Achtergrond: de geschiedenis van Renault (Deel 2)

Voor wat vooraf ging, klik hier.

In de jaren dertig krijgt Louis Renault het advies om voor een deel vreemd kapitaal aan te trekken. Hij gaat in zee met een Franse bank, die tien procent van Renault koopt. Deze samenwerking blijkt echter van korte duur. De eerstvolgende keer dat Louis zijn fabriek wil uitbreiden, blijkt dat hij hiervoor toestemming van zijn financiële partner moet hebben. Gedecideerd maakt hij aan deze kortstondige vrijage een eind door het enorme bedrag acuut terug te betalen. De Société Anonyme des Usines Renault kent weer slechts één eigenaar en dat is Louis Renault zelf.
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog ontmoet Louis Renault de jonge verpleegster Christiane Boullaire. Ondanks een leeftijdsverschil van achttien jaar trouwt hij de negentienjarige dochter uit een bekende Parijse notarisfamilie. Christiane neemt daarmee definitief de rol over van Jeanne Hatto op het landgoed in Herqueville. In 1920 wordt Jean-Louis geboren, het eerste en enige kind dat het huwelijk zal voortbrengen. Louis Renault heeft zijn lang gehoopte opvolger.

Prinsje
Uiteindelijk zal het nooit tot opvolging komen. Jean-Louis is met een gouden lepel in de mond geboren en groeit op als een prinsje. Niet vreemd met een immens rijke vader die zo lang directe familie heeft moeten missen. Het mag Jean-Louis aan niets ontbreken en dat doet het ook niet. Louis Renault verdeelt zijn aandacht over het eigen appartementengebouw aan de Avenue Foch in Parijs, het tot 1.800 hectare uitgroeiende landgoed van Herqueville, zijn woning op het Île de Chaussey voor de Normandische kust en het huis in het Zuid-Franse Gien. Hij brengt er vele gelukkige momenten met zijn vrouw en zoon door.
Het gezin vaart veel, maar waar Louis Renault ook is, hij steekt veel van zijn vrije tijd in het uitwerken van ideeën en vindingen. In alle huizen heeft hij een werkkamer met een kast vol gereedschappen. In Herqueville bedenkt hij een verwarming tussen de dubbele kozijnen van zijn huis om te voorkomen dat ze bij vochtig weer aanslaan. Hij koopt tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten een aantal platenspelers die in diverse huizen worden geplaatst met luidsprekers in alle kamers.

Eigen vliegtuigen
De ontwikkeling van de landbouwtractoren vindt voor een groot deel op het eigen landgoed plaats. Ook beschikt Renault over een compleet geoutilleerde werkplaats om de prototypes, die hun vaste route tussen Billancourt en Herqueville afleggen, te kunnen repareren of afstellen. Als hij in de jaren dertig de vliegtuigbouwer Caudron overneemt, komt er naast zijn huis een landingsbaan om met de eigen vliegtuigen thuis te kunnen komen. Herqueville ligt hoog boven de oever van de Seine. Renault kan in Billancourt op zijn boot stappen en in Herqueville van boord gaan. Vooral Herqueville en Billancourt zijn op allerhande manieren met elkaar verbonden. De houten structuur van een grote schuur voor de opslag van hooi en stro wordt in de fabriek in delen gefabriceerd en per schip vervoerd. De groene verf op de luiken van de boerderij in Herqueville draagt officieel de naam 'Vert Billancourt'. Louis Renault schept op alle plaatsen waar hij thuis is een eigen wereld om zich heen. Een wereld die lang niet door iedereen wordt begrepen.

Onbegrip
Aan het einde van zijn leven treft hem ook louter onbegrip. Als de Duitsers op 5 juni 1940 Frankrijk binnenvallen, bevindt Louis Renault zich met zijn gezin, in opdracht van de Franse overheid, in de Verenigde Staten. Hij zoekt Amerikaanse fabrikanten die snel en in hoog tempo Franse tanks kunnen produceren. Met het grootste gemak had hij in Amerika kunnen blijven en jaren de afloop van de oorlog kunnen afwachten. Maar nee, via een grote, langdurige omweg keert hij bij zijn fabriek terug. De toegang wordt hem geweigerd.
Korte tijd later geeft de bezetter het beheer van de fabriek terug aan Louis Renault en zijn medewerkers. Louis weigert de geconfisqueerde Renault-tanks in opdracht van de Duitsers te repareren. Daarop worden twee fabriekshallen gevorderd en nemen de Duitsers zelf de reparaties ter hand met behulp van daartoe aangewezen medewerkers. De productie staat op een uitermate laag pitje en komt tot stilstand na het geallieerde bombardement op het fabriekscomplex in 1942 en 1943.

Sabotage
Na de oorlog bevestigen medewerkers dat Louis Renault al het mogelijke heeft gedaan en dat er diverse sabotageacties met zijn goedkeuring hebben plaatsgevonden. Een voorbeeld: het streepje voor het maximale olieniveau van diverse motoren wordt drie centimeter lager aangebracht, waardoor vele krachtbronnen aan het Russische front definitief de geest geven, zonder dat de Duitsers begrijpen waaraan dat ligt. Ondanks een verbod gaat de ontwikkeling van nieuwe producten gewoon door, deels in Billancourt, voor een ander deel in Herqueville en op het Île de Chaussey in de luwte van de oorlog.
Louis Renault heeft de bevrijding nooit als een bedreiging gezien. Toch raden zijn vrienden hem aan te vertrekken, maar dat wil hij niet. Alleen al de gedachte zijn fabriek te moeten verlaten, maakt hem ziek. Uiteindelijk zwicht hij voor het argument dat het in het belang van de zaak is. Maar hij vertrekt niet voor lang, het staat hem niet aan om incognito te moeten leven. Hij zegt letterlijk: "Ik heb niets te verbergen. Jullie zijn veel banger dan ik. Geef mij de kans om het uit te leggen."

Gearresteerd
Onderzoeksrechter Martin vaardigt een aanhoudingsbevel uit op orders van Willard, de secretaris-generaal van het ministerie van justitie. Louis besluit zijn advocaat Ribet in de arm te nemen. Na overleg met de rechter meldt hij zich op 22 september 1944 voor een eenvoudig verhoor. Hij vertrekt dan weer naar huis om de volgende dag wederom op het kantoor van de onderzoeksrechter te verschijnen.
Ditmaal loopt het echter anders; hij wordt gearresteerd. In de gevangenis van Fresnes is hij de enige in de ziekenboeg. Hij valt niet onder het toezicht van de gevangenisdirectie, maar van de gewapende tak van het verzet. Op 3 oktober krijgt Christiane Renault voor het eerst toestemming haar man te bezoeken. Hij zegt tegen haar: "Als ze me over zeven tot acht dagen vrijlaten, is het te laat, ze hebben me dan al vermoord. 's Nachts komen ze."
Op zaterdag 7 oktober wordt hij overgeplaatst naar Ville-Evrard waar Christiane hem de dag daarna weer mag bezoeken. Zij treft daar volgens eigen zeggen een oude man aan, verschrompeld, zonder veerkracht, die alleen kan fluisteren met een trilling van kinderlijke angst in zijn stem: "Het is 's nachts als ze komen. Ze zijn zo gemeen."
Een dag later komt Christiane weer, maar Louis zwijgt. Zij vraagt een overplaatsing naar een privékliniek aan. Op 15 oktober wordt daarvoor goedkeuring gegeven, maar pas twee dagen later gaat Louis Renault daadwerkelijk naar het maison de santé Saint Jean de Dieu. Hij arriveert daar al in coma en op 24 oktober om 6.45 uur in de ochtend blaast hij zijn laatste adem uit. Op zijn laatste avond zou hij zijn trouwe butler Clément Pouns in de oren hebben gefluisterd: "L'u..., l'u... l'usine" (de fabriek).

Geheim
Louis Renault begint met niets, maar weet vaak tegen de goede raad van dierbaren in een industrieel imperium op te bouwen dat in 1939 op technisch en sociaal vlak met de Amerikaanse grootmachten kan wedijveren. Zijn geheim is dat hij in 1900 aan de basis staat van de ontwikkeling van de auto. Mecanicien, bankwerker, draaier, frezer, voorwerker, al deze beroepen beheerst hij omdat hij ze zelf heeft beoefend. Hij betaalt echter ook voor het succes. Na de dood van zijn broer en enige zakenpartner Marcel besluit hij alleen verder te gaan. Als hij na de bevrijding van de Tweede Wereldoorlog wordt gearresteerd, bezit hij 97 procent van de aandelen van zijn bedrijf. Hij houdt zich altijd ver van samenwerking met wie dan ook en weigert leningen af te sluiten. Hij herinvesteert zoveel mogelijk in het bedrijf. Alleen op die manier kan het enorm snel groeien. Hij is hard, maar al zijn medewerkers houden van hem. Niemand kan hem wat weigeren, omdat hij harder werkt dan wie dan ook.

Soepgroente
Na de oorlog worden de Renault-fabrieken genationaliseerd, in eerste instantie niet omdat Louis Renault mogelijk zou hebben gecollaboreerd, maar omdat de wederopstanding van de Franse industrie noodzakelijk is om de gevolgen van de oorlog te kunnen opvangen. Zijn zoon Jean-Louis is met 24 jaar veel te jong om in de voetsporen van zijn vader te treden. Ook de privébezittingen van de familie worden door de Franse overheid gevorderd, maar korte tijd later ingewisseld tegen de buitenlandse fabrieken en vestigingen. Jean-Louis Renault vestigt zich in Herqueville, waar hij onder meer een fabriek opzet om groenten te drogen voor soep in poedervorm. Langzaam worden delen van het landgoed verkocht om het rijke leven te kunnen voortzetten; zakelijk succes heeft hij evenwel niet, ook niet als hij later naar Zuid-Frankrijk verhuist om daar een vloot van boten te verhuren.
In de liefde vindt hij net als zijn vader maar moeilijk het geluk. Hij krijgt uiteindelijk vijf kinderen bij verschillende vrouwen. Twee van deze kinderen hebben nog steeds een huis op het landgoed in Herqueville. De goede naam van Louis Renault is ruim zeventig jaar na de oorlog nog steeds niet gezuiverd, maar de kleinkinderen voeren daar sinds enkele jaren rechtszaken over tegen de Franse staat. Waar veel autofabrikanten werden of nog steeds worden geleid door grote en kapitaalkrachtige families, heeft Louis Renault het vooral in z'n eentje gedaan. Alleen al daarom verdient de man groot respect.

Dit verhaal verscheen eerder in AutoWeek 21/2017.