Het 'kwartje van Kok' gaat er waarschijnlijk nooit af

Op het moment dat er lastenverzwaringen aankomen, vooral als dat zoals nu aan de pomp is, wordt van oudsher vaak het 'kwartje van Kok' erbij gehaald. Een accijnsverhoging op benzine en diesel die in 1991 doorgevoerd werd, best al weer een hele tijd geleden. In de loop der jaren lijkt er hier en daar wat ruis ontstaan te zijn over dat 'kwartje', hoe dat er nou precies uitzag en of dat nou wel of niet ook weer is gecompenseerd. Het zou toch immers om een tijdelijke maatregel gaan?

25,3 cent van Maij en Van Amelsvoort

Het eerste belangrijke misverstand is dat het om een kwartje (25 guldencent) per liter brandstof zou gaan. In totaal was het weliswaar 25,3 cent, maar die verhoging was verdeeld over benzine en diesel. Zo kwam er bij benzine per liter 18,3 cent accijnsverhoging en bij diesel 7 cent. Die maatregel kwam bij verkeersminister Hanja Maij-Weggen en de staatssecretaris van Financiën, Marius van Amelsvoort, vandaan.

Daar hebben we een tweede misverstand; het was dus niet Wim Kok (PvdA) die dit initieerde, het waren twee CDA'ers. Wel droeg Kok er deels de verantwoordelijkheid voor als minister van Financiën. Maij-Weggen wilde het autogebruik ontmoedigen en een deel van de opbrengst moest in het OV worden gestoken. Van Amelsvoort wilde de accijnsverhoging benutten om een gat in de begroting te dichten. Het mes sneed dus aan twee kanten, al had de automobilist weinig trek in duurdere autobrandstoffen. Vanuit de branche werd onder meer door de Bovag en de ANWB geprotesteerd tegen deze lastenverzwaring en werd het gekscherend 'het kwartje van Kok' gedoopt. Een legende was geboren.

Teruggave niet beloofd

Er wordt regelmatig beweerd dat van meet af aan beloofd is dat het om een tijdelijke verhoging ging. Het probleem daarmee is dat er geen documentatie is van iemand uit de regering Lubbers III die dat letterlijk heeft gezegd. Trouw dook er 11 jaar geleden nog eens in en stuitte alleen op een nogal 'politiek veilige' reactie van niemand minder dan Wim Kok zelf, die er waarschijnlijk toe heeft geleid dat 'zijn kwartje' als iets tijdelijks bestempeld is. "Ik sluit het niet uit, maar ik zeg het ook niet toe", reageerde Kok op de vraag of het op den duur teruggedraaid zou worden. Voor genoeg mensen en instanties was dit mogelijk voldoende om te blijven wachten op het teruggeven van het kwartje.

Is het 'kwartje van Kok' teruggegeven?

Het korte antwoord: nee en dat was dus ook niet beloofd. Toch zijn er door vorige regeringen wel dingen gedaan die je als het deels teruggeven van het kwartje zou kunnen zien. Zo heeft men in Den Haag het destijds wel verpakt, al klopt het niet helemaal. Aan de pomp is de accijnsverhoging namelijk nooit helemaal teruggedraaid.

NRC hield tegen het licht wat vorige regeringen hebben gedaan om het 'kwartje terug te geven'. Zo zijn er in 2001 en 2002 accijnsverlagingen geweest voor diesel die volgens NRC onderaan de streep de 7 guldencent weer compenseerden, maar in 2008 gingen de accijnzen weer omhoog en werd die 'kwartjescompensatie' alweer tenietgedaan. Het benzinedeel van het kwartje is door het kabinet Balkenende II in infrastructuur gestoken. Zo werd het toen in elk geval wel gebracht. Oud-premier Jan Peter Balkenende (CDA) had eerder namelijk als belangrijk politiek speerpunt dat hij het kwartje van zijn voorganger terug wilde geven aan de automobilist. Dat lukte hem dus een soort, door dat deel van de accijnsopbrengsten in wegenbouw te steken. Toch was ook dat geen directe teruggave van het kwartje, omdat er aan de pomp niets veranderde.

Het 'kwartje van Kok' is in de afgelopen 32 jaar eerder een soort politiek symbool geworden dan dat het een nog altijd duidelijk meetbaar kwartje is dat we nog altijd zouden moeten terugkrijgen. Het klopt dat het nooit een-op-een is teruggegeven, maar het is wel zo dat daarvan investeringen voor automobilisten zijn gedaan. Bovendien is er nooit een duidelijke belofte gedaan om de maatregel terug te draaien. De automobilist die nog altijd hoopt dat het 'kwartje' (8 eurocent voor benzine, 3 eurocent voor diesel) er ooit nog af gaat aan de pomp, komt vrijwel zeker bedrogen uit. Wél wacht ons zaterdag 1 juli een gedeeltelijke terugdraai van de accijnsverlaging van vorig jaar. Want dat die accijnsverlaging tijdelijk was, daarover waren ze in Den Haag meteen heel duidelijk.