Deze West-Europese auto’s konden DDR-burgers met West-Duitse marken kopen

In de jaren 80 gebeurde er veel in de DDR, waaronder ook heel veel bijzondere zaken. Waarmee we meteen aankomen bij de kern van dit verhaal: westerse auto’s die je in de DDR kon kopen. Daarvoor hoefde je niet eens een hooggeplaatste overheidsfunctionaris te zijn. Het klinkt absurd, maar het gebeurde echt. 

Wie over dollars of Duitse Marken kond beschikken kon daarvoor terecht bij Genex. Het in 1956 opgerichte bedrijf ‘Geschenkdienst- und Kleinexporte GmbH’, later ‘Geschenkdienst GmbH’ genoemd, was eigendom van Alexander Schalck-Golodkowski, Honeckers financiële man die vooral zijn eigen portemonnee goed vulde. Erich Honecker, hoofd van het centrale comité van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED), voorzitter van de staatsraad en voorzitter van de nationale verdedigingsraad, was in 1971 aan de macht gekomen. Hij riep een nieuw economie­model in het leven; de ‘Einheit von Wirtschafts- und Sozialpolitik’ moest gaan zorgen voor een continue verbetering van de materiële en culturele levenstandaard. Bij wijze van tegenprestatie voor deze toenemende levensstandaard moesten de arbeiders harder werken en de productiviteit van de DDR-industrie verbeteren. Ondanks alle inspanningen was het echter onvermijdelijk dat het land de aansluiting met de westerse industrie zou verliezen. Het plan mislukte dus jammerlijk. Maar dat is een ander verhaal. 

Ook elektronica

De DDR-burger kon bij Genex westerse auto’s kopen, met een kleine kanttekening: wie van westers comfort wilde genieten, moest er wel voor zorgen dat de auto in D-marken of dollars werd betaald. Dat kon via vrienden of familie uit het Westen of door DDR-burgers zelf wanneer die bijvoorbeeld na een erfenis over westerse deviezen konden beschikken. Genex bracht een eigen catalogus uit met de naam ‘Geschenke in die DDR’. Hierin stonden zaken waarvan de DDR-burgers droomden: Jacobs-koffie, Atari-computers, JVC-kleurentelevisies en Bosch-boormachines. Zelfs motorboten werden te koop aangeboden, evenals kant-en-klare huizen van Neckermann.

Ook modellen uit communistische landen

Bij Genex stonden ook veel DDR-producten in de catalogus, zoals radio’s van RFT, camera’s van Praktica en boormachines van Multimax. Dat was natuurlijk een knap staaltje flessentrekkerij: eerst werd het productaanbod in de DDR gereduceerd, waardoor veel producten schaars werden. Ver­volgens kon je die zaken voor Westers geld weer kopen bij Genex. Het hoogtepunt van de kleurrijke catalogus was zonder twijfel het autogedeelte, dat circa 70 procent van de pagina’s in beslag nam. Ook hierin bevonden zich veel modellen uit communistische landen, zoals de Barkas (een busje, dat vanaf DM 17.155 kostte) of een Skoda 120 L (DM 12.975). Een Trabant kostte begin 1989 vanaf DM 5.375, terwijl een Wartburg 1.3 met viertaktmotor met DM 14.530 een stuk duurder was. Bijzonder was dat deze modellen al binnen een paar weken werden geleverd en niet, zoals gebruikelijk was voor bijvoorbeeld een Trabant, pas na twaalf tot vijftien jaar. Echt, zo lang moesten de mensen wachten die niet over westers geld beschikten.

Genex-auto's aanzienlijk aandeel

Het aandeel van deze Genex-auto’s in de totale verkopen was aanzienlijk. In 1975 werden er bijvoorbeeld 54.050 Wartburgs gebouwd, waarvan er 7.300 via Genex werden verkocht: een aandeel van meer dan 10 procent. En dan waren er nog de zeer gewilde westerse auto’s en motorfietsen. Voorbeelden uit 1988 zijn de Yamaha XJ 600 (DM 8.500), BMW 318i (DM 30.500), Peugeot 309 GR (DM 24.700), Renault 9 GTL (DM 18.000) en Fiat Uno 60 S (DM 15.000).

10.000 Golfs naar DDR

De auto’s werden na betaling in het Westen na zes tot acht weken afgeleverd in de DDR. Voor onderhoud konden de eigenaars terecht bij geselecteerde garages. Genex was echter niet de enige leverancier van westerse auto’s in het Oosten. Vanaf 1978 importeerde de overheid zelf grotere aantallen westerse auto’s, die dan ook met DDR-mark betaald konden worden. Als je tenminste al een paar jaar op de wachtlijst stond voor een auto, bijvoorbeeld voor een Lada of een Wartburg. Zo werden er 10.000 Golfs, 1.000 Volvo’s 244 DLS en enige tijd later ook 5.500 Citroëns GSA Pallas en 10.000 Mazda’s 323 naar de DDR geëxporteerd. 

Volvo 244 DLS de duurste

De Volvo 244 DLS, een speciale DDR-uitvoering, was hiervan veruit het duurst; je moest er maar liefst 42.000 mark voor neertellen. De Volvo’s werden niet door Genex geleverd, maar door vijftien IFA-dealers in de DDR. Uit een factuur bij deze auto blijkt dat er 42.171,50 DDR-mark voor is afgerekend en dat hij voor het eerst op kenteken is gezet in 1977. Hij heeft halogeen-verstralers van de Oost-Duitse fabrikant FER. De 244 DLS is een uitvoering die specifiek is gebouwd voor de DDR; hij heeft de verhoogde grille van de zescilinder Volvo 264, terwijl onder de kap gewoon de 100 pk sterke 2,1-liter viercilinder van de 244 DL ligt.  In deze auto’s reden hoofdzakelijk DDR-sterren of bijzonder succesvolle, meestal zelfstandig opererende vakmensen. De meeste exemplaren werden niet toevallig afgeleverd in Oost-Berlijn, omdat het wagenpark van de hoofdstad kleurrijker en internationaler moest worden om gasten te imponeren. Je kunt je wel indenken hoe de inwoners van Dresden, Erfurt en Schwerin daarop reageerden. Ondanks het geheimzinnige karakter van bedrijf Genex waren veel DDR-burgers er toch mee bekend. Alleen niet altijd in positieve zin: Genex was vooral een bron van ergernis voor wie niet over westers geld beschikte. En dat was de overgrote meerderheid in het land.

Citroën GSA Pallas: heerlijk extravagant

De hydropneumatische vering zorgt voor een maximaal veercomfort, de 65 pk sterke 1.3 boxermotor knort er tevreden op los en het interieur oogt lekker futuristisch met zijn bedieningssatellieten en loepachtige snelheidsmeter. De GSA Pallas was heerlijk extravagant. Vanaf 1978 importeerde de DDR officieel westerse auto’s en van de GSA gingen er 5.500 de Muur over. Wie er eentje wilde, moest aantonen dat hij op het punt stond een auto toebedeeld te krijgen (bijvoorbeeld een Lada) en kon dan overstappen.

Ford Orion: reiswagen voor de middenklasse

Ford Orion: DDR-burgers konden ook kiezen voor de Ford Orion, de compacte sedan op basis van de Ford Escort die werd aangeprezen als de ‘Reiselimousine der Mittelklasse’. De 1.4-motor van 71 pk gaf de Orion een topsnelheid van 164 km/h. In 1988 bedroeg de levertijd een bescheiden acht weken. De prijs: vanaf DM 20.571.

VW Golf I: ruilhandel met metaalpersen, gereedschap en elektronica

Volkswagen exporteerde maar liefst 10.000 Golfs naar de DDR, vooral naar Oost-Berlijn. Er was sprake van ruilhandel: de DDR leverde in ruil voor de Golfs metaalpersen, gereedschap, elektronica en zelfs een planetarium van Carl Zeiss Jena aan de VW-fabriek. De Golf kostte circa 20.000 DDR-Mark en was daarmee nauwelijks duurder dan bijvoorbeeld een Wartburg 353. Zo zag de verzekerings- en belastingkaart van DDR-auto’s eruit.

Fiat Regata: Italiaanse chique

Fiat Regata: Fiat leverde eerst vooral de 131 aan de DDR, later ook Uno’s en Regata’s. Als tussenhandelaar diende de slimme West-Berlijnse Fiat-dealer Foti, die direct aan Intershop en Genex leverde. De Regata, de chique sedan-versie van de toen al eens opgefriste Ritmo, was in vergelijking met de 131 een stuk moderner met zijn voorwielaandrijving en dwars­geplaatste motoren. 

Mazda 323: met de complimenten van de keizer

Erich Honecker bracht in 1981 een bezoek aan Japan en werd daar met alle egards ontvangen, zelfs door de keizer. Doel van het bezoek was om de economische banden te versterken. Niet verwonderlijk is het daarom dat er 10.000 exemplaren van de Mazda 323 in de DDR zijn beland, met een prijs van 32.000 DDR-mark. Later werd de 323 ook leverbaar via Genex. 

Volkswagen T3: bus met ruiten en banken

Volkswagen T3: In 1989 had de T3 bij Genex een vanafprijs van DM 29.406. Hij werd geleverd als Transporter met zijruiten, drie zitrijen een schuifdeur rechts. Achterin lag een 1,9-liter boxer van 60 pk, die de bus naar een topsnelheid van 118 km/h kon brengen. Het interieur was vooral ingericht voor praktisch gebruiksgemak en maakt een nogal spartaanse indruk.

Peugeot 205 GR: kandidaat voor licentiebouw

In 1987 kwam een Peugeot 205 GR direct van de fabrikant als testauto naar de DDR. Naar verluidt werd er gekeken naar een mogelijke licentieproductie. Dat zou een slimme zet zijn geweest. 

Volkswagen Golf II: de populairste van Genex

Vanaf 1984 leverde Genex de tweede generatie Golf als 1.3 met 55 pk, als 1.6 met 75 pk of als 1.6 diesel met 54 pk. De vanafprijs bedroeg in 1988 DM 19.514. Veel keuze uit kleuren was er niet: je moest het doen met Gambiarot, Marineblau of Alpinweiss. In de jaren 80 was de Golf II met 11.000 exemplaren de meest verkochte westerse auto van Genex.

BMW 3-serie: zelfs met zescilinder

Zelfs BMW’s waren leverbaar in de DDR! De Genex-brochure toont de BMW 3-serie, dat is in de jaren 80 de generatie die als E30 bekendstaat. Kopers konden van 29.000 DM een 316i kopen, maar een 318i en zelfs de 320i met zescilinder stonden ook in de catalogus. Die laatste begon bij 35.900 DM. 

Volkswagen Passat: alleen met 1.8 

De Volkswagen Passat met de dichte neus, ook wel de neusbeer genoemd, kwam in 1988 op de markt. Aan de andere kant van IJzeren Gordijn konden DDR-burgers de middenklasser ook kopen. Voor iets meer dan 30.000 DM viel er bar weinig te kiezen. Een 1.8 met 90 pk en de CL-uitrusting, al kon je dan wel voor een sedan of een iets duurdere Variant gaan. 

Fiat Tipo: geen digitaal dashboard

De Fiat Tipo oogde zelfs naar westerse maatstaven modern eind jaren 80. De Oost-Duitsers konden hem als 1.4 met 71 pk rijden. Keus uit drie kleuren was er eveneens, maar een versie met een digitaal dashboard? Dat was echt te hoog gegrepen voor de DDR.

Renault 5 GTR: 

De Renault 5 GTR stond ook bij ons in de prijslijst in de jaren 1989 en 1990. De vrij basic uitvoering van de 5 kostte in de DDR iets meer dan 15.000 Duitse mark, dat is een stuk minder dan bij ons. In Nederland kostte de 5 GTR bijna €11.000 (ruim 24.000 gulden). Een DM was in die dagen ongeveer 0,88 hfl. 

Dit is een ingekorte versie van een verhaal dat eerder in AutoWeek Classics 12 2019 gepubliceerd is.