Een Tesla-accu voor een Saab Sonett: verder leven als EV

Eén ding valt meteen op als je met Woerdenaar Theo van de Poll (58) spreekt: zijn opgeruimde, energieke vrolijkheid. Die is verklaarbaar, want tussen februari en april 2020 was hij intensief in therapie in zijn eigen garage. Dat wil zeggen, hij had toen tijdelijk geen werk en benutte die tijd om te zien of het mogelijk zou zijn om een Saab Sonett om te bouwen tot EV. “Als ik eraan terugdenk, krijg ik meteen een dikke smile op mijn gezicht”, zegt Theo. “Het was zo ontspannend, het voelde echt als een vorm van therapie.”

Sonett is heilige der heiligen

Onder Saab-liefhebbers is de Saab Sonett het heilige der heiligen. De Sonett begon zijn leven als kleine tweezits roadster, die eigenlijk Saab 94 had moeten heten. Het werd Sonett, vrij naar Saab-officials die verrukt uitriepen hoe mooi ze de auto vonden: “Så nätt!”. De Sonett was het geesteskind van Rolf Mellde, tijdens kantooruren technisch genie bij Saab en in zijn vrije tijd fanatiek amateur-racer. Met wat collega’s was Mellde van mening dat Saab zich meer moest profileren als een sportief merk. In zijn idee om een sportieve tweezitter te ontwikkelen hadden de bazen van Saab geen interesse, dus gingen Mellde en zijn medestanders buiten werktijd maar zelf aan de slag, thuis in de schuur. Pas toen de Saab-bonzen de voltooide Sonett zagen, was hun interesse gewekt. Op de Stockholmse autoshow van 1956 was Saab op slag het gesprek van de dag, met dank aan de Sonett. Saab wilde er de racewereld mee veroveren, maar dat idee werd ingehaald door regelwijzigingen die het ook voor mindere goden (lees: doorsnee productiewagens) mogelijk maakte om hoge ogen te gooien. De Sonett verdween daardoor in de ijskast. Maar niet voor lang.

Iconische lange neus

In 1966 kwam het plan voor een sportieve Saab opnieuw bovendrijven, en dit keer was het ook binnen Saab menens. Twee prototypen, de Saab MFI13 en de Saab Catharina (die veel Alfa Romeo-achtige trekjes vertoonde), leidden tot de Saab Sonett II, die in steeds grotere aantallen van de band zou rollen. Eerst als tweetakt en later met een V4-motor van Ford. In 1970 kreeg de Sonett II een opfrisbeurt. Ontwerper Sergio Coggiola, voorheen in dienst van het beroemde designhuis Ghia, tekende voor de iconische lange neus van de Sonett III, met de achter de grille verstopte verlichting. Echte Saab-liefhebbers krijgen tranen in de ogen bij het zien van een mooie, origineel gebleven Sonett III. Theo van de Poll is één van die echte liefhebbers. Toen hij, na dertig jaar werkzaam te zijn geweest als R&D-directeur bij voedingsmiddelengigant Unilever, begin 2020 een nieuwe baan aanvaardde, besloot hij de maanden tussen het einde van zijn oude en het begin van zijn nieuwe functie goed te besteden. Dus trakteerde hij zichzelf op een Sonett III uit 1971.

“Ik ben al sinds mijn achttiende gek van Saab. Ik vind het gewoon zo’n mooi merk, zo eigenzinnig ook. Naast de Sonett heb ik nog een 95, die vind ik mooi van lelijkheid, en een 9-5 van de allerlaatste generatie, uit 2011. De Sonett ontbrak nog. Nadat ik die kocht, heb ik er een weekje van genoten, daarna heb ik ‘m gesloopt.” Pardon? Gesloopt? Jazeker. Want Theo is een klusser, die afstudeerde als werktuigbouwkundige. Hij stelde zijn werkzame leven in dienst van het ontdekken van steeds betere oplossingen voor problemen.

Niet zeker of full-EV toekomst is

Hij mag dan Saab-liefhebber zijn en een speciaal plekje in zijn hart hebben voor die fantastische V4, hij is niet blind voor de transitie waarmee de autowereld zich geconfronteerd ziet: “Zelf ben ik er nog niet over uit of de full-EV de toekomst is, maar zeker is wel dat de wereld klaar is met de verbrandingsmotor. Ik kan heel slecht stilzitten en als werktuigbouwkundige doe ik graag dingen die nog nooit eerder zijn gedaan. Ik heb altijd al eens een oude auto willen ombouwen naar een EV, dus waarom geen Sonett? Dat is toch een mooie manier om mijn twee passies te combineren?”

88 kW wisselstroommotor

Een man met Theo’s achtergrond verricht geen half werk. Waar ooit de V4 lag, ligt nu een wisselstroommotor van 88 kW, die zijn energie haalt uit zes accumodules uit een Tesla Model S. Het koppel van de elektromotor is flink geknepen en het toerental is beperkt tot 5000 per minuut, om zo de oude, broze versnellingsbak van de Saab te sparen. De elektromotor moest en zou op die oude bak aangesloten worden, en dat was geen sinecure. Dankzij een flexibele klauwkoppeling lukte het uiteindelijk, maar toen had de Saab al twee keer de geest gegeven omdat de starre bus die Theo aanvankelijk gebruikte zichzelf uit de wereld draaide. “Ja, het duurde even voor ik de oplossing vond, achteraf een koe in z’n jeweetwel kijken is altijd makkelijk.”

Had hij dat wel gedaan, dan had Theo misschien ook geluisterd naar waarschuwingen van vrienden die hem zeiden dat een Sonett ‘de domste auto ooit’ is om zo’n conversie op los te laten. Want de elektromotor zat heus niet zomaar op zijn plek. “Ik heb kartonnen dozen gemaakt op maat van de moeilijkste onderdelen, en daarmee heb ik eindeloos zitten puzzelen onder de motorkap. Plakbandjes erop, millimetertje omhoog, centimetertje naar links, net zolang tot alles op z’n plek zat en er voldoende speling over was voor trillingen en dergelijke.” Bij afwezigheid van een gaskabel maakte Theo een drive-by-wire-gaspedaal. En hoewel de koppeling inclusief pedaal verdween, bleef Saabs beroemde vrijloopkoppeling gehandhaafd. “Alle vier versnellingen werken nog, je kunt gewoon nog schakelen”, glimt Theo.

Begrensd tot 130 Nm

De tot 130 Nm begrensde trekkracht is nog altijd ruim voldoende om de nog geen 900 kilo lichte Saab vlot van z’n plek te krijgen. Schakelen kan, maar hoeft eigenlijk nooit. In de vierde versnelling mokt de Sonett hooguit een beetje bij het wegrijden, maar het mechaniek kan het allemaal prima aan. Het cliché dat elektrische auto’s loodzwaar zijn, is op deze Saab niet van toepassing: hij kwam ten opzichte van het origineel slechts 60 kilo aan, waarvan 20 kilo op de vooras en 40 kilo op de achteras. De balans is nagenoeg hetzelfde als bij het origineel, wat Theo op complimenten van de RDW-keurmeesters kwam te staan. En dat is fijn, na zoveel werk. Nog fijner is het als alle details kloppen. Want de RDW kan dan wel eisen dat een elektrische auto een display heeft waarop je de batterijvoorraad kunt zien, veel leuker is het natuurlijk als de benzinemeter aangeeft hoeveel leven er nog in je batterij zit. “Dat display zit er netjes in, maar het interesseert mij niet. Het is gelukt om de gegevens uit de laadcomputer om te vormen naar een weerstandssignaal dat de beweging van een vlotter nabootst. Mijn benzinemeter laat dus de acculading zien, en als de laadtoestand minder dan 15 procent is, gaat het benzinelampje branden. Als de boel te warm wordt, hoor ik een alarm en gaat ook het motorlampje branden. Je begrijpt: toen ik dat allemaal voor elkaar had, was ik als een kind zo trots!”

Zeker niet zinloos

Twee maanden nadat hij aan zijn project begon, startte Theo bij zijn nieuwe werkgever. Daardoor kon hij niet meer fulltime aan de Saab werken, maar wel in de avonduren. In juli 2020, zeven maanden na de start van het project, gaf de RDW Theo zijn zegen en mocht de Sonett de weg op. In het RDW-register staat Theo’s Saab vermeld als ‘Sonett III Utenpolle’. “Ik wilde iets van mijzelf in de naam hebben”, zegt hij. “Uten Polle was in de dertiende eeuw de naam van mijn familie, later werd dat Van den Polle, nu is het Van de Poll. Utenpolle gebruik ik regelmatig, ik heb ook de domeinnaam, dus zo moest mijn auto heten.” Daarmee was het werk aan de Sonett nog niet klaar: de toerenteller blijft een doorn in Theo’s oog. Het lukt hem nog niet om die aan de gang te krijgen. “Een werkende toerenteller in een EV is superzinloos, dat weet ik ook wel”, grijnst hij, “maar dat soort dingen vind ik juist super leuk om werkend te krijgen.”

Plannen om de polyester body in oude glorie te herstellen en het Baja Red-spuitwerk te vervangen door Amber Orange gaat hij later realiseren. Ondertussen heeft Theo ontdekt dat de actieradius van zijn Saab schommelt tussen de 180 en 200 kilometer, afhankelijk van temperatuur en rijstijl. Hij rijdt vrijwel dagelijks in zijn elektrische Sonett, naar zijn nieuwe werkgever bijvoorbeeld. Daar houdt hij zich bezig met het winnen van voedingsstoffen uit insecten, en komt hij bij van wat soms enerverende ritjes zijn: “Tussen alle Audi Q’s en Volvo XC’s waar iedereen tegenwoordig mee rijdt voel ik me soms heel klein. Dan heb ik het nog niet over vrachtwagens!” De snelweg mijdt hij sowieso liever, want snelladen zit er niet in. “Dan smelt de boel”, klinkt het nuchter. Maar Theo zou Theo niet zijn als de Sonett niet met elke soort voeding overweg zou kunnen. 220 volt, 400 volt, laadpalen, alles kan. Elke Saabmeeting is dus te bereiken. Daar eenmaal aangekomen zijn er twee keuzes: love it or hate it. “Sommige liefhebbers vinden dit heiligschennis. En dat mag. Maar ik vind een elektrische Sonett passen bij de eigenzinnigheid die Saab altijd heeft uitgestraald. Mijn Sonett is uniek, en ik heb heel veel plezier beleefd aan de bouw. Zinloos was het dus zeker niet.”

Dit artikel is eerder verschenen in de AutoWeek EV-special van dit jaar.