Weblog Bas - Waarom het volk moet gaan fietsen

De Telegraaf op zijn achterste benen. In de grootscheepse woningbouwplannen van minister Hugo de Jonge, een miljoen huizen voor het volk, gaat de fiets voor de auto. “Sprookje van een socialistische bakfietsgedachte”, schuimbekt de krant van Wakker Nederland, hoewel het eigenlijk geen nieuws is. De parkeernorm staat in nieuwbouwwijken al veel langer onder druk. Auto’s op straat nemen te veel plaats in en de publieke ruimte is een kostbaar goed. Dan bouw je toch parkeergarages? Ho, dan worden de huizen weer te duur die de staat nu juist goedkoper wilde maken.

Dus het volk gaat fietsen, is besloten. Moeten wel de overvolle fietspaden worden aangepast en de fietsnetwerken worden verbeterd, want het kan best druk zijn op die paden. Er zullen nieuwe inpandige en ondergrondse stallingen moeten komen om al die tweewielers te bergen. Kost wat, 13 miljard, maar dan sla je twee vliegen in één klap. De fiets is schoner en de fietser wordt gezonder en gelukkiger. In het Nationaal Toekomstbeeld Fiets van Tour de Force, een overlegplatform van ‘overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen’, wordt de blauwdruk van het paradijs in bloemrijke vergadertijgertaal onthuld. We gaan samen werken aan een ‘klimaatbestendige, gezonde en leefbare stad’. Door zijn laagdrempeligheid draagt de fiets bij aan een inclusieve samenleving, want je kunt makkelijker naar school of ‘meedoen aan het maatschappelijk leven’ - het staat er echt. Ook het platteland wordt ontsloten, want de elektrische fiets brengt buitenmensen sneller bij de trein.

Toekomstvisies als deze draaien op extrapolaties en aannames waarbij de wens de vader van de gedachte lijkt. We willen vergroenen, dus laten we de auto lekker staan. Dat ‘we’ is het paternalistische pluralis majestatis van de rapportenschrijvers en beleidsmakers, lui die worden betaald voor sweeping statements. Helaas weet niemand zeker dat ze uitkomen, en of de mensen over wie het gaat de draai wel kunnen maken. Laat ik er als groot voorstander van de fiets een paar andere, even speculatieve hypotheses tegenover stellen.

Een: De woon-werk-afstanden zullen toenemen. Dat proces is door de overspannen woningmarkt al jaren gaande. Hoogopgeleide stedelingen met behoorlijke banen verruilen de stad voor het platteland, waar ze nog een huis kunnen kopen dat voor laagopgeleiden al niet meer is weggelegd.

Steeds vaker overschrijdt die relatief bevoorrechte groep daarbij de buitengrenzen van de Randstad. Op regioniveau – bijvoorbeeld in de provincie Groningen, waar ik woon - zie je op kleinere schaal hetzelfde gebeuren. Ook daar zijn de buitenwijken van de stad voor starters en zelfs jonge gezinnen inmiddels onbetaalbaar. Tien of twintig kilometer verderop zijn de prijzen draaglijker. Daar krijg je voor je centen nog een oprit en een tuintje. Woon je wel in een dorp waar het OV niet dag en nacht rijdt. Die jonge stellen en gezinnen zijn voor de hypotheek allemaal tweeverdieners. Dus hebben ze niet één maar twéé auto’s. Voor de woningmarktvluchtelingen in Arnhem en Amersfoort geldt hetzelfde. De autovraag zal verder toenemen nu de Nederlandse bevolking zo onverwacht snel groeit.

Twee: In de goedkopere wijken die de overheid wil gaan bouwen zullen niet minder maar juist meer mensen een auto nodig hebben. Daar gaan, als de belofte van betaalbaarheid wordt waargemaakt, ook mensen met lage inkomens en moeilijke werktijden neerstrijken. Mensen in de zorg, werkers met wisseldiensten op voor het openbaar vervoer onmogelijke tijdsslots. Die werken niet per definitie in de stad waar ze wonen; ze hebben hun werkadres niet voor het kiezen. Zij kunnen niet zonder hun auto, of ze nu tien of honderd kilometer naar hun werk moeten rijden. Als ze ook nog eens de pech hebben om vrouw te zijn is de auto alleen al uit veiligheidsoverwegingen onontkoombaar. Ze hebben niets aan een elektrische fiets, nog los van de vraag of ze die na overmaking van de huur of hypotheek nog kunnen opbrengen. Hun auto’s zijn waarschijnlijk goedkoper.

Drie: In veel landelijke gebieden is de fiets absoluut geen oplossing. Je vraagt je af of de Tour de Force-equipe weleens in Noordoost-Groningen of de kop van Noord-Holland is geweest. Ik wel, want ik maakte er de afgelopen maanden een hoop meters op twee wielen. Daar ga je als werkende klasse echt niet zonder auto zitten. Terwijl Groningen best aardige lokale treinverbindingen heeft. Maar ga er eens kijken. Pure verlatenheid. Toch wonen er mensen. Je woont er namelijk met wat geluk nog ruim onder de twee ton. Maar alleen dankzij de auto die de verste uithoeken bereikbaar maakt.

Praat me niet van inclusie. Dit rapport is preken voor eigen parochie door een geprivilegieerde klasse die zich passende oplossingen voor mobiliteitsproblemen kan veroorloven. Was het maar alleen een Nederlands probleem. Ik doorkruiste afgelopen maand het voormalige Oost-Duitsland. Daar kwam ik in troosteloze DDR-wijken waar twintig jaar oude Vectra’s de nieuwste auto’s waren. Daar gaan ze echt geen elektrische fietsen kopen. Daar zoeken ze werk. Als ze het al vinden, is het alleen per Vectra te bereiken.

Ik voorspel dat het heel vol wordt in die nieuwbouwwijken van De Jonge, en dat de roep om meer parkeerruimte veel gemeenten op termijn tot wanhoop drijft.