Fiat X1/9 Turbo - 1975 - Kloppend Hart

Als het om paardenkrachten gaat, dan ben je bij Jop en Jorien Hermes aan het goede adres. Zij houdt van de edele viervoeters en heeft achter de dorpsboerderij in het Limburgse Bergen een behoorlijke stal waarin een aantal prachtige paarden huist. Zijn liefde voor paardenkrachten gaat echter uit naar vierwielers, meest van Italiaanse komaf. “Dat is ontstaan toen ik mijn eerste auto’s kocht”, vertelt Jop. “Ik was in die jaren goed bevriend met een dealer die in Italiaanse auto’s handelde. Zodoende kwam ik bij Fiat terecht, maar ik heb bijvoorbeeld ook een Lancia Flavia Coupé uit 1966 gehad. Hoofdmoot waren echter de sportieve Fiats: Barchetta, Coupé Fiat en meerdere exemplaren van de X1/9. Als dagelijks vervoer hebben we een Alfa Romeo 159 Sportwagon Q4 en een MiTo. Tja, ik ben nu eenmaal een fan van Italiaanse styling.”

Er ligt een nieuwere turbomotor klaar

Naast zijn werk voor het ministerie van Economische Zaken en het verbouwen van de boerderij is Jop graag bezig met zijn Fiat X1/9, of het nu in clubverband is (hij is actief voor de Fiat Bertone X1/9 Club Nederland) of individueel (er ligt een hagelnieuwe turbo­motor klaar: “vers uit het krat, alhoewel inmiddels ook alweer 31 jaar oud”). De kittige targa die in 1972 de bedaagde Fiat 850 Spider opvolgde, speelt al decennialang een belangrijke rol in zijn leven. “Al vanaf mijn studententijd rijd ik X1/9. Het eerste exemplaar kocht ik voor 300 Duitse mark op eBay. Na een halfjaar laswerk ben ik er maar mee gestopt: elke tien centimeter vond ik weer een nieuw gat. Die auto heeft wel voor een enorme onderdelenvoorraad gezorgd. Elk schroefje heb ik eruit gehaald, dat bleek handig bij het opknappen van de 02-GK-89.”

Originele 1.3 motor had 75 pk, toen een 1.5 met 85 en daarna de turbo van de Uno erin

Daarmee komen we aan bij het Kloppend Hart van vandaag. “Deze kocht ik eind vorige eeuw. Hij reed wel, maar daar was al veel mee gezegd: de versnellingsbak maakte een schurend geluid, het interieur was kapot en tot overmaat van ramp liep de motor schade op: een opgeblazen koppakking.” Dat laatste was extra zuur, want het was een motor die Jop al vervangen had! “Oorspronkelijk had deze X1/9 de originele 1.300-motor van 75 pk, gekoppeld aan een vierbak. Die maakte plaats voor de 1.5-motor en een vijfbak. De vermogenssprong naar 85 pk was niet groot, toch heb ik de wielophanging aangepast, deze komt van de 1500. Maar goed, die ging vrij snel kapot. Als geluk bij een ongeluk kwam ik iemand tegen die een Uno Turbo te koop had staan. Die ruilde ik voor een digitale fotocamera! De volgende dag op weg naar de dealer om hem te laten nakijken, werd ik al meteen door de politie aangehouden: geen geldige apk. Omdat ik op weg was naar de garage, mocht ik doorrijden. Daar bleek dat de auto volledig weggerot was, maar de motor was nog in uitstekende staat. Die heb ik daarom in mijn X1/9 geplaatst. Dat ging gemakkelijk: de carrosserie hoefde niet aangepast te worden, want de turbomotor was ook ooit bedoeld voor de X1/9, maar daarmee is hij nooit geleverd.”

Fiat Uno Turbo: van 101 tot 114 pk

De Uno is in zijn loopbaan met meerdere geblazen motoren geleverd. Van 1985 tot en met 1989 was de turbomotor 1.301 cc groot en leverde 105 pk. Tussen ’89 en ’91 werd hij iets geknepen (101 pk) en in de laatste Uno-jaren (1991 t/m 1994) kwam er een 1.372 cc exemplaar met 114 pk. Jop: “De 1.3 Turbo is betrouwbaarder dan de 1.4. Simpel gezegd is op de atmosferische 1.4 een turbo gezet, terwijl de 1.3 specifiek was aangepast voor zo’n blaasmachine. Dat zie je bijvoorbeeld aan de toepassing van natriumgekoelde kleppen.”

Vijfbak met onderdelen van Uno Turbo

De turbomotor in de X1/9 van Jop komt uit 1987 - dat heeft hij dus goed gedaan. Dat wil echter niet zeggen dat de bestaande techniek de turbo voor zoete koek slikte. “Nee, aanvankelijk gebruikte ik de standaard versnellingsbak, maar de overbrengingen daarvan zijn zo kort en het vermogen van de Turbo is een stuk hoger, waardoor de eerste versnelling eigenlijk onbruikbaar was. Daarom ben ik op zoek gegaan naar onderdelen om de bak om te bouwen. Het duurde wel een paar jaar voordat ik de juiste tandwielen en assen verzameld had. Aan de buitenkant is het een X1/9-vijfbak van de tweede serie, maar de tandwielen en assen zijn van een Uno Turbo uit 1985, terwijl de synchromeshes en lagers uit een Seat Ronda 1600 Twin Cam komen. Alle overbrengingen zijn nu helemaal top, mijn auto schakelt als een droom!”

Elk jaar naar de Ring

Dromen deed Jop niet, hij ging noest verder. Zo paste hij het koelsysteem aan, aangezien de turbo zowel water- als oliegekoeld is. Een nieuw radiatorblok met een extra koellaag plus een oliekoeler in de neus met extra leidingen daarnaartoe moeten ook onder warme omstandigheden (“ik ga elk jaar een keer naar de Nürburgring”) afdoende zijn. Dan het onderstel: omdat de wielophanging al was aangepast, hield Jop het bij Koni’s om de standaard schokdempers te vervangen. De wielen werden een maatje groter. Het streven is om de remmen - die niet zijn aangepast - op termijn te vervangen door die van de Barchetta. Die schijven zijn groter en passen beter achter de grotere wielen (standaard staat de X1/9 op 13 inch). Al met al kan het onderstel nu beter overweg met de toegenomen krachten. “Want het oorspronkelijke vermogen was 75 pk en van het turboblok 105 pk; het rollenbankvermogen is inmiddels tussen de 130 en 150 pk!”, legt Jop uit. “Dit komt door een brandstofpomp van een BMW 323i, een korte, open uitlaat en een verhoogde turbodruk van 0,55 bar tot 0,8 bar. Met een schakelaar het op dashboard kan ik deze verder verhogen naar 1 à 1,1 bar.”

Interieur ook aangepakt

Jop heeft het interieur ook aangepakt. “Ik heb nieuwe stoelen geplaatst en het dashboard vervangen. Het klokkenpaneel komt uit de oer-X1/9. Daarnaast heb ik een aantal extra meters gemonteerd: water- en olietemperatuurmeter, een turbodrukmeter plus een lambdameter om de verbranding in de motor goed in de gaten te houden.”

Lak was op bestelling leverbaar

Alleen aan de lak in de uiterst zeldzame kleur bianco-fossile heeft Jop niet gezeten. Die kleur is enkel op bestelling geleverd en alleen in 1975, vertelde iemand van Bertone die Jop ontmoette op het 50-jarige jubileum van de X1/9. Bekijks heeft hij met zijn auto wel: “Tijdens het tanken komt het vaak tot leuke gesprekken. Mensen kijken vreemd op als ze zien dat je met zo’n oude auto zo goed meekomt met het huidige verkeer. Al bij zo’n 1.500 tpm komt de turbo erin en dan gaat hij er flink vandoor. En het is een tijdloos model, je zou niet zeggen dat hij bijna vijftig jaar oud is.” Jop woont dicht bij de grens en heeft in Duitsland de Fiat wel eens flink op z’n staart getrapt. “Maar rond de 200 km/h ben ik gestopt. De vormgeving, het gevoel, het geluid … het is passie en vrijheid. Ooit wil ik het nieuwe turboblok inbouwen en de auto overspuiten in bianco-fossile, maar eerst gaan we onze boerderij verduurzamen!”