aan Pagani moeten we naar het dorpje San Cesario sul Panaro. Het is niet ons eerste bezoek aan deze fabriek, die je beter een atelier kunt noemen. We zijn telkens weer diep onder de indruk van het vakmanschap en de aandacht voor details. Waar anders vind je wastafels die zijn gemaakt van koolstofvezel? Vandaag zijn we hier niet alleen maar om onze ogen uit te kijken, we zijn hier met een missie: we mogen op pad met de Pagani Utopia, het derde model van het merk. Of zoals de Italianen zeggen: het derde hoofdstuk.

Hoe is Pagani ook alweer ontstaan?

Om de visie achter de Utopia te begrijpen, moeten we terug naar 1999, toen Horacio Pagani een automonument creëerde met zijn eerste werk, de Zonda. 25 jaar na de presentatie is de Zonda niet alleen een van de mooiste auto’s van de moderne tijd, maar ook een van de meest waardevolle. Speciale modellen als de Zonda Cinque brengen inmiddels miljoenen op. De Huayra volgde in 2011. Op de vraag hoe hij de Zonda kon overtreffen, had Horacio Pagani maar één logisch antwoord: niet! De Huayra was niet bedoeld als opvolger van de Zonda, maar werd als een compleet andere auto in de markt gezet. Na de verkoop van meer dan 350 Huayra’s in alle uitvoeringen kan dit project als een succes worden beschouwd. Voor het derde model moest Pagani zich de vraag opnieuw stellen. Hoewel meesterbrein Horacio zijn eigen ideeën had, wilde hij het deze keer anders doen en zijn klanten erbij betrekken. Al vroeg in de ontwikkelingsfase van de Utopia werd aan een aantal van de trouwste klanten van Pagani gevraagd waar een nieuw model in hun ogen aan moest voldoen. Al snel kwamen er drie aspecten naar voren: rijplezier, een lichtgewicht constructie en een analoge rijervaring.

Hoe lang is de Utopia er al?

De ontwikkeling van de Utopia begon vervolgens in 2016. Na duizenden tekeningen, tien 1:5-modellen, een windtunnelmodel en twee mock-ups op ware grootte was de Utopia klaar. Het model gaat dapper in tegen bijna alle huidige trends in het super- en hypersportwagensegment. AutoBild Sportscars mocht op 12 september 2022 de première live bijwonen in het Teatro Lirico in Milaan. 627 dagen later staan we voor dezelfde auto (prototype nummer 8) en mogen we plaatsnemen achter het stuur. Hoewel we een zwak hebben voor het merk Pagani zijn we toch sceptisch: er zijn nog maar een paar moderne sportwagens die als vanouds een pure, analoge rijervaring bieden. Vandaag moet de Utopia onze verwachtingen waarmaken. Onze kennismaking begint op de passagiersstoel. Testrijder Alberto neemt plaats achter het stuur.

Hoe bijzonder is de Utopia vanbinnen?

Dankzij de grote ramen en glazen inzetstukken in het dak heeft het interieur een luchtige uitstraling en de juiste Zonda-vibe. De kwaliteit van de afwerking en de materiaalkeuze zijn ongeëvenaard. Wat eruitziet als aluminium is in deze auto ook echt van dat materiaal. Het stuurwiel is bijvoorbeeld gefreesd uit een blok van 43 kilogram. Dit proces duurt 28 uur. Wat overblijft, is een blanke plaat van 1,7 kilogram, die vervolgens urenlang met de hand hoogglans wordt gepolijst. De Utopia is voorzien van maar liefst 777 onderdelen die zijn gefreesd uit aluminium, inclusief de versnellingspook, die slechts 500 gram weegt. Dat brengt ons bij een bijzonder aspect van de Utopia: waar de Huayra alleen verkrijgbaar was met een sequentiële versnellingsbak keert Pagani terug naar zijn roots en biedt het de Utopia, waarvan de productie is beperkt tot maar 99 exemplaren, op verzoek ook met een handgeschakelde versnellingsbak aan. Zoals gebruikelijk is bij Pagani is het mechanisme van de versnellingsbak zichtbaar. We kijken gefascineerd naar Alberto terwijl hij de versnellingen van de handgeschakelde versnellingsbak met zeven versnellingen inlegt via de open schakelcoulisse. Elke schakelactie wordt bevestigd met een heerlijk klikgeluid. Terwijl we alles in ons opnemen, stopt Alberto plotseling voor een tolstation. Hij opent de nieuw ontwikkelde vlinderdeur en vertelt me in zijn beste Italiaans-Engels dat wij nu aan de beurt zijn.

En, hoe rijdt het?

Dit is het moment waar we vol spanning naar hebben uitgekeken. Bijna als in trance nemen we plaats achter het stuur van de Utopia. Hoewel we maar een paar seconden nodig hebben om de stoel en de spiegels af te stellen, heeft zich al een menigte autoliefhebbers verzameld rond de Utopia. Normaliter zouden wij er ook bij staan, maar vandaag is geen gewone dag. We trappen het staande koppelingspedaal in en leggen de eerste versnelling in. Die zit linksvoor, volgens het zogeheten dogleg-principe. Wie een bijterig koppelingsgevoel verwacht, zoals in een Porsche Carrera GT, heeft het mis: de koppeling laat zich fijngevoelig bedienen en de Utopia komt soepel van zijn plek. De eerste kilometers over de autostrada zijn eigenlijk niet eens zo spectaculair. Als er niet om de paar seconden een enthousiaste Italiaan een foto van ons (of beter gezegd, van de auto) zou maken, zouden we bijna vergeten dat we in een hypercar van 2,6 miljoen euro (exclusief Nederlandse belastingen) zitten. Dat komt ook door de relatief comfortabele afstemming van het onderstel. In de Comfort-modus absorberen de adaptieve dempers oneffenheden in het wegdek uitstekend, ondanks de enorme 21-/22-inch wielen (voor/achter). De snelwegetappe maakt duidelijk dat de Utopia beslist geen nerveus beest is met een te straf afgestemd onderstel of een (te) hoog geluidsniveau in het interieur. Net als zijn voorgangers is de Utopia bedoeld als een auto waarmee eigenaren ook langere ritten kunnen maken. Vanwege hun enorme waarde brengen de meeste auto’s van Pagani het grootste deel van hun leven desondanks door in verwarmde garages, maar er zijn uitzonderingen op de regel. In de fabriek vertelden ze ons trots over een Europese klant die onlangs de 100.000 kilometer-grens was gepasseerd met zijn Huayra Roadster. De servicebeurt die vervolgens nodig was, werd door de fabrikant betaald. Een erekwestie.

Wordt zo'n hypercar lang getest voor hij uitkomt?

Alberto heeft 50.000 kilometer achter het stuur van de Pagani Utopia gezeten en kent de auto op zijn duimpje. De ontwikkeling begon op het circuit en werd daarna voortgezet op de openbare weg. Opmerkelijk is dat Horacio Pagani in alle gevallen werd geraadpleegd wanneer er veranderingen of aanpassingen werden doorgevoerd. Hij is altijd de eerste en de laatste persoon die met een nieuw model rijdt, legt Alberto uit.

Waarom eigenlijk een handbak?

Als we vragen waarom Pagani heeft gekozen voor een handgeschakelde versnellingsbak met zeven versnellingen en een dogleg-configuratie leren we dat de zevende versnelling in de Utopia geen overdrive is, maar een volwaardige versnelling. Dit helpt om het motortoerental en dus het brandstofverbruik op langere ritten te verlagen. Voor de volledigheid moet hier worden vermeld dat de Utopia op verzoek ook leverbaar is met een sequentiële zevenversnellingsbak van Xtrac. Ongeveer dertig klanten hebben van dit aanbod gebruik gemaakt. De meerderheid van de Utopia-rijders is dus fan van de handgeschakelde versnellingsbak, net als wij. We verlaten de autostrada richting Toscane. Onze bestemming is de Passo della Raticosa, waar je heerlijk kunt sturen. Zodra we de pas op rijden, moedigt Alberto ons aan om over te schakelen naar de Sport-modus. Dit doe je met de draaiknop op het stuurwiel. De indicatoren in het kleine digitale display tussen de mooie, maar nauwelijks afleesbare analoge instrumenten veranderen in rood. De gasrespons is nu merkbaar directer, de dempers steviger. Aan het prestatieniveau verandert echter niets.

Is dit nog steeds een motor van Mercedes-AMG?

Het kloppende hart van de Utopia is de Pagani-V12 die Mercedes-AMG voor de Italianen heeft ontwikkeld. Dit is de V12-biturbomotor die in 2019 debuteerde in de Huayra Roadster BC. In plaats van 802 pk zoals in de Roadster BC en 840 pk zoals in de Huayra Codalunga levert de twinturbo-V12 met een cilinderinhoud van 5.980 cc in de Utopia een vermogen van 864 pk. Het maximumkoppel van 1.100 Nm wordt uitsluitend via de achterwielen overgebracht op het asfalt. Een zwaar 4x4-systeem was geen optie voor Pagani en ook een hybride aandrijving is nooit serieus overwogen. In een gesprek legt Horacio Pagani uit dat AMG oorspronkelijk een hybride aandrijflijn met een vermogen van 1.000 pk had voorgesteld. Dit zou echter hebben betekend dat de Utopia ongeveer 400 kilogram zwaarder zou zijn geworden. Dat was ondenkbaar voor Pagani. Klanten willen immers een lichte, gemakkelijk te besturen auto.

Wat weegt de Utopia?

In de Utopia komen 864 paardenkrachten samen met een leeggewicht van slechts 1.280 kilogram. Er is geen sprake van elektrificatie in welke vorm dan ook, trouw aan het motto: ‘Hybride? Nee, dank je!’. Het resultaat is een rijsensatie zoals we die lang niet meer hebben ervaren in een moderne auto: puur, betrokken, opwindend. Het lage gewicht is goed te voelen tijdens het rijden over de bergpas. Dankzij hightech materialen zoals carbon-titanium en carbon-triax voor de monocoque is de torsiestijfheid naar verluidt met 10,5 procent verbeterd. In rijklare staat weegt de Utopia iets meer dan 1.400 kilogram. Op de niet altijd even strakke wegen van de Passo della Raticosa wordt duidelijk dat veel tijd is besteed aan de finetuning van de onderstelafstemming. De besturing is zeer direct, maar niet nerveus. De adaptieve dempers zijn sportief, maar bieden altijd voldoende veeruitslag om geen nukkig beest te maken van deze auto. De koolstofvezel-keramische remmen met gigantische 410 millimeter grote schijven op de vooras en de 390 millimeter grote schijven op de achteras doen hun werk onberispelijk. Ook hier valt het lage gewicht weer op. De V12-biturbo is eveneens een genot. Zelfs als uitgesproken fan van atmosferische motoren moeten we toegeven dat deze twaalfcilinder een indrukwekkend staaltje ingenieurskunst is.

Voelt dit nog snel na al die supersnelle elektrische auto's?

Wie het aandurft om het gaspedaal volledig in te trappen, voelt een zeer korte pauze voordat de twee turbo’s vanaf 2.800 toeren zonder pardon het maximale koppel van 1.100 Nm op de achterwielen loslaten. Wat dan volgt, is ongekend heftig. Begeleid door een gesis dat bij hogere toerentallen overgaat in een hese schreeuw accelereert de Utopia alsof de duvel hem op de hielen zit. We hebben geen seconde een elektrische boost gemist. Het volledige vermogen is beschikbaar tussen 2.800 en 5.900 toeren; de toerenbegrenzer grijpt in bij 6.700 toeren. De angst om de Utopia de begrenzer in te jagen, is steeds aanwezig. Dat heeft te maken met het feit dat het vermogen zo plotsklaps wordt geleverd dat je als bestuurder bijzonder goed bij de les moet zijn. Elke schakelhandeling vereist zowel concentratie als precisie. De open schakelcoulisse oogt als een sculptuur. Het is echt een lust voor het oog, maar de versnellingen zitten wel heel dicht op elkaar. Vooral bij het schakelen van de derde naar de vierde versnelling betrappen we onszelf erop dat we steeds naar beneden kijken. Toch verloopt elke schakelactie zelfverzekerder en sneller. Het is juist die concentratie, dat gevoel dat je als bestuurder het verschil maakt, wat het rijden in onze optiek leuk maakt.

Blije jongetjes die met een hypercar op pad mogen. Zeker geen enkele kritische noot?

Niemand is perfect en deze auto ook niet. Naar onze smaak zitten de stoelen niet comfortabel en de zijdelingse steun had beter gekund. De aanschaf van het Sports Package zou dit moeten verhelpen. Voor het luttele bedrag van 275.000 euro krijg je semi-slickbanden, wielen met aerodynamische inzetstukken, een speciaal gecoat titanium uitlaatsysteem, carbon-titanium onderdelen in het interieur en andere kuipstoelen. De onderdelen kunnen ook afzonderlijk worden besteld. Een ander punt van kritiek is de afstelling van de traction control, die in sommige gevallen veel vermogen wegneemt. Natuurlijk staat veiligheid voorop, maar het systeem had best wat gevoeliger mogen ingrijpen.

Pagani Utopia

Kun je de Utopia zo maar aan iemand meegeven?

Wat al snel duidelijk wordt tijdens onze rit: de Utopia is geen auto voor iedereen. Als bestuurder moet je betrokken raken bij de ervaring en je realiseren dat deze auto niet vergevingsgezind is wat bestuurdersfouten betreft. Als je te laat opschakelt, knalt de V12 in de begrenzer. En als je te vroeg terugschakelt, krijgt de motor een te hoog toerental te verduren. De bestuurder heeft echter wel een maximale controle over deze auto, vooral als je overschakelt naar de Race-modus. Dan is de gasrespons nog directer en grijpt de traction control alleen in extreme situaties in. Ruimte voor fouten? Die is er praktisch niet. Rijplezier? Dat biedt deze auto met bakken tegelijk. De Utopia voelt zich thuis op de bochtige wegen van Toscane. Je raakt in een soort roes, als je niet oppast, en dat bedoelen we als compliment! Aan het eind van de dag is het tijd om de laatste van de vier rijmodi te testen. Als het hard gaat regenen, schakelen we over op de Wet-modus. We nemen het zekere voor het onzekere, want we willen de auto tenslotte onbeschadigd terugbrengen. We zijn dan ook des te verbaasder als Alberto ons vraagt het gaspedaal volledig te vloeren op een invoegstrook. We vragen hem of hij het zeker weet en volgen zijn instructies op. Wat er dan gebeurt, is even opmerkelijk als beangstigend: zonder wielspin, maar met merkbaar minder vermogen maakt de Utopia op ontspannen wijze tempo. Met een grijns op zijn gezicht legt Alberto uit dat het maximumkoppel in deze rijmodus slechts 400 Nm bedraagt. De Pagani Utopia is dus toch een auto waarmee iedereen uit de voeten kan.