De Russische Wankelmotor - De Vluchtstrook

AvtoVAZ, de Russische autofabrikant waaronder Lada ook valt, ging in de jaren 70 met het idee van de Wankelmotor aan de slag. De Russen waren daar relatief laat mee, want de Wankelmotor was oorspronkelijk een idee van de Duitse ingenieur Felix Wankel. NSU borduurde daar verder op voort en in 1957 had men een werkend prototype. NSU paste de motor niet alleen toe op zijn eigen auto's, maar andere fabrikanten mochten de technologie onder licentie gebruiken. AvtoVAZ had naar verluidt geen licentie, maar in 1974 begon een nieuwe motorafdeling van de Russen met het ontwikkelen van de Wankelmotor. In 1978 was de eerste Russische Wankelmotor klaar: de VAZ-311.

Geheime dienst en politie

De VAZ-311 kwam uiteindelijk onder de motorkap van de VAZ-2101 te liggen, die bij ons bekendstond als de Lada 1200 en was gebaseerd op de Fiat 124. De krachtbron leverde 71 pk en 95 Nm koppel. In eerste instantie was de VAZ-21018, zoals de versie met Wankelmotor heette, bedoeld voor de politie en geheime dienst, maar in 1982 kwam hij er ook voor het grote publiek. Van de civiele versie zijn echter niet meer dan 250 exemplaren gebouwd. Vooral de snelle slijtage van de motor was een heikel punt: na 20.000 kilometer op de teller was de koek wel op. Dat weerhield AvtoVAZ er echter niet van om meerdere varianten van de Wankelmotor op de markt te brengen. In de VAZ-21019 legde men namelijk een variant met twee rotors, de VAZ-411. Dit blok was dankzij zijn extra rotor goed voor 115 pk en was niet leverbaar als civiele versie. Later werd ook de VAZ-2105, hier bekend als de Lada 2105 , voorzien van een Wankelmotor.

De VAZ-2101.

Overigens heeft de ontwikkeling van de Wankelmotoren een tijd stil gelegen, voornamelijk omdat de Russen begonnen in te zien dat het niet bepaald de betrouwbaarste motoren waren. Uiteindelijk kwam AvtoVAZ echter met een hele reeks aan Wankelmotoren, die bij de politie en geheime dienst vooral in trek waren omdat ze betere prestaties leverden dan de Ottomotoren in Lada's van die tijd. Naar verluidt legde men de VAZ-411 ook onder de kap van de GAZ-3102, een middelgrote sedan. Die zou later ook uitgerust zijn met de VAZ-431, weer een andere variant van de Wankelmotor met drie rotors en maar liefst 210 pk. Over die laatste krachtbron is echter maar weinig bekend, vermoedelijk gaat het hier om een experimenteel model bedoeld voor hoger KGB-personeel.

De inzet van Wankelmotoren bleef overigens niet beperkt tot auto's. Ook voor helikopters, vliegtuigen en boten experimenteerden de Russen met dit type krachtbron.

Snelle Samara

Alle combinaties met getallen die de Russen graag gebruikten, maken het geheel er niet bepaald overzichtelijker op. In de jaren 90 legde men ook een 1,3-liter VAZ-415 Wankelmotor in de driedeurs VAZ-2108 en vijfdeurs VAZ-2109, in Europa bekend als de Lada Samara. Die specifieke variant werd echter alleen in Rusland verkocht met -91 achter de typeaanduiding. De VAZ-415 was een doorontwikkeling op de VAZ-413 en leverde een vermogen van 140 pk en 186 Nm koppel.

De Lada Samara, hier afgebeeld als vijfdeurs VAZ-2109.

Die getallen gaven de Samara vleugels: de sprint naar de 100 km/h was geklaard in 8 seconden en de topsnelheid lag op 200 km/h. Ideaal dus voor de politie als achtervolgingsvoertuig. In uiterlijk opzicht week de versie met Wankelmotor voor zover bekend niet af van de standaard Samara. Daarnaast vonden de Russen het naar verluidt ook niet nodig om de remmen en het chassis aan te passen om het hogere vermogen aan te kunnen. Dat heeft vermoedelijk voor een hoop angstige momenten gezorgd. Ook onhandig: de Samara had geen toerenteller, waardoor het een stuk lastiger was om de Wankelmotor in zijn optimale toerengebied te houden.

Vandaag de dag moet je een liefhebber van het eerste uur zijn om een Lada met Wankelmotor te willen rijden. Het is sowieso al lastig om er eentje te vinden, omdat de meeste Wankelmotoren van AvtoVAZ het dus niet heel lang vol hielden. Dat maakt dat er van de al zeer beperkte productie van auto's met Wankelmotoren nog minder over zijn.

In het filmpje hieronder is een Lada Samara met Wankelmotor in actie te zien.