Designreview Saab 900: ‘Er stond echt iets unieks’
Niels van Roij over iconen
Autodesigner Niels van Roij gaat de geschiedenisboeken in en omschrijft hoe automaker Saab tot hun aansprekende 900 kwam. Want na anderhalf jaar vooral designreviews over nieuwe modellen te hebben gemaakt, stort Van Roij zich nu op iconen uit de autogeschiedenis. Na de Mercedes-Benz 190 is het nu de beurt aan de Saab 900.
Saab werd in 1937 als Svenska Aeroplan Aktiebolaget opgericht, om vliegtuigen te bouwen voor de Zweedse luchtmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog begon Saab te experimenteren met auto’s. Dat startte met het X9248-project dat uiteindelijk de avant-gardistisch ontworpen UrSaab werd. Een auto met veel vindingen uit de vliegtuigindustrie.
De productieauto kreeg de naam 92, toen hij in december 1949 op de markt verscheen. Dat was Saab-logica, want het vorige voertuig van het bedrijf was de 91; een eenmotorig trainingsvliegtuig. Net als de UrSaab was ook het 92-ontwerp revolutionair. Met name door zijn aerodynamische lucht coëfficiënt van 0,30.
In 1966, na een aantal prototypes die Sonett werden genoemd, kwam Saab met de Sonett II. Een regelrecht onprettig ogende coupe met een carrosserie van glasvezel. Diens opvolger Sonett III was een evolutionair ontwerp en deed de ogen zo mogelijk nog harder bloeden.
Snel door dus. In 1967 ontving Saab een broodnodige financiële injectie waardoor ze het eerste geheel nieuwe product in 19 jaar kon ontwikkelen. Dat werd de 99. Dit ontwerp etaleerde opnieuw duidelijk over de luchtvaart wortels van Saab. Slimme concepten, zoals de gebogen visier-voorruit die het zicht rondom verbeterde, een uniek deur ontwerp dat onder de auto werd gewikkeld om vuil buiten te houden en het in- en uitstappen te vergemakkelijken en een aerodynamisch aflopende achterkant maakten deze Saab weer een echte Saab. Door subtiele herzieningen bleef het 99 ontwerp ruim tien jaar fris en werden er bijna 600.000 exemplaren verkocht.
De 99 evolueerde in 1978 naar de 900. Hoewel het exterieurontwerp niet enorm verschilde van zijn voorganger, demonstreerde de 900 met name in het interieur de vliegtuig-ideeën van Saab. Het om de piloot gebogen instrumentenpaneel was ontworpen om gemakkelijk alle bedieningselementen te bereiken. Ze werden gepositioneerd op basis van hun gebruiksfrequentie. De 900 met zogenaamde stijlneus werd tot eind jaren 80 gemaakt.
Daarna werd de 900 vernieuwd met een meer rondlopende voorzijde en schildbumpers die de gehele neus en achterzijde bedekten. Deze laatste facelift wordt ook wel de zalmneus genoemd. Het maakte de 900 nog markanter en ontegenzeggelijk moderner. De nieuwe neus werkt door zijn rijke afronding en surface-spanning fraai complementair aan de bijzondere voorruit. De clamshellmotorkap, die over de spatborden sluit, de zeer typische visor Day Light Opening, een proportioneel statement uit duizenden met forse overhang voor en achter en aflopende daklijn: hier staat daadwerkelijk iets unieks. Ook de Down the Road Graphic is uitermate herkenbaar als zijnde Saab.
Halverwege de jaren 80 werd Saab aanzienlijk populairder, alhoewel de Zweden nog steeds geen concurrent waren van BMW en Mercedes-Benz. Wel werd Saab gezien als het stijlvolle alternatief voor deze fabrikanten. De keuze voor de intelligente zelfstandige: de dokter, notaris of advocaat.
Snel daarna ging het bergafwaarts. General Motors werd aandeelhouder, uiteindelijk volledig eigenaar en parkeerde innovatie in de ijskast. Het verkocht in 2010 een klinisch dood Saab aan Spyker. In 2011 leek het Chinese bedrijf National Electric Vehicle Sweden de redder te zijn met een reeks elektrische voertuigen, maar ook dat ging ter ziele. In mei 2014 liep onder NEVS-vlag - definitief - de laatste Saab in Trollhättan van de productieband, een 9-3 Aero Sport Sedan.
