Een Daf en een Saab tegen elkaar? Ook nog als stationwagon? Dat ging ooit prima!

Vanaf de jaren 50 duiken tweedeurs stationcars frequenter op in het verkeersbeeld. Aanvankelijk zien ze eruit als bestelwagens met een achterbank, zoals de Volvo Duett en de Morris Minor Traveller. Vanaf het midden van de jaren 50 vervangt een achterklep de dubbele deurtjes, zie de Austin A40 Farina. In het volgende decennium zijn er tweedeurs stationcars (de term ‘combi’ is dan gebruikelijker) van onder meer de Opel Kadett, Ford Taunus, Autobianchi Primula, Glas 1004/1304, Trabant 600/601 en Triumph Herald. Het fenomeen beleeft in de eerste helft van de jaren 70 zijn hoogtepunt met – soms wonderschone – tweedeurs stationcars van de Ford Escort, Fiat 128, Vauxhall Viva, Austin Allegro, Datsun Cherry, Toyota Corolla, Mazda 1000 en Alfa Romeo Alfasud – om er enkele te noemen. Doorgaans gaat het om compacte auto’s die nauwelijks lang genoeg zijn om vier portieren te herbergen. Uitzonderingen daarop zijn de Opel Ascona Voyage en Rekord Caravan, de Ford Taunus 12M/15M en 17M Turnier, en de Volkswagen 1500/1600, 411/412 Variant. Zij zijn enkele maatjes groter, maar toch kun je er tweedeurs combi’s van kopen. Waarom? Misschien wel om te voorkomen dat kinderen uit de rijdende auto vallen. Het kinderslot is nog geen gemeengoed, het kinderstoeltje al helemaal niet.Eind jaren 70 is de tweedeurs combi verdwenen. Wil je drie deuren, dan krijg je een hatchback. 

Saab 95 is de stationversie van de 93

Ook het Zweedse Saab heeft van zijn enige modelserie, de tweedeurs 92-93-96, een stationversie: de 95. Hij komt eind 1959 op de markt, is gebaseerd op de 93 en blijft tot maar liefst 1978 leverbaar. Saab claimt dat er zeven personen in passen dankzij een opklapbaar bankje in de laadvloer. Dat maakt deze versie tot een soort MPV. Net als die carrosserievariant beschikt de 95 over extra bergruimte onder de vloer. Het is de ‘voetenbak’ voor de passagiers op het opklapbankje, maar als daar niemand zit, past er 85 liter bagage in. 

Tot 1967 wordt de 95 aangedreven door een driecilinder tweetaktmotor van 0,8 liter, daarna door een viertakt V4 van 1,5 liter. De testkandidaat is een tweetakt uit 1963. Zijn versnellingsbak heeft een vrijloop. Op lange afdalingen is die nodig om de motorsmering op peil te houden. De motorolie is bij een tweetaktmotor namelijk door de brandstof gemengd. Geen gas geven betekent geen smering. Tijdens een afdaling rem je doorgaans op de motor. De motor maakt dan veel toeren, maar de gasklep is dicht. Een tweetakt kan dan vastlopen, maar dankzij de vrijloop voorkom je dat. Je moet dan wel al het remwerk met de remmen doen. Dankzij de freewheel kun je ook slipstreamen, en schakelen zonder de koppeling te gebruiken. Gas loslaten, wachten tot het toerental gedaald is en schakelen maar.

Daf 55 Combi meer jaren 60

De Saab vormt een contrast met de andere testkandidaat, een Daf 55 Combi uit 1970. Het ontwerp van de Saab stamt met zijn vinnen en bolle motorkap uit de jaren 50, de Daf ademt met zijn grote glasoppervlakken en sobere lijnenspel de geest van eind jaren 60. In de Daf geen extra bankje of bergvak in de vloer. Sterker nog: vanwege de transmissie die eronder huist, ligt de laadvloer vrij hoog. Onder de motorkap schuilt een viertakt viercilindermotor van 1,1 liter, afkomstig van Renault. Het belangrijkste kenmerk is de continu variabele transmissie, de Variomatic. Daarmee bood de Daf als één van de weinige fabrikanten een automaat aan in de compacte klasse. 

De Daf had feitelijk geen concurrenten. Dat maakte het voor ons lastig een tegenkandidaat te vinden. Daf-kandidaten zullen zelden hebben zitten twijfelen of ze niet beter een Saab konden kopen, en omgekeerd. Dit wordt dan ook meer een demonstratie van eigenzinnige invullingen van het tweedeurs combi-concept in twee decennia. We hebben daarbij de uitersten opgezocht, vandaar tweetakt versus viertakt. 

Daf 55

Saab 95

Uitstekend zicht rondom

Instappen gaat in de Daf moeiteloos; in de Saab hindert het grote stuurwiel je rechterbeen enigszins. In de Zweed landen we op met stof beklede stoelen, omzoomd met kunstleer, in de Daf op glimmend skai. Het zicht rondom is in de Daf uitstekend, dankzij de grote ruiten en de dunne raamstijlen. Ook in de Saab is het zicht goed, al zijn de ruiten kleiner. Vooral de voorruit zit voor je gevoel hoog, met de bolle motorkap prominent in beeld. Het dashboard van de Zweed is relatief uitgebreid, met onder de lintsnelheidsmeter vier klokjes, voor de koelwatertemperatuur, brandstofvoorraad, laadstroom en tijd. Uiterst links bevindt zich de bediening van verwarming en ventilatie. Aan het stuur zitten alleen rechts twee hendels: voor de bediening van de versnellingsbak en van de knipperlichten. 

Kijk je omhoog, dan zie je dat de zonnekleppen het opschrift ‘veiligheidszonnekleppen’ dragen. Saab had net als Volvo veiligheid voorop staan en monteerde daarom allerlei zaken standaard die pas later gemeengoed zouden worden. Veiligheidsgordels bijvoorbeeld; zachte bekleding op de bovenkant van het dashboard en vervormbare zonnekleppen behoorden er ook toe. 

Daf 55

Saab 95

Neerlands trots

Het dashboard in Neerlands trots is sober, met slechts twee klokken: de snelheidsmeter en een combi-instrument voor de koelwatertemperatuur en brandstofvoorraad, met controlelampjes voor oliedruk en laadstroom. De lampjes voor knipperlichten en grootlicht bevinden zich tussen de klokken. Links en rechts zien we kastjes, in het midden de bediening van ventilatie en verwarming, een radio, alsmede knoppen voor ruitenwissers en -sproeier, licht en de ‘bergrem’. Schakel je die laatste in, dan blijft het toerental hoog, zodat je bijvoorbeeld op de motor kunt afremmen tijdens een afdaling. Het omgekeerde van freewheelen, dus. Met de rechterhendel aan het stuur geef je richting aan, met de linker bedien je het grootlicht annex lichtsignaal. Onder het metalen dashboard hangen twee hendels voor het – links en rechts gescheiden(!) – richten van de luchtstroom. De plank onder het dashboard is een accessoire. Op de vloer staat de transmissiehendel en een middentunnelconsole. 

Saab 95

Ruim zat

Achter in de Daf kan iemand van 1.93 meter goed zitten zonder dat de voorstoel helemaal naar voren geschoven moet worden. Alleen de transmissietunnel neemt wat voetenruimte weg. In de Saab is er achterin te weinig beenruimte. De claim dat er drie volwassenen op de achterbank passen, moet met een korrel zout genomen worden. 

In beide auto’s kunnen de achterbanken helemaal plat, waarna een volledig vlakke laadvloer ontstaat. Er kan dan zo’n 550 liter bagage mee, als je stapelt tot aan de onderste raamlijn en in de Saab het vloervak gebruikt. Ga je door tot aan het dak, dan verdubbelt deze waarde bijna. Met de banken rechtop kan er in beide auto’s zo’n 350 liter mee, maar onder de Saab-vloer past nog 85 liter. 

Saab 95

Motoren zijn echte toerenblokjes

Tijd om de sleutels om te draaien. Bij de Saab gebeurt er dan weinig. Om de motor te activeren moet je ook op een startknop onder het dashboard drukken. De rechtopstaande pedalen zijn licht te bedienen, evenals de versnellingshendel. Eigenaar Joop meldt dat een tweetaktmotor veel toeren mag maken; lekker doortrekken in de versnellingen dus! Je merkt dat de motor daar inderdaad bij gedijt. Bij lage toeren loopt hij wat onregelmatig en bokt soms, maar hoog in de toeren draait hij soepel, trekt er dapper aan, en lijkt voortdurend om meer toeren te vragen. Wat een gretig blok! We snappen waarom Erik Carlsson hiermee rally’s reed. Alleen is dit karakter minder geschikt voor het hedendaagse verkeer. 

Overhellen zonder dat het stoort

De Saab stuurt licht. Enig overhellen in bochten is er wel bij, maar niet storend. Uiteindelijk ontstaat enig onderstuur. Wil je tot stilstand komen, dan moet je op tijd beginnen met remmen of flink stampen. Want de reminstallatie met rondom trommelremmen kan behoorlijk vertragen, maar is niet bekrachtigd – nog een beletsel in het huidige verkeer. Daarbij is een staand rempedaal niet zo ergonomisch; vreemd voor een merk met veiligheid hoog in het vaandel. 

Hoe doet de Daf het? Hiervan loopt de motor zodra je de sleutel omdraait. ‘Pienter pookje’ voorwaarts duwen en gaan. Ook hier graag flink toeren maken. Als je op gang bent, zakt het toerental vanzelf dankzij de Variomatic, en wordt het rustig in de cabine. We hebben ervaring met belegen Dafs, maar in deze verse 55 merk je hoe ‘Meneer Hub’ het bedoeld had. Rem je even af, dan hoor je het motortoerental stijgen. Als je weer op het gas wilt, is de motor bij de les. Blijf je afremmen, dan zakt het toerental na een tijdje. Het motorgeluid is meer geruis dan gebrom, en daarom nooit storend. Zowel de transmissie als de motor zoeven en dat geeft een futuristisch tintje aan de 55. Ook de Daf stuurt licht en wil best bochten maken, maar blijft neutraal. Overhellen doet hij meer dan de Saab, en de gladde bekleding houdt je amper op je plaats. Remmen vergt een zware voet, want er is evenmin rembekrachtiging als in de Saab. Maar op de voorwielen zitten schijfremmen, dat scheelt iets. Er is één minpunt: het gaat allemaal zo makkelijk dat je aandacht snel afdwaalt van het autorijden. 

Allebei verrassen ze

Twee verschillende invullingen van het verschijnsel tweedeurs combi uit twee verschillende tijdsgewrichten. De Saab komt completer en knusser over. Dankzij zijn opklapbankje en extra bergruimte onder de vloer is hij het veelzijdigst. Zeven volwassenen vervoeren lukt echter niet; vier niet te grote volwassenen en twee kinderen lijkt reëler. Doordachte details maken van de Zweed een sterke troef. Zijn tweetaktmotor past matig bij het hedendaagse verkeer, maar voor liefhebbers van een ‘timewarp-gevoel’ vormt dat juist zijn charme. Ben je dat niet, dan neem je een viertakt V4. Het is hoe dan ook een vermakelijke auto. 

Ook de Daf werpt je terug in de tijd, vooral dankzij zijn Variomatic. Niettemin is dit transmissietype goed bruikbaar in het hedendaagse verkeer. Licht en ruimte overheersen binnenin dankzij het vele glas en de sobere cockpit. Aan het voortreffelijke zicht rondom kunnen hedendaagse autodesigners een voorbeeld nemen. De ‘combi-mogelijkheden’ zijn ruim voldoende, en ook hier is er fun in overvloed. De Daf nodigt zelfs uit tot scheuren omdat alles zo makkelijk gaat. 

Beide kandidaten hebben ons aangenaam verrast. En de winnaar van de test? Die is vanwege de grote verschillen tussen de kandidaten moeilijk aan te wijzen. Vanwege zijn charme is de Saab onze winnaar voor een toerrit maar  voor dagelijks gebruik zouden wij de Daf willen. 

Dit verhaal is eerder gepubliceerd in AutoWeek Classics

Technische gegevens