H-Dag: terug naar Honderd

Högertrafikomläggningen: Zweedse scrabbelaars moeten hoogtijdagen hebben beleefd rond 3 september 1967, de dag dat Zweden overstapte van links naar rechts rijden. Het woord betekent rechtsverkeersomlegging en kreeg de roepnaam Dagen H (H-Dag). Toegegeven, het complete verkeersbeeld spiegelen vergt net wat meer van de mens dan de maximumsnelheid verlagen, maar er zijn zeker overeenkomsten met de operatie waar Nederland volgend weekend voor staat.

Het opmerkelijke was dat de meeste auto's in Zweden die jaren al linksgestuurd waren en dat, samen met het feit dat alle omringende landen al rechts reden, kwam de verkeersveiligheid bepaald niet ten goede. De auto's mochten er dan klaar voor zijn, dat gold niet voor bijna al het andere. Zo moesten bijna alle 360.000 verkeersborden oversteken of worden vervangen, wegbelijning worden veranderd, kruispunten heringericht, bushaltes naar de overkant worden verlegd en - jawel - alle 8.000 stadsbussen worden verbouwd of vervangen. Bovendien moest het natuurlijk tussen de oren van alle Zweden komen en eenieder die wel eens in een linksrijdend land de weg op is gegaan, zal beamen dat dit echt even wennen is.

Zweden was daarom in de aanloop naar H-Dag volledig in de ban van deze verandering. Dagen H kreeg een eigen logo, dat in die dagen werkelijk overal opdook; van billboards tot pakken melk. Talloze gemeentewerkers, geholpen door militairen, waren er een lange nacht mee bezig voordat de Zweedse radio naar 5.00 uur in de zondagochtend kon aftellen; het startschot voor het nieuwe, rechtse tijdperk. De totale operatie kostte ongeveer 628 miljoen kronen (waarvan 43 miljoen voor de publiciteitscampagne), omgerekend naar het huidige prijspeil 275 miljoen euro.

"Dit is een enorme verandering in ons dagelijkse leven. Natuurlijk was er veel scepsis, maar onze innerlijke weerstand tegen deze fundamentele wijziging in ons dagelijkse verkeer heeft moeten wijken voor internationaal rationalisme en we hebben er vertrouwen in dat onze verkeersveiligheid de vruchten zal plukken van deze verandering. Ik durf te zeggen dat nooit eerder een land zoveel menskracht en geld heeft geïnvesteerd in uniforme, internationale verkeersregels." Aldus Olof Palme na de radio-countdown, destijds minister van transport en communicatie, later premier en slachtoffer van een nooit opgeloste moord.

Wellicht kwam het ook doordat de verandering bestuurders extra alert maakte, maar feit is dat de ommekeer tot een onmiddellijke daling van het aantal verkeersslachtoffers leidde. De eerste 'rechtse' maandag viel er in Zweden niet één verkeersdode te betreuren. Dat effect bleek helaas tijdelijk, want na drie jaar was dat zwarte cijfer weer op het niveau van voor 3 september 1967 (ruim 1.300 verkeersdoden en 21.000 gewonden per jaar), al zal dat mede komen doordat eind jaren zestig het autobezit in Zweden flink toenam.

Er is in elk geval één Zweedse die wél blijvend vruchten heeft geplukt van Dagen H. Een zeventienjarig, ietwat verlegen en vrij onbekend zangeresje zong die avond op televisie haar zelfgeschreven liedje 'Jag var så kär' en omdat vrijwel iedereen aan huis was gekluisterd en aan de buis hing, met keuze uit slechts één zender, betekende Dagen H de definitieve doorbraak voor Agnetha Fältskog. Over vruchten gesproken: er zullen vast een boel Zweden rondlopen die begin juni 1968 zijn geboren; zelfs Agnetha kon niet iedereen boeien.

Ruim een halve eeuw na dato durven we het begrip Dagen H wel te kapen en het woord Högertrafikomläggningen te vervangen door Honderd (sorry scrabbelaars), en spreken we de verwachting uit dat het gewenningsproces van onze H-Dag minstens zo soepel zal verlopen. Plus de stille hoop dat het ons ook een grande dame als Agnetha Fältskog zal opleveren. Een geboortegolf halverwege komende december verwachten we echter niet.